ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΙΡΗΣ: ΕΝΑΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

μια υπόμνηση και μια παρότρυνση για να επανα- ενεργοποιηθεί ένα «βουερό πανηγύρι»

Δημήτρης Μπίρης 

…Μέσα στο βουερό πανηγύρι ένας ψηλός ασπρομάλλης, (αν και όχι μεγάλης ηλικίας), δάσκαλος, παρακολουθούσε τις σπουδαστικές ομάδες επί το έργον. Συμβούλευε, συζητούσε, μαστόρευε ο ίδιος, γελούσε, σοβάρευε, θύμωνε. Απορροφημένος και αυτός όπως και οι σπουδαστές και οι σπουδάστριές του, από τη σαγήνη του μαθήματος, γινόταν ένα μ’ αυτό· διευθυντής ορχήστρας, μουσικός, όργανο και ήχος ταυτόχρονα. 

Ήταν ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Mπίρης, μαζί με φίλους-συνεργάτες διδάσκοντες, εμπνευστής και υπεύθυνος αυτού του ζωντανού αρχιτεκτονικού εργαστηρίου, αυτής της πολύ διδακτικής γιορτής… 

Τ.Μ. 

Δημήτρης Μπίρης, 1997 

Με τον Δημήτρη Μπίρη με συνδέει ακόμη μια υπόγεια επικοινωνία που έχει να κάνει με τον έρωτα και την λατρεία της κατασκευής και των κατασκευαστικών λεπτομερειών και ταυτόχρονα και μια προσωπική ενοχή, μια και παρά τις επίμονες προσκλήσεις του για συνεργασία στις πειραματικές διδακτικές του δραστηριότητες στο Αίθριο της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, δεν κατάφερα να ανταποκριθώ, πιεσμένος από υποχρεώσεις του ελεύθερου επαγγέλματος. 

Αίθριο Αρχιτεκτονικής 1994, (φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη) 

Σήμερα, 14 χρόνια μετά τον θάνατό του αυτή η υπόγεια σχέση εξακολουθεί να αναδύεται συχνά με διάφορες αφορμές, όσο το αρχιτεκτονικό και  το διδακτικό του έργο και κυρίως τα πρωτοποριακά για την εποχή εκείνη επιτεύγματά του, εξακολουθούν να παραμένουν επίκαιρα και ουσιαστικά. 

Ο καθαρισμός της τέντας απο τους δημιουργούς της. Πρώτος επί το έργον ο Δημήτρης Μπίρης μαζί με τους φοιτητές (φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη)

Πρόσφατα, παρουσιάζοντας σε αυτό το μπλογκ ανάλογες δραστηριότητες της Architectural Association School of Architecture στο Λονδίνο, με τους φοιτητές να κατασκευάζουν τα τελευταία χρόνια σε φυσικό μέγεθος τα σχέδιά τους, ο Δημήτρης Μπίρης επανήλθε αυθόρμητα και πάλι στο προσκήνιο. 

Υπαίθριο ξύλινο θέατρο στην Πολυτεχνειούπολη Ζω­γράφου. αρχιτέκτων Δημήτρης Μπίρης, Μελέτη: 1994, Κατασκευή: 1997 (φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη)

Αρχιτεκτονικές κατασκευές, Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΣΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ, Ανεπίκαιρες Εκδόσεις (υπό την διεύθυνση του Γιώργου Σημαιοφορίδη), Αθήνα 1994. Έκδοση σε συνεργασία με τον Τομέα Συνθέσεων Τεχνολογικής Αιχμής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ 

από την έκδοση "αρχιτεκτονικές κατασκευές, 

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΣΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ 

με αφετηρία το θεατρικό έργο του Μήτσου Ευθυμιάδη 

(σπουδαστες: Β. Κωνσταντοπούλου, Ι. Λυκουριώτη, Ζ. Νικολάου, Γ. Σταματάκης, με διδάσκοντα τον Δημήτρη Μπίρη) 

(φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη) 

Ο απώτερος στόχος μου μέσα από αυτή την υπόμνηση είναι να προκαλέσω έναν προβληματισμό. 

Ήθελα να επιμείνω, να υποστηρίξω ότι η επανάληψη αυτών των δραστηριοτήτων στο Αίθριο της αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα θα μπορούσε να επανα-πραγματοποιηθεί, πιθανότατα μάλιστα και σε όλες τις Σχολές της Αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. 

(φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη) 

Η εξασφάλιση υλικών μέσω χορηγιών είναι νομίζω στα πλαίσια του εφικτού. Άλλωστε σε πρόσφατη συνομιλία μου με την κα Ελευθερία – Ρίκα Μουρίκη στο Μουσείο Μπενάκη, που ήδη η εταιρεία της προσέφερε την ξυλεία για την κατασκευή του αντίγραφου του Cabanon του Le Corbusier, η πρώτη της αντίδραση ήταν πολύ θετική. 

Αλλά και παρά την αποδυνάμωση του διδακτικού προσωπικού εκτιμώ μπορούν να κινητοποιηθούν ικανές δυνάμεις. Το πρόσφατο πετυχημένο παράδειγμα του Παναγιώτη Τουρνικιώτη που αξιοποίησε ικανούς προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές για σημαντικές εκδηλώσεις για τoν Le Corbusier, αλλά και η πιθανή παρουσία και ουσιαστική συμμετοχή απερχόμενων διδασκόντων θα μπορούσε να επανα-ενεργοποιήσει μια τέτοια πρωτοβουλία. Ακόμη θα ήταν τιμή να ζητηθεί και η συμμετοχή από καταξιωμένους Έλληνες αρχιτέκτονες που είναι γνωστοί για την κατασκευαστική τους δεινότητα. 

(φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη) 

Εκτιμώ επίσης ότι θα μπορούσαν να προσκληθούν, όπως και τότε, επιλεγμένοι ειδικοί τεχνίτες, σιδεράδες, ξυλουργοί και άλλοι, που για αυτούς θα ήταν ένας τίτλος τιμής να συμμετέχουν και όλοι μαζί να υλοποιούν μικρά θέματα της οικοδομικής. 

Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, Δημήτρης Μπίρης 

(φωτογραφικό αρχείο Κώστα Πολυχρονιάδη) 

Γιατί όπως επισημαίνει ο Δημήτρης Μπίρης σε κείμενό του μαζί με τους Ειρήνη Εφεσίου και Δημήτρη Παπαλεξόπουλο : 

"Είναι βέβαιο ότι η επιθυμία της κατασκευής, η επιθυμία να δει κανείς πραγματοποιημένο αυτό που σχεδίασε, ήταν το σημαντικότερο κίνητρο για τους σπουδαστές, αυτό που τους ώθησε να επιλέξουν ένα μάθημα που, για πρώτη φορά, πειραματικά, η περιοχή της Oικοδομικής ανέλαβε να ολοκληρώσει. Η αρχιτεκτονική κατασκευή, ενδεχομένως για αντικειμενικούς λόγους, δεν περιλαμβάνεται στην εκπαιδευτική διαδικασία της Aρχιτεκτονικής Σχολής. Η διδασκαλία όμως της Aρχιτεκτονικής ενέχει την υπόσχεση της απόκτησης της ικανότητας υλοποίησης.

Τα κείμενα, τα σχέδια και οι μακέτες, που είναι συνήθως το υλικό αποτέλεσμα των σπουδαστικών εργασιών, αφήνουν μετέωρη την επιθυμία της κατασκευής και μεταθέτουν συνεχώς την πραγματοποίησή της στο μέλλον. Αυτό έχει ως συνέπεια πολλές φορές να θεωρείται ότι η Aρχιτεκτονική είναι το σχέδιο, συσκοτίζοντας έτσι και τη σκοπιμότητα που μπορεί να έχει μια καθαρά σχεδιαστική πρόταση, χωρίς στόχους υλοποίησης." 

(φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη)

Μπορεί να ακούγεται ουτοπικό, αλλά σε μια εποχή που η κατασκευή όλο και απομακρύνεται από το άμεσο μέλλον των νέων συναδέλφων, είναι κατά την άποψή μου πολύ σημαντικό να τους δώσουμε παράλληλα με τις σπουδές τους και την χαρά της δημιουργίας, της εφαρμογής και της υλοποίησης των σχεδίων τους στις σχολές Αρχιτεκτονικής. Τα πρόβληματα και οι ενδοιασμοί που μπορούν να προκύψουν είναι δευτερευούσης σημασίας μπροστά σε ένα τέτοια όραμα. 

Παραθέτω στη συνέχεια δύο χαρακτηριστικά κείμενα του αδελφού και συνεργάτη του Τάσου Μπίρη καθώς και του μαθητή του Κώστα Πολυχρονιάδη, με ανάλογο και εν μέρει ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό που μου παραχώρησαν: 

Συμβολική αναφορά στον Δημήτρη Μπίρη 

Αρχιτέκτονα-Επίκουρο Καθηγητή Τομέα IV- 

Περιοχή Συνθέσεων Τεχνολογικής Αιχμής, 

Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ - (1944-2002)

Του Τάσου Μπίρη

«Γύρω στα μέσα κάθε Aπρίλη, παρατηρούσε κανείς τα πρώτα δείγματα μιας ευχάριστης ταραχής στη φυσιολογική ζωή της Σχολής Aρχιτεκτόνων. Ήταν το προμήνυμα ενός συλλογικού δρώμενου, κάτι ανάμεσα σε μάθημα και γιορτή, που επαναλαμβανόταν κάθε χρονιά μέχρι το 2002. 

Άρχιζε με την προετοιμασία από τις σπουδαστικές ομάδες, με την καθοδήγηση καθηγητών τους, σχεδίων και μακετών στις περιμετρικές στοές του αιθρίου της Σχολής. Λίγες μέρες αργότερα ένα φορτηγό ξεφόρτωνε στον ίδιο χώρο καδρόνια, τάβλες, σιδερένια ελάσματα και άλλα υλικά. Και ξάφνου τα μολύβια έδιναν τη θέση τους σε τρυπάνια, δράπανα, σφυριά και πριόνια. Ο εκκωφαντικός τους θόρυβος τάραζε την ηρεμία του νεοκλασικού κτηρίου. Οι χειριστές τους, σπουδαστές και σπουδάστριες, μεταμορφώνονταν από σχεδιαστές και σχεδιάστριες σε μάστορες και μαστόρισσες. Και η Σχολή γινόταν ένα γιαπί. 

(φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη) 

(φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη)

Σε μια γωνιά κατασκευαζόταν σε φυσικό μέγεθος ένα μικρό σιδερένιο γεφύρι, αλλού ένα ξύλινο πλεούμενο ή ένα πάνινο στέγαστρο. Η εξοικείωση των νέων αρχιτεκτόνων με τη χειροποίητη κατασκευή του μελλοντικού εργοταξίου ή του συνεργείου πραγματοποιόταν μπρος στα μάτια μας, με γέλια, φωνές, εμβριθείς συζητήσεις, σχόλια και περαστικούς μικροκαβγάδες. Ήταν ένα νέο μάθημα, πρωτότυπο και ιδιοφυές στη σύλληψη και εκτέλεσή του, που μας σημάδεψε όλους. 

Δημήτρης Μπίρης, 1997, φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη

Μέσα στο βουερό πανηγύρι ένας ψηλός ασπρομάλλης, (αν και όχι μεγάλης ηλικίας), δάσκαλος, παρακολουθούσε τις σπουδαστικές ομάδες επί το έργον. Συμβούλευε, συζητούσε, μαστόρευε ο ίδιος, γελούσε, σοβάρευε, θύμωνε. Απορροφημένος και αυτός όπως και οι σπουδαστές και οι σπουδάστριές του, από τη σαγήνη του μαθήματος, γινόταν ένα μ’ αυτό· διευθυντής ορχήστρας, μουσικός, όργανο και ήχος ταυτόχρονα. 

Ήταν ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Mπίρης, μαζί με φίλους-συνεργάτες διδάσκοντες, εμπνευστής και υπεύθυνος αυτού του ζωντανού αρχιτεκτονικού εργαστηρίου, αυτής της πολύ διδακτικής γιορτής. 

Αποτελούσε σπάνια περίπτωση δασκάλου ο Δημήτρης Μπίρης, από τους λίγους που εξακολουθούσαν να στηρίζουν τη διδασκαλία και την αρχιτεκτονική τους σε μια συγκεκριμένη ιδέα τους για τον κόσμο· σε μια βαθιά προσωπική τους επιθυμία να βοηθήσει η αρχιτεκτονική να γίνει η ατομική και συλλογική ζωή μας καλύτερη. 

