ΔΟΜΕΣ / ΒΡΑΒΕΙΑ 2015 - ΤΕΛΕΤΗ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

αρχιτεκτονική πενία εν μέσω κρίσης;

Μάρω Αδάμη, Έλενα Ζερβουδάκη, Γιώργος Πανέτσος 

Έφτασα στην ώρα μου στο Μουσείο Μπενάκη στις 18 Μαρτίου 2015, για την απονομή των βραβείων των Δομών του 2015. Μιας πρωτοβουλίας καταγραφής, ενθάρρυνσης και προώθησης του έργου των Ελλήνων αρχιτεκτόνων, που συνεχίζεται για έκτη συνεχή χρονιά. 

Η είσοδος και το ισόγειο του Μουσείου για πρώτη φορά περίεργα υποφωτισμένα, το αίθριο με το έργο του Ζάφου Ξαγοράρη σκοτεινό, και το μεγάλο αμφιθέατρο στον 2ο όροφο είχε ένα παράξενο γκρίζο μελαγχολικό φωτισμό. Η αίθουσα γέμισε σχεδόν με ένα μάλλον άγνωστο σε μένα κοινό, κυρίως από νέους, με ελάχιστους από τους γνώριμους συναδέλφους που δίνουν το παρόν σε τέτοιες εκδηλώσεις. 

Ο Γιώργος Πανέτσος 

Σε αυτό το κλίμα ο Γιώργος Πανέτσος, με ένδυμα επίσημο, ανέβηκε στην σκηνή και στάθηκε στο αναλόγιο κάτω από την δέσμη ενός προβολέα. Άρχισε να αναλύει τα δεδομένα της διαδικασίας βράβευσης και να παρουσιάζει συνοπτικά ένα προς ένα τα βραβεία. Στην οθόνη, παρακολουθούσαμε ξέθωρες εικόνες από τα βραβευμένα έργα, προφανώς γιατί το μηχάνημα προβολής του Μουσείου είναι ασυντήρητο και μόνο τα χαμόγελα και τα σχόλια των βραβευθέντων ανέβαζαν λίγο το κλίμα. 

Ομολογώ ότι ήταν η πρώτη φορά που ένοιωσα σε αυτό τον χώρο την εδραίωση της οικονομικής κρίσης. Ένα Μουσείο με μια εικόνα παρακμής και μια πολύ στεγνή, άτονη και θαμπή παρουσίαση εικόνων, έργων αρχιτεκτονικής, που ομολογώ ότι από πρώτη ματιά δεν με ενθουσίασαν. 

Πρόδρομος Νικηφορίδης, Bernard Cuomo

Πρόδρομος Νικηφορίδης, Bernard Cuomo, Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης, βραβείο : "Καλύτερο πραγματοποιημένο έργο",

Από τις 11 βραβευμένες μελετες, γνώριζα ήδη από τις δημοσιεύσεις την πολυβραβευμένη Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης των Πρόδρομου Νικηφορίδη και Bernard Cuomo, το Νηπιαγωγείο στην Γερμανική Σχολή Αθηνών στο Μαρούσι των Δημήτρη Ποτηρόπουλου, Λιάνας Νέλλα – Ποτηροπούλου και το Τοπόσημο επί της κεντρικής προβλήτας του Φαλήρου του Σίμου Βαμβακίδη που είχε διακριθεί στον σχετικό δοαγωνισμό. Δεν ξερω αν τελικά προσφέρει κάτι η εκ νέου υποβολή προς νέα βράβευση, ήδη βραβευμένων μελετών.

Σίμος Βαμβακίδης, Τοπόσημο επί της Κεντρικής Προβλήτας του Φαλήρου , έπαινος: "Καλύτερη ανεκτέλεστη μελέτη"

Δημήτρης Ποτηρόπουλος, Λιάνα Νέλλα – Ποτηροπούλου

Δημήτρης Ποτηρόπουλος, Λιάνα Νέλλα – Ποτηροπούλου, Νηπιαγωγείο Γερμανικής Σχολής Αθηνών, Μαρούσι Αττικής, έπαινος: "Καλύτερο πραγματοποιημένο έργο",
φωτό Χαράλαμπος Λουϊζίδης

Ξεφυλίζοντας με την ησυχία μου, αργότερα στο γραφείο, την ειδική και προσεγμένη έκδοση των ΔΟΜΩΝ είδα με άλλο μάτι το σύνολο του υλικού.