Ήθελε, εφάρμοζε και δίδασκε μια αρχιτεκτονική ελαφριά, οικολογική, αναστρέψιμη, που να μην δεσμεύει αναγκαστικά επί αιώνες με την παρουσία της τον τόπο· φτιαγμένη με κατασκευαστική οικονομία, αλλά και με ιδιαίτερα υψηλή αισθητική, από υλικά ελαχίστου βάρους και όγκου, φυσικά και γήινα. 

(φωτογραφικό αρχείο Τάσου Μπίρη) 

Είχε γι’ αυτό γεμίσει το νου και την ψυχή του με εικόνες από πάνινες τέντες πλανόδιων αγορών και πανηγυριών, από ιστία και αρματωσιές καϊκιών, από ξύλινα στέγαστρα πρόχειρων αγροτικών κατασκευών. 

Αυτό το πρωτογενές υλικό ήταν η αναφορά, η ρίζα, η σχέση του με τον τόπο, που του επέτρεπε να αξιοποιεί εκπαιδευτικά, αλλά και στην αρχιτεκτονική εφαρμογή, ακόμα και τις πιο εξελιγμένες επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις, με μια εξαιρετική αίσθηση γούστου, και ανάλογης ποιότητας ικανότητα σχεδιασμού. Χωρίς να πέφτει στις παγίδες, τόσο της σκληρής τεχνοκρατίας, όσο και του εύκολου γραφικού λαϊκισμού, που συχνά παραμορφώνουν ή προδίδουν αυτό που, με την ευρεία έννοια, ονομάζουμε "Ελληνικότητα». 

Τάσος Μπίρης

Για τον Δημήτρη Μπίρη 

του Κώστα Πολυχρονιάδη 

Ήταν εκείνος που μέσα από τη διδασκαλία του, μας έδειξε τον δρόμο για την έρευνα, την αμφισβήτηση, την ανακάλυψη και την χαρά της δημιουργίας. Τη χαρά της υλοποίησης μιας ιδέας. Ενός αποστάγματος ιδεών μέσα στο πανεπιστημιακό πεδίο. 

Ήταν εκείνος που έκανε τα «παραμύθια» του, τις ιστορίες του, τις αμέτρητες φωτογραφίες του να ζωντανεύουν μπροστά μας. Κι εμείς σαν παιδάκια του δημοτικού κρεμόμασταν από το επόμενο slide. Εικόνες από την λαϊκή αρχιτεκτονική, τη ζωή, τον άνθρωπο. 

Την ημέρα της παρουσίασης θα έρχονταν στο αίθριο οι σκαλωσιές 

(1997, με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

Ο Δημήτρης Μπίρης υπήρξε εξαιρετικός φωτογράφος. Οι εικόνες που παρουσίαζε στα μαθήματά του αποδείκνυαν περίτρανα πως όταν ο απλός άνθρωπος επιλύοντας με τα πιο απλά μέσα ένα βιωτικό του πρόβλημα και χωρίς επιτηδευμένη αναζήτηση αισθητικής, θα παράγει ένα αισθητικά άρτιο αποτέλεσμα. Ένα αποτέλεσμα που μέσα από την απλότητά του διδάσκει να μην είμαστε πλεονέκτες. 

Δεν ήταν θεωρία, ήταν αυταπόδεικτη πράξη... 

Μέχρι το μεσημέρι είχαν στηθεί οι πύργοι, ο κόσμος σιγά-σιγά μαζευόταν 

(1997, με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

Στην ειδική περιοχή της Οικοδομικής και ως οργανωτής του εργαστηρίου ελαφρών κατασκευών ανέπτυξε τη διδακτική και ερευνητική-συγγραφική του δράση που αφορούσε τα ελαφρά, μεταλλασσόμενα, οικολογικά κατασκευαστικά συστήματα (εφελκυόμενες μεμβράνες κάλυψης, ξύλινες κατασκευές και ελαφρές δικτυωματικές κατασκευές στο χώρο). 

Τα μικρά προπλάσματα (1:10)... 

(1997, με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

Κι ήταν ο καθηγητής που έδωσε σάρκα και οστά στο ωραιότερο μάθημα που έκαναν ποτέ οι αρχιτέκτονες. Ένα μάθημα που απέσπασε την ενθουσιώδη αποδοχή ολόκληρης της σχολής. Τις κατασκευές στο αίθριο του ΕΜΠ όσοι τις έζησαν θα τις έχουν πάντα σαν δίδαγμα στην πορεία τους… 

Κι αν έχω να θυμάμαι κάτι απο αυτόν είναι εκείνο το χαμόγελό του, το πονηρό και συνάμα αθώο, εκείνο που πρόδιδε πως στο μυαλό υπήρχε η λύση, η πρόταση, το σχέδιο... η επιθυμία. 

Ακολουθεί παράθεση φωτογραφικού υλικού από το 1997 με θέμα «Φορέας» και από το 1998 με θέμα «Πέρασμα» 

1997 – ΦΟΡΕΑΣ 

...είχαν πλέον κατασκευαστεί σε φυσικό μέγεθος (υλικό: χαρτονένιοι κύλινδροι) 

(1997, με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

ακολουθούσε το ζύγισμα των κατασκευών (αρθρωτή κατασκευή), 

(1997, με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

η τοποθέτηση και η ανάρτηση βάρους (λεπτές ξύλινες προεντεταμένες διατομές), (1997, με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

κάποιοι πειραματίστηκαν με γνωστά υλικά (θερμομονωτικά φύλλα dow), 

(1997, με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

και κάποιοι δημιούργησαν καμπύλες μορφές (με βύθιση στο νερό) 

(1997, με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

προσπάθησαν όλοι, κάποιοι δεν τα κατάφεραν! 

(1997 με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

τελικός νικητής αυτός που σήκωσε περισσότερες φορές το ίδιον βάρος 

(1997 με θέμα «Φορέας»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

1998 – ΠΕΡΑΣΜΑ 

Στήθηκαν πάλι δύο σκαλωσιές στο αίθριο, πάλι σε σταθερή απόσταση μεταξύ τους, (1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη

οι γέφυρες δεν είχαν απαραίτητα επίπεδο κατάστρωμα, 

(1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

μπορούσαν να έχουν μια πρόχειρη στέγαση 

(1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

ή ακόμη και να αποτελούνται από δύο τμήματα, παρατηρήστε τους σφιγκτήρες 

(1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

χρησιμοποιήθηκαν αρχέτυπες μορφές της γεφυροποιίας, 

(1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

και άλλες, μη συμβατικές, εδώ η κίνηση εξυπηρετείται από σύστημα τροχαλιών 

(1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

εδώ χρειάστηκε να διαλυθεί ένα παλιό ποδήλατο 

(1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

λίγο πριν την καταστροφή. Αν και εξαιρετική σε σύλληψη, αυτή ήταν μια κατασκευή που κατέρρευσε 

(1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη

Είχε νυχτώσει, το πάρτυ συνεχιζόταν... 

(1998 με θέμα «Πέρασμα»), φωτογραφικό αρχείο, Κώστα Πολυχρονιάδη 

Ο Κώστας Πολυχρονιάδης σπούδασε στο τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου από όπου αποφοίτησε το 2000.

Το 2001 η διπλωματική του εργασία με θέμα «Μεταφερόμενο Νοσοκομείο» βραβεύθηκε από το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας.

Ήδη από το 1993 ως φοιτητής δίδασκε γραμμικό σχέδιο και αρχιτεκτονική σύνθεση για πολλά χρόνια ενώ από το 1998 εργάστηκε σε αρχιτεκτονικά γραφεία έχοντας σαν αντικείμενο ιδιωτικά έργα.

Σήμερα, ακολουθώντας το δρόμο του ιδιωτεύοντος, έχει μελετήσει και κατασκευάσει κατοικίες, εμπορικά καταστήματα και χώρους συνάθροισης κοινού. Έχει ασχοληθεί εκτενώς με πέτρινα κτίρια ενώ δημιουργίες του έχουν γίνει γνωστές είτε ως νέες οικοδομές είτε ως ανακατασκευές.

Αρθρογραφεί σε θέματα του ευρύτερου χώρου της αρχιτεκτονικής και της κατασκευής, έχοντας για εφόδια την εμπειρία του από τη διδασκαλία, τη σύνθεση και την οικοδομή.

Από το λευκό χαρτί μέχρι το ολοκληρωμένο αρχιτεκτονικό έργο κυριαρχεί μια αυτονόητη αντίληψη, τα απλούστατα λόγια του Άρη Κωνσταντινίδη: 

\"Η αρχιτεκτονική φυτρώνει στην γη που βρίσκεται και έχει άμεση σχέση με αυτήν όπως το δένδρο ή ο θάμνος\" 

Ο Κώστας Πολυχρονιάδης έχει το δικό του blog με θέματα αρχιτεκτονικής που μπορείτε να το δείτε εδώ 

Δημήτρης Μπίρης

Μετά τον θάνατο του Δημήτρη Μπίρη η πρωτοβουλία αυτή δεν μπόρεσε να συνεχιστεί. Το έργο του, από όσο γνωρίζω, συνέχισαν σε κάποιο βαθμό η Μαρία Βροντίση, Επίκουρη καθηγήτρια και ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος που τελευταία χρόνια έχει δώσει ενδιαφέροντα δείγματα μικρής κλίμακας με την χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας αιχμής. 

Αξίζει νομίζω  να επανα-ενεργοποιηθεί αυτό το «βουερό πανηγύρι»… 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγένθυση

Από τον Δημήτρη Φιλιππίδη  έλαβα το ακόλουθο σχόλιο:

Μεγάλη υπόθεση να ξαναζωντανεύει ο Δημήτρης Μπίρης στα μάτια μας χάρις σε ένα τέτοιο δημοσίευμα. Επειδή έτσι μετράμε δίκαια, έστω από κάποια χρονική απόσταση, τη σημασία που είχε το μάθημα που εκείνος οργάνωνε στο Πολυτεχνείο. Που δεν είχε τελικά να κάνει μόνο με υλικά και εργαλεία, αλλά με ζωντανή αμεσότητα ανάμεσα στους σπουδαστές και τις σπουδάστριες, μέσα σε μια πανηγυριώτικη ατμόσφαιρα συντροφικότητας και συνεργασίας. Οι περιγραφές δεν μπορούν να μεταφέρουν παρά μόνο ένα ίχνος από εκείνη τη γιορτή της αρχιτεκτονικής, τότε που αντιβούιζε το αίθριο της Σχολής με φωνές, γέλια, χτύπους και θορύβους από μηχανήματα. 

Σκέφτομαι πως αν είχε λείψει ο Τάσος Μπίρης, θα ήταν φτωχότερη η δημόσια αρχιτεκτονική στην Ελλάδα – αν είχε λείψει όμως ο Δημήτρης Μπίρης θα ήταν άγνωστος ο άλλος τρόπος διδασκαλίας της αρχιτεκτονικής.

Δημήτρης Φιλιππίδης

ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ

ΓΡΑΦΕΙΑ ΝΕΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ

   

Η διαδικασία του συμμετοχικού σχεδιασμού στην αρχιτεκτονική, με απασχολεί προσωπικά πολλά χρόνια.  Έχω ασχοληθεί αμέτρητες ώρες, συνεργαζόμενος στενά με τους εκάστοτε πελάτες και συνεργάτες, επιδιώκοντας να αντλήσω την ουσία της σύνθεσης μέσα από ατέρμονες μαγνητοφωνημένες συζητήσεις. 
Από τις συνομιλίες μας στο γραφείο τους, το έργο και την τελευταία διάλεξη των AREA στο ΕΜΠ, διαπίστωσα μια ισχυρή προσήλωση προς αυτές τις αρχές, που πραγματοποιείται με καινούργιες πολύ ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις, αναλύσεις και μεθόδους αλλά και με εξαιρετικά μέσα απεικόνισης όπως μακέτες και σχέδια-σκίτσα στο χέρι, που ως προς την επεξεργασία τους συχνά παραπέμπουν σε γκραβούρες σε μπλέ χρώμα . 