Αισθάνθηκα ότι αυτή την φορά οι βραβευμένες μελέτες έχουν κάποιο ενδιαφέρον, αλλά κυρίως αντικατοπτρίζουν μια συγκεκριμένη πραγματικότητα, μέσα σε ένα κλίμα μιας γενικότερης αρχιτεκτονικής απραξίας. Είναι φυσικό λοιπόν παρά την υποβολή 175 μελετών, στο πλαίσιο της κρίσης, να μην εμφανίζονται πολύ σημαντικές μελέτες, εκτός εάν τελικά υπάρχουν και χάνονται μέσα από την διαδικασία επιλογής. Ανησυχώ για την επιλογή που δεν υποχρεώνει τους κριτές να συνυπάχουν σε από κοινού σχολιασμό και αξιολόγηση. Δυστυχώς ο καθένας ξεχωριστά, αξιολογεί το ψηφιακό υλικό και στέλνει την βαθμολογία του, από όπου προκύπτει η τελική κατάταξη. Εδώ έχω μια ισχυρή ένσταση επί της διαδικασίας, τον αριθμό των κριτών όπως και για την επίμονη επιλογή  συναδέλφων από το εξωτερικό.

Στυλιανή Δαούτη, Γιώργος Μητρούλιας

Ξεχώρισα από την αρχή, την τολμηρή πρόταση των AREA (Architecture Research Athens), Στυλιανή Δαούτη, Γιώργος Μητρούλιας, Μιχάλης Ραυτόπουλος, και Αθηνά Φουστέρη, που διακριθηκαν με έπαινο στην κατηγορία «Καλύτερη μελέτη για την περίοδο 2010-2014» με την Εξοχική κατοικία στην Αγία Παρασκευή στην Σαλαμίνα. Εδώ η ιδέα του παραθερισμού, απαλλαγμένη από τις υλικές ανάγκες της καθημερινότητας μετουσιώνεται μέσα από μια διαδικασία αφαίρεσης από ένα αρχικό όγκο. Μία μονολιθική κατασκευή κρύβει μέσα της μια μεγάλη κεντρική αυλή, μέσω της οποίας επικοινωνούν οι ιδιωτικοί χώροι της κατοικίας.

AREA (Architecture Research Athens), Εξοχική κατοικία στην Αγία Παρασκευή στην Σαλαμίνα, έπαινος στην κατηγορία «Καλύτερη μελέτη για την περίοδο 2010-2014»

Έλενα Ζερβουδάκη, Εταιρία z-level

Ξεχώρισα επίσης τον σεβασμό στο τοπίο, την μαεστρία και την ευαίσθητη επεξεργασία τόσο στα εσωτερικά όσο και για τα εξωτερικά της Αναστήλωσης και προσθήκης Μανιάτικου πυργόσπιτου και της μετατροπής του σε χώρο φιλοξενίας στην Έξω Νύφη, στην Μάνη της Έλενας Ζερβουδάκη, Εταιρία z-level, που διακρίθηκε με έπαινο στην κατηγορία του καλύτερου πραγματοποιημένου έργου.

Ένα ερειπωμένο μεγαλιθικό διώροφο κτίσμα του 18ου αιώνα πάνω στο λόφο με θέα τους ελαιώνες και τη θάλασσα που γειτνιάζει με πύργο μνημείο του 16ου αιώνα και βυζαντινό εκκλησάκι με τοιχογραφίες του 12ου αιώνα, αναστηλώνεται λιτά και μετατρέπεται σε χώρο φιλοξενίας .

Έλενα Ζερβουδάκη, Εταιρία z-level, Αναστήλωση και προσθήκη Μανιάτικου πυργόσπιτου και μετατροπή του σε χώρο φιλοξενίας στην Έξω Νύφη, στην Μάνη, έπαινος στην κατηγορία του καλύτερου πραγματοποιημένου έργου.

φωτό Χαράλαμπος Λουϊζίδης

Έλενα Ζερβουδάκη, Εταιρία z-level, Αναστήλωση και προσθήκη Μανιάτικου πυργόσπιτου και μετατροπή του σε χώρο φιλοξενίας στην Έξω Νύφη, στην Μάνη,  έπαινος στην κατηγορία του καλύτερου πραγματοποιημένου έργου.