 

Λεπτομέρεια  σχεδίου της μελέτης που διακρίθηκε στην Εuropan 13

 

Γκραβούρα περί το 1878 που αναπαριστάνει πολύ νωρίτερα την περιοχή του όρους Πήλιο από τον κόλπο του Βόλου

Μία προσήλωση που εκφράζεται σε ερευνητικά προγράμματα, σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, στο διδακτικό τους έργο, απευθυνόμενοι σε όλες τις ηλικίες και τις τάξεις, από τα μικρά παιδιά του Δημοτικού Σχολείου, και τους ενήλικες σε περιφερειακές, υποβαθμισμένες συνοικίες τις Αθήνας, σε προάστεια της Νυρεμβέργης ή σε παραλιακά χωριά στην Πορτογαλία. 

Αυτήν την δημιουργική προσήλωση των νέων αυτών ανθρώπων που ερωτοτροπούν με την ουτοπία και παράλληλα εδράζονται σταθερά στην καινούργια οικονομική πραγματικότητα που βιώνουμε, θα ήθελα να αναδείξω στο δεύτερο μέρος αυτής της παρουσίασης επιλέγοντας δύο χαρακτηριστικά θέματα που κινούνται στο πλαίσιο του συμμετοχικού σχεδιασμού. 

AREA: ARCHITECTURE RESEARCH ATHENS 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΥΛΙΑΣ, ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΔΑΟΥΤΗ, 

ΜΙΧΑΛΗΣ ΡΑΦΤΟΠΟΥΛΟΣ 

ΜΕΡΟΣ Β 

η αποκορύφωση του συμμετοχικού σχεδιασμού     + ένα κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη 

Γιώργος Μητρούλιας, Στυλιανή Δαούτη στο γραφείο τους

Ι.   ΑΙΓΑΛΕΩ ΣΙΤΥ WORKSHOP (για νέους)

Θα ξεκινήσω με μια πρωτοβουλία της ομάδας όπως παρουσιάστηκε κατά την επίσκεψη μου στο γραφείο τους στις 15 Απριλίου 2016, η οποία εντάσσεται στο project «Αιγάλεω Σίτι (για νέους)».  Πρόκειται για το δεύτερο μέρος ενός μεγάλου community πρότζεκτ για την πόλη του Αιγάλεω και διαρκεί από τον Δεκέμβριο 2015 – Ιούνιο 2016. Ένας θεσμός που ξεκίνησε ο Πολιτιστικός Οργανισμός ΝΕΟΝ το 2014, με σκοπό την υλοποίηση προγραμμάτων τέχνης σε γειτονιές της Αθήνας, τα οποία βασίζονται στη συμμετοχή των κατοίκων, ανεξάρτητων ομάδων και καλλιτεχνών. 

Στο πλαίσιο αυτό η ομάδα AREA διοργανώνει ένα αρχιτεκτονικό εργαστήρι με μαθητές του 6ου Δημοτικού Αιγάλεω. Με τη λογική ανοιχτού παιχνιδιού τα παιδιά πειραματίζονται με τις διαφορετικές πιθανότητες γύρω από το σχολικό τους περιβάλλον. Το εργαστήρι παρακολουθούν και φοιτητές του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ενώ στην καταληκτική συνάντηση θα συμμετέχουν μαθητές από την Κωνσταντινούπολη και τις Βρυξέλλες, μέσω του ευρωπαϊκού προγράματος C.A.T.C.H. (Children Architects to Create Homes). 

Ο Γιώργος Μητρούλιας με μαθητές του Δημοτικού Σχολείου 

Γιώργος Μητρούλιας: ...Τα παιδιά της έκτης Δημοτικού του 6ου Δημοτικού Σχολείου στο Αιγάλεω, είχαν χωριστεί σε ομάδες: οι ανιχνευτές, οι ηθοποιοί, οι εξερευνητές, οι συγγραφείς και οι χορογράφοι, οπότε κάθε ομάδα έκανε ένα χάρτη που χαρτογραφούσε την εμπειρία της αυλής του σχολείου, με υλικά που είχαμε ετοιμάσει εμείς. 

Πρόκειται για διάφορες ιστορίες που συμβαίνουν στην αυλή και τα παιδιά τις έχουν τοποθετήσει σε διάφορες περιοχές της αυλής. Μάλιστα έχουμε δημιουργήσει και τον χώρο που καταλαμβάνουνε, όταν αυτές ξετυλίγονται στην αυλή. 

Ο στόχος ήταν να συλλέξουμε πληροφορίες και να δούμε λίγο την αυλή μέσα από τα μάτια τους, αλλά και τα ίδια τα παιδιά να σκεφτούν για την αυλή τους με ένα τρόπο που ήταν «χωρικός» και όχι απλά «να σου αρέσει η αυλή σου». Κάπως πρέπει να εκμαιεύσεις μέσα από κατασκευές και εικαστικές προσεγγίσεις κάποια χαρακτηριστικά της αυλής. 

Σε δεύτερη φάση ανάλογα με τα στοιχεία που συλλέξαμε από τις χαρτογραφήσεις, χωρίσαμε και οργανώσαμε την αυλή σε διάφορες περιοχές. 

©Πηνελόπη Γερασίμου 

Αυτή η μεγάλη μακέτα με το περίγραμμα του σχολείου και την αυλή του, χωρίστηκε σε τμήματα και κάθε ομάδα πήρε ένα τμήμα που ήταν ένα λευκό υπόβαθρο και παράλληλα είχαμε ετοιμάσει διάφορα προκατασκευασμένα, σαν μια παλέτα αρχιτεκτονικών στοιχείων και τους δώσαμε διάφορες θεματικές όπως η θεματική της κερκίδας σε χαρτόνια με κοπιδιές, έτσι ώστε να διπλώνονται γρήγορα και εύκολα και έτσι ξεκίνησαν να φτιάχνουν διάφορες κατασκευές. 

©Πηνελόπη Γερασίμου 

Οπότε σε κάθε περιοχή στηνόταν και ένα διαφορετικό θέμα, όπως η σκίαση, διάφοροι τύποι φωλιών κλπ. 

Από την πρώτη ανάλυση προέκυπτε ότι κάπου εδώ έχουν μια ανάγκη για ιδιωτικότητα ή για κάποιες άλλες δραστηριότητες... 