φωτό Χαράλαμπος Λουϊζίδης

Φούφα Βάλια, Παπασωτηρίου Παναγιώτης

Αφοπλιστικά απλή και απέριττη,  βρήκα την Villa Melana, μια Εξοχική κατοικία στον Tυρό Αρκαδίας των Παπασωτηρίου Παναγιώτη και Φούφας Βάλιας που διατυπώνει ένα προσωπικό υφος και βραβεύτηκε στην κατηγορία «πρώτο έργο νέου αρχιτέκτονα»

Φούφα Βάλια, Παπασωτηρίου Παναγιώτης, Villa Melana, μια Εξοχική κατοικία στον Tυρό Αρκαδίας, « βραβείο πρώτο έργο νέου αρχιτέκτονα», τοπογραφικό

«…Όλα ξεκίνησαν από ένα στιγμιότυπο, γράφουν. Σε οικόπεδο με έντονη κλίση και ανεμπόδιστη θέα προς το πέλαγος, μια εξοχική κατοικία προστατεύει από τον ήλιο και τον άνεμο και ηρεμεί υπό το φως των αστεριών.

….Το κτήριο ορίζεται από 3 όγκους και αναπτύσσεται παράλληλα στις υψομετρικές γραμμές. Η τελική του μορφή προκύπτει από την διάσπαση ενός ενιαίου επιμήκη όγκου με την μετατόπιση του κεντρικού του τμήματος προς την ανατολή. Η διάσπαση αυτή ενισχύεται τόσο με την διαφοροποίηση των υλικών όσο και της μορφής.

….Δύο λευκά ορθογωνικά πρίσματα (όπου φιλοξενούνται οι ιδιωτικοί χώροι), λειτουργούν ως αναφορά στην απλότητα της δικής μας αρχιτεκτονικής ματιάς μακριά από στοιχεία διακόσμου και εντυπωσιασμού.»

Φούφα Βάλια, Παπασωτηρίου Παναγιώτης, Villa Melana, μια Εξοχική κατοικία στον Tυρό Αρκαδίας, « βραβείο πρώτο έργο νέου αρχιτέκτονα», Πρόπλασμα

Φούφα Βάλια, Παπασωτηρίου Παναγιώτης, Villa Melana, μια Εξοχική κατοικία στον Tυρό Αρκαδίας, « βραβείο πρώτο έργο νέου αρχιτέκτονα»

φωτό Εριέτα Αττάλι

Σταματίου Δήμητρα

Ιδιότυπος και ευρηματικός είναι ο χειρισμός στην Επανάχρηση Πέτρινης Κατοικίας στη Δροσιά, Χαλκίδας που πραγματοποίησαν οι αρχιτέκτονες: Μαλεφάκης Παναγιώτης, Σταματίου Δήμητρα που βραβεύτηκε στην κατηγορία «Καλύτερη μελέτη για την περίοδο 2010-2014»

Το αρχικό κτίσμα 

Ένα νέο κέλυφος δημιουργείται και περιέχει το παλαιό που τελικά αποκτά τον χαρακτήρα μιας εσωτερικής αυλής. Οι ιδιωτικοί χώροι της κατοικίας μοιράζονται σε δύο πτέρυγες. Το διαμέρισμα της ιδιοκτήτριας στη βόρεια πλευρά και έναν αυτόνομο ξενώνα στη νότια. Τα δύο διαμερίσματα έχουν άμεση πρόσβαση στην εσωτερική αυλή που γίνεται πλέον ο “πυρήνας” της κατοίκησης. Σε αυτήν χωροθετείται και το σαλόνι της κατοικίας που είναι ο μόνος χώρος που διατηρείται στο παλιό του ίχνος. Επικοινωνεί με την υπόλοιπη αυλή μέσω ενός γυάλινου πετάσματος και την συμπληρώνει λειτουργικά αποτελώντας το ήμι-υπαίθριο κομμάτι της.

Μαλεφάκης Παναγιώτης, Σταματίου Δήμητρα, Επανάχρηση Πέτρινης Κατοικίας στη Δροσιά, Χαλκίδα, Βραβειο στην κατηγορία «Καλύτερη μελέτη για την περίοδο 2010-2014»

Τα υπόλοιπα έργα που βραβεύτηκαν και παραθέτω στην συνέχεια, αποτελούν κατά την γνώμη μου προσεγμένες αρχιτεκτονικές προτάσεις, με σαφείς επιρροές που δεν θα έλεγα ότι αποκαλύπτουν κάτι νέο, η διαφορετικό. Τις παραθέτω απλά προς ενημέρωση, ή ακόμη για την διατύπωση τυχόν απόψεων που θα αναδείκνυαν μια διαφορετική εκτίμηση.

Αρχιτέκτων, Στέλλα Κωνσταντινίδη

ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑΣ ΟΙΚΙΑΣ & ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΝΕΟΥ ΟΡΟΦΟΥ

ASKARCHITECTS -ΣΤΕΛΛΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ

Βραβείο στην κατηγορία του καλύτερου πραγματοποιημένου έργου.

φωτό Βαγγέλης Πατεράκης

Βασιλική-Γιαννούλα Πορίκη, Αρχιτέκτων

ΔΙΩΡΟΦΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ ΒΟΥΝΟΠΛΑΓΙΑΣ, ΝΟΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΑΡΧΙΤΈΚΤΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΉ-ΓΙΑΝΝΟΎΛΑ ΠΟΡΊΚΗ

Βραβείο στην κατηγορία του πρώτου έργου νέου αρχιτέκτονα.

φωτό Κωνσταντίνος Βάσης

Θάλεια Μιχαήλ, Φαίη Μανιάτη, Χριστίνα Σέρρου

ΚΙΟΣΚΙ ΣΤΗΝ ΠΑΝΟΡΜΟΥ, ΑΘΗΝΑ, ΑΤΤΙΚΗ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ FLUO DESIGN & ARCHITECTURE

ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΘΑΛΕΙΑ ΜΙΧΑΗΛ, ΦΑΙΗ ΜΑΝΙΑΤΗ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΕΡΡΟΥ

Έπαινος στην κατηγορία του πρώτου έργου νέου αρχιτέκτονα.

φωτό Θάλεια Μιχαήλ

ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΟΝ ΠΡΟΥΣΟ, ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ: ΕΛΕΝΑ ΚΑΠΟΜΠΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΑΚΚΑΒΑΣ

Έπαινος στην κατηγορία του πρώτου έργου νέου αρχιτέκτονα.

φωτο Γιώργος Δημητρακόπουλος

Στην Κριτική επιτροπή συμμετείχαν οι :

Benedetta Tagliabue, επικεφαλής αρχιτέκτων, Miralles Tagliabue EMBT, Βαρκελώνη, και μέλος της Κριτικής Επιτροπής των Βραβείων Pritzker

Mirko Zardini, αρχιτέκτων, διευθυντής και επικεφαλής των επιμελητών, Centre Canadien d’ Architecture, Montreal

Δημήτρης Φατούρος, ομότιμος καθηγητής αρχιτεκτονικής και πρώην πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Κλείνω με την ελπίδα και την ευχή για την διαρκή αναβάθμιση και συνέχιση του σημαντικού αυτού θεσμού των Βραβείων του περιοδικού ΔΟΜΕΣ, που παράλληλα με την έκδοση της Επετηρίδας της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής, και το Index Domes, αποτυπώνουν συστηματικά την πορεία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής. 

Ακολουθεί σχόλιο του αρχιτέκτονα Οδυσσέα Σγουρού που έστειλε στις 25 Μαρτίου 2015, που με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο.