©Πηνελόπη Γερασίμου 


©Πηνελόπη Γερασίμου 

Και τώρα σκοπεύουμε να το παρουσιάσουμε σαν ένα σχολικό έργο των παιδιών και ταυτόχρονα εμείς θα προσπαθήσουμε να κερδίσουμε από τις ιδέες που έχουν βγει, να τις αξιολογήσουμε και να προτείνουμε κάποια πράγματα που μπορούν να γίνουν, την στιγμή που σήμερα η αυλή του σχολείου είναι μια άσφαλτος που δεν έχει τίποτε και οι ίδιοι οι δάσκαλοι θέλουν να κάνουν κάτι στο σχολείο. Ακόμη  και η Διευθύντρια θέλει να το προχωρήσει. Είμαστε ακόμη στην αρχή. Θα δούμε. 

Όλο αυτό θα εκτεθεί στο σχολείο με όλους τους χάρτες, ενώ οι φοιτητές μου στο Βόλο θα κάνουν και αυτοί την δουλειά που κάναμε και εμείς στο σχολείο. Γενικώς ότι κάνουμε στο γραφείο το επεξεργαζόμαστε και στο Βόλο. Είναι τελικά ένα είδος έρευνας. 

Γιώργος Τριανταφύλλου:  Έχω γοητευτεί από αυτή την παρουσίαση…. Εσείς τώρα μου λέτε ότι δίνετε στα παιδιά στοιχεία συγκεκριμένα τα οποία τους δίνουν την δυνατότητα να πλάσουν χώρους. Αυτό είναι το ενδιαφέρον, ότι τους κατευθύνετε και είναι πολύ σημαντικό ότι δημιουργείτε στα παιδιά τον τρόπο σκέψης για το πώς μπορούν να κάνουν, να «χτίσουν» χώρους, που ξεφεύγουν τελείως από αυτό που βιώνουν γύρω τους αλλά είναι μέσα στην ψυχή τους. 

©AREA

ΙΙ. ΑΜΦΙΒΙΑ 

EUROPAN 13 / ΑΖΕΝΙΑ ΝΤΟ ΜΑΡ, ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 

Εύφημος Μνεία 

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΕΜΠ 

Γ. Μητρούλιας, Σ. Δαούτη και Μ. Ραφτόπουλος στο αμφιθέατρο 8 του ΕΜΠ

Ακολουθεί ένα απόπασμα από την διάλεξη  που έδωσαν οι AREA στις 18 Απριλίου 2016 στο κτίριο Αβέρωφ της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, οργανωμένη από τους υπεύθυνους του μαθήματος των Συνθέσεων (Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος), μαζί με τους Σουζάνα αι Δημήτρη Αντωνακάκη. 

Πρόκειται για μια λιτή αλλά πολύ περιεκτική προσέγγιση με μια προτότυπη ανάλυση βασισμένη στις ιδιαιτερότητες των κατοίκων και μια πολυσύνθετη και ρεαλιστική τελικά πρόταση, που σε πρώτη ανάγνωση ακούγεται ουτοπική αλλά φαίνεται ότι πρόκειται για αυτό που έρχεται. Αποτελεί ίσως το όραμα της νέας γενιάς που φαίνεται να ανατρέπει γόνιμα, κατεστημένες επιλογές και κατευθύνσεις ενός παρελθόντος συντηρητισμού και άκρατης ευημερίας. Μια αναζήτηση μιας άλλης ποιότητας ζωής με απλές επιλογές με χαμηλό κόστος και άμεση σχέση με την φύση. 

Γιώργος Μητρούλιας: Στο πλαίσιο των σκέψεων μας για την πόλη θα σας παρουσιάσω την πρόταση για την τελευταία Europan 13 που έγινε στην Πορτογαλία όπου πήραμε μια διάκριση. Επιλέξαμε αυτό τον διαγωνισμό γιατί το κύριο χαρακτηριστικό του ήταν ότι θα σχεδιάζαμε κατοικία για μια πολύ ειδική κοινότητα. 
Πρόκειται για την Αζένια ντο Μαρ, ένα μικρό ψαροχώρι καταμήκος της διάσημης ακτής Rota Vicentina στη νοτιοδυτική Πορτογαλία, στις ακτές του Ατλαντικού στην Νότια Πορτογαλία το οποίο παραδοσιακά είχε μια αμφίβια υπόσταση. Οι άνθρωποι ήταν ψαράδες και αγρότες. 

Στο ρυμοτομικό σχέδιο αυτού του οικισμού φαίνεται ότι δεν έχει γεμίσει από κατοικίες και υπάρχει μια εικόνα εγκατάλειψης και παρακμής. Η κοινωνία εκεί προσπαθεί να συγκροτήσει την ταυτότητά της και να αναπτυχθεί τουριστικά γιατί βρίσκεται κατά μήκος ενός πολύ διάσημου μονοπατιού που διατρέχει ένα ικανό κομμάτι της ακτής της Πορτογαλίας. Πρόκειται για έναν τουριστικό προορισμό σε διάφορα χωριά που έχει να κάνει με γαστρονομία, με παρακολούθηση πουλιών και φυσιολατρία, πεζοπορίες κλπ. Ένα πολύ ωραίο τουριστικό πρότυπο που πραγματικά θέλαμε να δούμε πως θα μπορούσαμε όλα αυτά να τα φέρουμε σε επαφή. 

Οtto Νeurath

Ο τρόπος που δουλέψαμε χωρίς να τους ξέρουμε κινήθηκε στο να προσπαθήσουμε να φανταστούμε τι συμβαίνει. Χρησιμοποιήσαμε λίγο την γλώσσα του Οtto Νeurath (1882-1945), που είναι ο γνωστός κοινωνιολόγος του μοντερνισμού που ανέπτυξε τα isotypes δηλαδή μια γλώσσα που κάπως επικοινωνείς τον μοντέρνο άνθρωπο, τον ρόλο του μέσα στην κοινωνία. 

Amphibia: 

Οι νέοι "αμφίβιοι" ρόλοι των κατοίκων του χωριού: ο τουρίστας-ψαράς, ο αγρότης-ξεναγός, ο ερευνητής-πεζοπόρος, ο ψαράς-skipper, ο φιλοξενούμενος-χειροτέχνης. 

Βλέπουμε επάνω τον αγρότη, τον ψαρά, τον τουρίστα, τον επιστήμονα και διάφορους άλλους χαρακτήρες και πως στην σημερινή εποχή αυτοί οι χαρακτήρες πλέον είναι αμφίβιοι, δηλαδή ποτέ δεν είναι κάποιος ξεκάθαρος και αρχίζουν όλοι και μπλέκονται και κανείς δεν είναι ένα μόνο πράγμα. Έτσι ο ψαράς μπορεί να γίνεται ξεναγός, ο αγρότης να γίνεται και ξενοδόχος... Προσπαθήσαμε να σκεφτούμε τον τουρισμό με ένα τρόπο που ωφελεί και την κοινότητα, αλλά ταυτόχρονα δίνει και την δυνατότητά για μια πιο αυθεντική εμπειρία ίσως για τον επισκέπτη. Έτσι από τα πρώτα πράγματα που κάναμε ήταν να συγκεντρώσουμε σε ένα πολύ ολιστικό διάγραμμα τους ρόλους αυτής της κοινότητας τους δημόσιους χώρους, διάφορες υπηρεσίες και τα προϊόντα που παράγονται εκεί και προσπαθήσαμε να δούμε το πώς μπορεί όλα αυτά να εμπλακούν εκεί και να τροφοδοτήσουν το ένα το άλλο. 

02_Amphibia Chart: 

Μια ολιστική στρατηγική τουριστικής ανάπτυξης που συμπεριλαμβάνει κατοίκους, υπηρεσίες, τοπικά προϊόντα και κοινόχρηστους χώρους και αποσκοπεί στην βιώσιμη τόνωση της τοπικής οικονομίας. 

Σε όλο αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο η κατοικία. Προτείναμε  μια νέα τυπολογία  η οποία βασίζεται σε ένα πρότυπο τοπικό, το «monte», ένα κτίριο ισόγειο, γραμμικό που αποτελείται από μια σειρά από δωμάτια και είναι η τυπική αγροικία της Πορτογαλίας. 

Τρεις ενδεικτικές κατοικίες, το σπίτι του ψαρά, το σπίτι με ξενώνα και το σπίτι-εργαστήριο πλεκτικής τέχνης. 

Αλλάξαμε λίγο την δομή αυτής της κατοικίας έτσι ώστε να αποτελείται από έναν κλειστό και έναν ανοιχτό χώρο ή έναν ημιϋπαίθριο χώρο που δημιουργεί την σχέση του δρόμου με τον κήπο, ή την σχέση ανάμεσα σε ένα κομμάτι κατοικίας και σε ένα κομμάτι εργαστηρίου, όπου κάποιος δουλεύει η φυλάει τα δίχτυα του επειδή είναι ψαράς, ή κάποιος στήνει ένα μικρό μαγαζί και πουλάει τοπικά προϊόντα στους επισκέπτες και στους γείτονες. 

Μπορεί κάποιος να νοικιάζει έναν ξενώνα μέσω Airbnb, η ακόμη αυτή η τυπολογία να μετατραπεί εξ ολοκλήρου σε ξενοδοχείο, ή σε κατοικίες που απευθύνονται σε ηλικιωμένους συνταξιούχους από τον βορρά, που αναζητούν για το υπόλοιπο της ζωής τους ένα πιο γλυκό κλίμα, και στην περίπτωση αυτή η ισόγεια ανάπτυξη βοηθάει. 

Οι πλατφόρμες παρατήρησης αποτελούν ιδανικό σκηνικό για φωτογράφηση και διάδοση του οικισμού μέσα από την υπάρχουσα ψηφιακή πλατφόρμα. 

Στις κοινόχρηστες κουζίνες του ξενοδοχείου ντόπιοι επίδοξοι μάγειρες αναλαβάνουν να μυήσουν τους επισκέπτες στις τοπικές σπεσιαλιτέ θαλασσινών. 

Υπάρχει επίσης ανάμεσα σε άλλες  νέες δραστηριότητες, μια υπαίθρια κουζίνα που μπορεί να τροφοδοτεί τα δωμάτια του ξενοδοχείου ή κάποιος γείτονας μπορεί εκεί να μαγειρεύει κάποια τοπική συνταγή. Δηλαδή προσπαθήσαμε να φανταστούμε λίγο πως θα μπορούσαν να το ζήσουν αυτοί οι κάτοικοι, και να αξιοποιήσουμε υπάρχουσες δυνατότητες της περιοχής.

Οι αιώρες πλέκονται από ανακυκλωμένα δίχτυα ψαρέματος στα τοπικά εργαστήρια και νοικιάζονται ή πωλούνται για ατελείωτες ώρες ρεμβάσματος με θέα τον Ατλαντικό. 

Ένα άλλο προϊόν του χωριού, μια άλλη παραδοσιακή τεχνογνωσία ήταν η ικανότητα κάποιων γυναικών του χωριού να υφαίνουν και να φτιάχνουν τα δίχτυα. Οπότε σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσαμε να αναπαράγουμε αιώρες, που μπορεί να νοικιάζονται και να τοποθετούνται σε διάφορα σημεία του οικισμού στήνοντας διάφοροους κατακόρυφους στύλους. Οι τουρίστες μπορούν σε αυτές να απολαμβάνουν το ηλιοβασίλεμα ή το βράδυ και να ρεμβάζουν. Η πρόταση παράλληλα με την παραγωγή έχει ταυτόχρονα και έναν ηδονισμό που θέλαμε να υπάρχει. 

Zoom In στον οικισμό σε πλήρη ανάπτυξη 

Το υπάρχον οδικό δίκτυο του οικισμού συμπληρώνεται από ένα δευτερεύον δίκτυο μονοπατιών. Βασισμένα στο παλιό δίκτυο υπηρεσίας, που μέχρι τώρα χρησιμοποιούνταν από τους ψαράδες για την πρόσβασή στον κήπο εξωτερικά του σπιτιού, τα μονοπάτια αυτά χάρη στη μικρή τους κλίμακα επιτρέπουν την επαφή ανάμεσα στους ντόπιους και τους επισκέπτες. 

Τα σπίτια αναπτύσσονται σταδιακά μαζί με ένα infopoint που είναι ταυτόχρονα και η reception του ξενοδοχείου. Υπάρχει ένα μπλέξιμο των καινούργιων κατοικιών με τις υπάρχουσες που είναι αυτές με την κεραμοσκεπή.

Σε κάποιες πιο κοντινές εικόνες μπορεί να δει κανείς ένα κέντρο ανταλλαγής προϊόντων με την λογική ενός mini market και κάποιες υποδομές που δεν υπάρχουν στον οικισμό. 

Υπάρχουν διάφορες σκέψεις, κάποιες μπορεί να μην είναι ρεαλιστικές αλλά κάποιες να είναι. Ας πούμε ένα πρόγραμμα που έχουν ήδη ξεκινήσει να κάνουν οι κάτοικοι είναι μπαστούνια για τους περιπατητές, είτε για χρήση είτε ως σουβενίρ, και αυτό αποτελεί μια ευκαιρία για μια εναλλακτική απασχόληση. Επίσης ο ψαράς ξεναγός που πηγαίνει με τους τουρίστες για ψάρεμα και τους δείχνει πως ψαρεύει. 

Οι ψαράδες προσφέρουν ημερήσιες εκδρομές ψαρέματος και μοιράζονται τα μυστικά της τέχνης τους. 

Μια σειρά από έξυπνες και απλές δραστηριόττητες εικονογραφούνται και προτείνονται από την ομάδα εμπλουτίζοντας την δυναμική του οικισμού που έχει σχεδιαστεί σε όλη του την έκταση με έναν μοναδικό τρισδιάστατο τρόπο, πάντα σε μπλε χρώμα που πραγματικά εξάπτει την φαντασία και αποδυνεμώνει την κυριαρχία του ψεύτικου φωτορεαλισμού που όλο και περισσότερο μας ξεγελά.

Zoom In στον οικισμό και στα παραλιακό μέτωπο με την ετήσια "Γιορτή του Ψαρά" σε πλήρη ανάπτυξη. 

Το προσόν της πρότασης αυτής είναι ότι μπορεί να πάρει διάφορες κατευθύνσεις, δηλαδή μπορεί να γίνει πολύ ξενοδοχείο ή λίγο ξενοδοχείο, η πολύ κατοικίες με εργαστήρια, η κατοικίες με φιλοξενία. Είναι ένα ανοιχτό σενάριο...  

Ακολουθεί  σχετικό κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη:

Για το κέντημα 

το χειροποίητο όχι ως τεχνική 
αλλά ως ουσία της συνθετικής πράξης

του Δημήτρη Φιλιππίδη 

Στις 18 Απριλίου δόθηκε μια διπλή διάλεξη στο κτίριο Αβέρωφ της Αρχιτεκτονικής Σχολής, οργανωμένη από τους υπεύθυνους του μαθήματος των Συνθέσεων, με ομιλητές το γραφείο AREA (Σ. Δαούτη, Γ. Μητρούλιας, Μ. Ραφτόπουλος) και το γραφείο Α66 (Σ. και Δ. Αντωνακάκη). Η συνύπαρξή τους δεν ήταν διόλου συμπτωματική, αν και στην αρχή κανένας θα διερωτόταν τι σχέση έχει μια ομάδα τριών νέων αρχιτεκτόνων, που συνεργάζονται μόλις μια δεκαετία, με μια καταξιωμένη ομάδα, με διεθνή μάλιστα παρουσία, που σταδιοδρομεί εδώ και 50 χρόνια. Τι σχέση έχουν, αντίστροφα, εκείνοι που έβγαλαν με αξιοζήλευτη ικανότητα και ευαισθησία πραγματικά «κεντήματα» με χειρωνακτική δουλειά, σχεδιάζοντας και χτίζοντας έργα-ορόσημα, με εκείνους που εξαρχής εντάχθηκαν στη σχεδίαση με ψηφιακές τεχνολογίες, τροφοδοτήθηκαν μέσα από ντόπιους και διεθνείς διαγωνισμούς, και τιμήθηκαν με διακρίσεις αλλά δεν έχουν ανάλογο χτισμένο έργο; 

Οι δύο αυτές ομάδες ανήκουν σε διαφορετικούς κόσμους αλλά συνάμα έχουν αναπάντεχες συγγένειες: βασίστηκαν στη ομαδική (να την πούμε κοινοβιακή;) εργασία, απέρριψαν τον «αυτοματισμό» της σχεδιαστικής πράξης που επιβάλλει η σύγχρονη τεχνική απόδοση και αρνήθηκαν την αφόρητη σχηματοποίηση του «χρήστη» που προβάλλει η τυποποίηση των προτύπων (στάνταρτς). Αντιδρώντας με τρόπο που θυμίζει αμυδρά τον επαναστατικό ρομαντισμό της κίνησης Arts and Crafts δύο αιώνες πίσω, επαναφέρουν στη συζήτηση της αρχιτεκτονικής το χειροποίητο όχι ως τεχνική αλλά ως ουσία της συνθετικής πράξης, ως κεντρικό σημείο αναφοράς της δημιουργίας που υποχρεωτικά αναφέρεται στον ενεργό «χρήστη» ως μετέχοντα στη μυσταγωγία της αρχιτεκτονικής. 

Αν και γνωστό ως σύμπτωμα, αυτή η κατεύθυνση ποτέ, από όσο ξέρω, δεν ερμηνεύτηκε σωστά στην περίπτωση του γραφείου Α66. Ψάχναμε όλοι μας για επιρροές και συγγένειες στις μορφές και αγνοούσαμε τη βαθύτατη ανάγκη που οδήγησε την ομάδα γύρω από τους Σ. και Δ. Αντωνακάκη προς αυτή την κατεύθυνση. Ανάλογα, είχαμε την τάση να ερμηνεύσουμε την αντίστοιχη επεξεργασία, αυτό το κέντημα, στην περίπτωση του γραφείου AREA ως ένα ανθρωποκεντρικό «παιχνίδι», σκόπιμα παιδιάστικο και αφελές. Όμως τώρα που τους βλέπαμε μαζί, μέσα από τη χρονική σύμπτωσή τους, ξαφνικά μάς αποκαλυπτόταν μια άλλου τύπου αλήθεια. 

Δημήτρης Φιλιππίδης  
24 IV 2016

Για να διαβάσετε το πρώτο μέρος της συζήτησης με τους AREA  κάντε ΚΛΙΚ εδώ

Κάντε  KLIK στις εικόνες για μεγένθυση