...Εξαιρετική η ενημέρωσή σου φίλε, για ένα γεγονός που λειτουργεί τουλάχιστον στο επίπεδο της συλλογικής ψυχολογικής τόνωσης των Αρχιτεκτόνων, τόσο απαραίτητης κι αυτής τώρα...Η «επιμονή της Αρχιτεκτονικής» και των νέων ιδιαίτερα δημιουργών της στην υπεράσπιση αυτού που αφέθηκε εκτεθειμένο τα τελευταία χρόνια...μια λέξη δεν ακούστηκε μέχρι σήμερα από τους ρινόκερους του πολιτικού συστήματος αλλά και του δικού μας κλάδου, για την απώλεια της επαφής μιας καλύτερης και καταρτισμένης νέας γενιάς Αρχιτεκτόνων με τα πράγματα…Που θα τους επέτρεπε να οραματιστούν, να πιστέψουν στις δυνάμεις τους, να δημιουργήσουν ένα καλύτερο περιβάλλον που είναι εφικτό για τους πολλούς και όχι μόνο για την ελίτ που έτσι κι αλλιώς δεν την αγγίζει καμιά κρίση...για να συμβεί κάτι καλύτερο χρειάζεται ένα άλλο βλέμμα και γενναίες χειρονομίες που θα έχουν αρχή, μέση και τέλος, κοντολογίς θα διατυπώνουν ένα σχέδιο...Χιλιάδες διατηρητέα (ειδικά νεώτερα) χάνονται -αν και κηρυγμένα- γιατί ένας ελάχιστα αξιόπιστος μηχανισμός προστασίας (διάβαζε εγκατάλειψης) αδυνατεί να αναλάβει οποιαδήποτε πρωτοβουλία, να αρθρώσει οποιαδήποτε πρόταση...δημόσια κτίρια δεν παράγονται πια (ελάχιστοι και οι αρχιτ. διαγωνισμοί) καθώς έχει ουσιαστικά ακυρωθεί όλο το νόμιμο πλαίσιο παραγωγής και σχεδιασμού τους, την ώρα που πληρώνονται πολλά εκατ. σε ενοίκια ακατάλληλων -κατά κανόνα- χώρων που στεγάζουν κάθε λογής υπηρεσίες...τα νεαρά ζευγάρια πληρώνουν 23% φπα για να στήσουν ένα μικρό σπίτι αλλά μπορούν να κάνουν βέβαια διακοπές σε πολυτελή ξενοδοχεία με μόλις 6,5% ποσοστό αντίστοιχα...το κόστος των υλικών κατασκευής σε μια πενταετία έχει έστω και με πιο αργό ρυθμό αυξηθεί αλλά η φατούρα για τους εργάτες έχει κατέβει στο μισό και για τους μετανάστες στο ένα τρίτο...οι εισφορές των ασφαλιστικών μας ταμείων αυξάνονται την ώρα που η μεγάλη πλειοψηφία των νέων αρχιτεκτόνων αδυνατούν στοιχειωδώς να επιβιώσουν... Τι άλλο να προσθέσει κανείς για να περιγράψει φίλε Γιώργο, την απόλυτη καθίζηση της αρχιτεκτονικής πράξης, που ώρες-ώρες θαρρώ πως μοιάζει πια με θεατρική χειρονομία, που υποκρίνεται πως όλα συνεχίζονται κανονικά, ενώ ο Κόσμος (μας) έχει σχεδόν καταρρεύσει...Που χάθηκαν αλήθεια οι έμπειροι Αρχιτέκτονες και οι διανοούμενοι του χώρου, πότε θα γίνει αλήθεια το επόμενο Πανελλήνιο αρχιτεκτονικό συνέδριο, πότε θα αποφασίσουν οι Σχολές να ανοίξουν τα βλέμματά τους σε ένα ευρύτερο περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από την ολοκληρωτική ΑΠΟΥΣΙΑ της Αρχιτεκτονικής;...O κακός δράκος τα έχει καταπιεί όλα...εμείς όμως μπορούμε να βαυκαλιζόμαστε με ολίγα βραβεία πότε-πότε και να περιμένουμε να σβήσουν οριστικά τα φώτα...Η Αρχιτεκτονική σήμερα χρειάζεται ένα δυνατό Κίνημα...Που θα μπορεί να δει και να αφυπνίσει, να δώσει έμπνευση και ελπίδες στη νέα καλύτερη και άπρακτη ακόμη γενιά των Αρχιτεκτόνων, να αντλήσει δύναμη από όλες τις δυνατές αφηγήσεις και τις σύγχρονες τοπογραφίες που ορίζουν τις προσλήψεις της διαφορετικής μας συνθήκης, να ανοίξει επιτέλους τη δημόσια συζήτηση που θα μιλήσει θαρραλέα για όλα, να αναζητήσει τις συνάψεις που μπορούν να παράγουν νοήματα και βεβαίως να απαντήσει με έμπρακτο τρόπο στην ανάγκη των Αρχιτεκτόνων για ουσιαστική συμβολή στην υπόθεση του κοινού μας μέλλοντος, που δεν ταυτίζεται βέβαια με εκείνο ενός αναξιόπιστου σημερινού συστήματος...Να επιχειρήσουμε να τα αλλάξουμε όλα, αφού αλλάξουμε πρώτα βέβαια εμείς...

Επίσης ο Προδρομος Νικηφορίδης σχολίασε:

Συμφωνώ με τις παρατηρήσεις σχετικά με την απομακρυσμένη κρίση και θεωρώ ότι είναι πολύ δύσκολο να κάνεις τελική κρίση χωρίς επιτόπια επίσκεψη. Επίσης οι ξένοι κριτές είναι πολύ μακριά από την ελληνική πραγματικότητα. Μου έκανε επίσης εντύπωση η ύπαρξη τόσων ισότιμων βραβείων. Όσο για την υποβολή ήδη βραβευμένων μελετών αυτό επίσης είναι ένα θέμα που σχετίζεται και με την ταυτόχρονη διεξαγωγή των βραβείων. Συγκεκριμένα τα βραβεία ΔΟΜΕΣ και ΣΑΔΑΣ προκηρύχθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα.