ΜΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΔΙΤΟΜΗ ΕΚΔΟΣΗ
από τον Δημήτρη Αντωνακάκη
για το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου
και τον Απόστολο Βέττα για την Τέχνη
και την τεχνική της σκηνογραφίας
Δημοσιεύω σήμερα αυτή την ενδιαφέρουσα διάλεξη για την εξέλιξη του Αρχαιολογικού Μουσείου Χίου μέσα σε 60 σχεδόν χρόνια, που πραγματοποιήθηκε στο κατάμεστο αμφιθέατρο στο Μουσείο Μπενάκη στις 23Νοεμβρίου 2025 και ευγενικά μου παραχώρησε ο Δημήτρης Αντωνακάκης, μια και ένα μικρό ατύχημα δεν μου επέτρεψε να την παρακολουθήσω.
Έτσι ξαναείδα αυτό το μουσείο με μια νέα διαφορετική ματιά από εκείνη που είχα από τις πρώτες δημοσιεύσεις και την επί τόπου επίσκεψή μου την δεκαετία του ΄80 που το επισκέφτηκα και το φωτογράφισα.
Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου, 1984, φωτο Γ. Τριανταφύλλου
'Ενοιωσα σήμερα ότι το μουσείο αυτό παρά τις αδέξιες και τις καταστροφικές επεμβάσεις, που υπέστη μέσα στον χρόνο, διατηρεί μια δύναμη και μία φρεσκάδα μιας ευαίσθητης νεανικής αρχιτεκτονικής χειρονομίας τριών εμπνευσμένων μελετητών, του Δημήτρη και της Σουζάνας Αντωνακάκη και της Ελένης Δεσύλλα, μαζί με μία καθαρότητα, ενταγμένη σε έναν σταθερό κάναβο, αλλά και με τολμηρές διαφοροποιήσεις και εκπλήξεις, τολμηρών εναλλαγών και σχέσεων. Είναι τελικά από τα ελάχιστα δημόσια κτίρια της ελληνικής αρχιτεκτονικής που κρατάει γερά μέσα στον χρόνο, και η πολιτεία συμβάλει τόσο στην αποκατάστασή του και τον εκσυγχρονισμό του αλλά και σε μια ουσιαστική επέκταση, που περιγράφεται αναλυτικά στο κείμενο που ακολουθεί.
Δημοσιεύεται επίσης και η πετυχημένη διαδρομή μιας διπλής έκθεσης και των παρουσιάσεων μιας σπάνιας έκδοσης που πραγματοποίησε ο Απόστολος Βέττας στην Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα, με το απόσταγμα μιας σημαντικής πορείας στον χώρο του θεάτρου και της σκηνογραφίας.
1.
Δημήτρης Αντωνακάκης
Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου – Εργαστήριο 66
Δυό παράλληλες διαδρομές με κοινή αφετηρία.
1964/ 1965/ 1981/1999-2016/ 2024
Αθήνα: 23- 11- 2025
Σας ευχαριστώ που αφήσατε το ήσυχο κυριακάτικο απόγευμα για να βρεθείτε εδώ μαζί μας. Θα ήθελα όμως πριν από οτιδήποτε άλλο να ευχαριστήσω θερμά τον Πρόδρομο Παπαδόπουλο , τον Θανάση Μανή τις Δομές και βέβαια τον Γιώργο Πανέτσο, για την ευκαιρία που μας προσφέρουν να παρουσιάσουμε την ιστορία του Αρχαιολογικού Μουσείου της Χίου .
Μια ιστορία, όπως εμείς την ζήσαμε όλα αυτά τα χρόνια, αναδεικνύοντας μέσα από τις κοινές περιπέτειες του Μουσείου, και του γνωστού Εργαστήριου 66, που έτυχε να συνδεθεί μαζί του, όσα αρκετά ασυνήθιστα συνέβησαν, όμως χαρακτηριστικά της Ελληνικής πραγματικότητας, ελπίζω χρήσιμα και ίσως διδακτικά.
Νομίζω ότι δεν είναι σπάνιο μια ιστορία να ξεκινάει μοναχή και κάπου να συνδέεται με κάποια άλλη που να την έχει προκαλέσει...
Για την συνέχεις κάντε κλικ εδώ.
2.
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΤΤΑΣ:
“ΣΚΗΝΕΣ 1 & 2”
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑΣ.
Εκθέσεις και παρουσιάσεις με αφορμή το περιεχόμενο ενός πολύτιμου δίτομου "εγκόλπιου» σκηνογραφικής γνώσης"
Με τον Απόστολο Βέττα μας συνδέει η Θεσσαλονίκη, κοινός τόπος αρχιτεκτονικών σπουδών και εικαστικών αναζητήσεων, αλλά και πρόσωπα σημαντικά όπως ο Μίμης Φατούρος κοινός μας δάσκαλος και φίλος. Επί δεκαετίες παρακολουθώ τον «δεινό αυτόν εικαστικό, ισοβίως ευσυνείδητο και εμπαθή λειτουργό των παραστατικών τεχνών και της αρχιτεκτονικής, της θεατρικής σκηνογραφίας, και επιπλέον, σχεδόν αδιαλείπτως, και ακαδημαϊκός δάσκαλος και ερευνητής στα αντίστοιχα πεδία», όπως τον χαρακτηρίζει ο κοινός μας φίλος Λόης Παπαδόπουλος στο εξαιρετικό κείμενό του, σχολιάζοντας τον εκδοτικό αυτό άθλο, στην παρουσίαση του δίτομου εγκόλπιου σκηνογραφικής γνώσης που πραγματοποιήθηκε στην Μονή Λαζαριστών της Θεσσαλονίκης στις 30 Ιανουαρίου 2025, μαζί με τον Πέτρο Μαρτινίδη, ομότιμο καθηγητή θεωρίας και κριτικής της αρχιτεκτονικής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΑΠΘ / συγγραφέα και τον Πλάτωνα Μαυρομούστακο, καθηγητή της ιστορίας του θεάτρου του 20ού αιώνα, Τμήμα Θεάτρου, ΑΠΘ, που συντόνισε η Μαρία Τσαντσάνογλου. Δεν κατάφερα να ήμουν παρών, ούτε και μπόρεσα να δω και την Μνημειακή Έκθεση των θεατρικών του γλυπτών με τίτλο "Απόστολος Βέττας. Σκηνές από χαρτί" στον ίδιο χώρο, με ευρήματα και ίχνη από την προσωπική του διαδρομή, που σχολιάστηκε εγκωμιαστικά από φίλους και συναδέλφους, όχι μόνο για τα εκθέματα. αλλά και τον ευρηματικό τρόπο παρουσίασης με διαδραστικό φωτισμό, όπου ο επισκέπτης είχε τη δυνατότητα να χειριστεί, όπως ο ίδιος επιθυμεί. προκαλώντας αναπάντεχες σκιές στους τοίχους.
Εικόνες από την έκθεση "Απόστολος Βέττας. Σκηνές από χαρτί" Φωτο: Vita Cris
Είχε βέβαια προηγηθεί μια εντυπωσιακή εγκατάσταση του Βέττα στην έκθεση που οργάνωσε ο Κώστας Πράπογλου με τίτλο WANDERLUST - ALL PASSPORTS 2024 στο Μέγαρο Μελά από τις 17 10 έως 17 11 2024, όπου πήραμε μια πρώτη γεύση, για όσα ακολούθησαν.
Μία εγκατάσταση από γλυπτά φτιαγμένα από χαρτί, με έναν υποβλητικό φωτισμό, που παραπέμπουν σε αρχιτεκτονικές μακέτες σκηνικών, που συνομιλούν με ζωγραφικά έργα και τις απρόσμενες σκιές τους, και σχετίζονται με την διαδρομή του καλλιτέχνη με την σκηνογραφία.
Η ΕΚΔΟΣΗ
Όσοι αγαπάμε το θέατρο και έχουμε βιώσει τις πρόβες και την προετοιμασία της ένταξης και των εναλλαγών των σκηνικών, μας γοητεύει και μας ελκύει αυτή η έκδοση που αποκαλύπτει με τον καλύτερο τρόπο τα μυστικά αυτής της μαγευτικής διαδικασίας από τα μικρά μέχρι τα πολύ μεγάλα θέατρα του κόσμου.
Ο Λόης Παπαδόπουλος στην παρουσίαση της έκδοσης επισημαίνει ότι είναι δίκαιο να αναγνωρισθεί ως ένα Λεξικό ή, ορθότερα, ως μία Εγκυκλοπαίδεια της Σκηνογραφία, με ευρήματα και ίχνη από τη δική του προσωπική ευδόκιμη διαδρομή. […] Μέσα από ενθέσεις εικόνων, παραδειγμάτων ή και κειμένων τρίτων και μέσα από επιλεκτικές διευρύνσεις της πραγματολογίας, αναδεικνύονται positional προσεγγίσεις, προτιμήσεις, εμφάσεις, ρίσκα, επιτυχίες, ίσως και επιφυλάξεις του συντάκτη της
Αναδεικνύει επίσης την "απολαυστική της εικονογράφησης". Ιδιαίτερα σε λήμματα που αφορούν στο χειροτεχνικό στοιχείο, στη μαστορική, σε κάτι που διαπερνά ισοβίως τη σκηνογραφική προσοχή του Βέττα.[…]
Εικονογραφούνται μέχρι τα χειρουργικής ακρίβειας αξονομετρικά σκαριφήματα του πύργου της ιταλικής σκηνής και έως τη διαδοχή των σκίτσων κατασκευής και τοποθέτησης των σπετσάτων καθώς και...
...εικόνες από μικρά γνώριμα εργαλεία, ακόμα και οικιακής χρήσης, έως σύνθετοι μηχανισμοί, βαρούλκα, μάγγανα, στρόφαλοι, μηχανισμοί εναλλαγής των σκηνικών, πτητικοί μηχανισμοί, τρυκ και εφέ. Σχέδια με διατάξεις θεατρικών χώρων, αρχιτεκτονικές τομές για τον έλεγχο διασφάλισης της ορατότητας προς τη σκηνή από κάθε θέση της αίθουσας, τυπολογίες ανοίγματος της αυλαίας, επιλύσεις της περιστρεφόμενης σκηνής.[…]
Και είναι προς τιμήν του Βέττα, ότι στην πρωτοκαθεδρία της Εγκυκλοπαίδειάς του μνημονεύει τιμητικά και επωνύμως, όλο τον κόσμο των backstage αόρατων συντελεστών οι οποίοι, με διαφορετικές ο καθένας τεχνικές γνώσεις, εργάζονται πίσω από τη σκηνή και καθιστούν την παράσταση δυνατή.
Ακόμη και στην παρουσίαση της έκδοσης που πραγματοποιήθηκε και στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, δεν κατάφερα να παραστώ και να παρακολουθήσω τους Κώστα Βόμβολο μουσικό, την Μαρία Καραδελόγλου θεατρολόγο, ενδυματολόγο, και σκηνογράφο, τον Άγγελο Παπαδημητρίου, εικαστικό και ηθοποιός, και τον Απόστολο Βέττα, που συντόνισε η Μαρία Τσατσάνογλου.
Απόστολος Βέττας, Άγγελος Παπαδημητρίου, Μαρία Καραδελόγλου, Κώστας Βόμβολος και Μαρία Τσατσάνογλου, Φωτο: Ελένη Χοντολίδου
Στο σπίτι του Ελύτη-Μουσείο
Κατάφερα όμως να απολαύσω στο σπίτι του Ελύτη-Μουσείο στη Πλάκα, την σχετική έκθεση-εγκατάσταση με τίτλο «ΑΘΥΡΜΑΤΑ ΑΠΟ ΧΑΡΤΙ», που ολοκληρώθηκε την Κυριακή 14 ΣΕΠ 2025 με ένα ευαίσθητο προσωπικό αποχαιρετισμό του Απόστολου Φ. Βέττα, παρουσία φίλων. Ένας αποχαιρετισμός με τίτλο Η αγωνία της εύρεσης του σιωπηλού ρυθμού, που έστησε για πρώτη φορά στην Αθήνα. Μία εγκατάσταση, μία πομπή επίδοξων κατακτητών, χάρτινα ανθρωπόμορφα όντα, σαλτιμπάγκοι και μουσικοί, σε μια ονειρική πορεία που παρελαύνει προς το πιάνο σε κατεύθυνση «έμπροσθεν και οπισθοταχώς», όπως θα έλεγε και ο Σκαρίμπας, πάνω σε μια σκακιέρα, που παραπέμπουν στα δρομολόγια της ζωής του στο θέατρο. Αξιοποιώντας το χαρτί ακουαρέλας των 330 γραμμαρίων, καταφέρνει να δημιουργήσει ευφάνταστα έργα, σε χρώματα λευκό, κόκκινο και μαύρο, που ζωντανεύουν με το φως και την σκιά.
Τέλος, απουσίαζα και πάλι ταξιδεύοντας εκτός Αθηνών και στην παρουσίαση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στις εγκαταστάσεις του Φεστιβάλ, στον χώρο Ε στην Πειραιώς 260 στις 6 Νοεμβρίου 2025, με ομιλητές τον Ευάγγελο Βενιζέλο που προλόγισε την εκδήλωση, τον συγγραφέα και κριτικό θεάτρου Ηρακλή Λογοθέτη, τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, την Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη και τον συγγραφέα, με παράλληλη εγκατάσταση χάρτινων γλυπτών στο Φουαγιέ.
Λεπτομέρεια από την εγκατάσταση χάρτινων γλυπτών στο Φουαγιέ
Η Ντίνα Σταματογιαννάκη υπεύθυνη Αρχείων Παραστατικών Τεχνών ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ, σχολιάζοντας την έκδοση τόνισε πως ο Βέττας δεν περιορίζεται στην εμφάνιση της σκηνογραφίας και στην πορεία της μέσα στα χρόνια, παρά απλώνεται σ’ ολόκληρο τον κόσμο του θεάτρου και σ’ όλη την έκταση του χώρου του, από την κάτω κάτω βίδα και το παξιμάδι του υποσκηνίου μέχρι τον ουρανό πάνω απ’ τις στέγες των κτιρίων ή πάνω απ’ τα υπαίθρια θέατρα.[…]
Στην ουσία όμως, δεν έχουμε μπροστά μας ένα λεξικό. Ο Βέττας υιοθετεί τη φόρμα του λεξικού, προκειμένου να ταξινομήσει τα βιώματα και τις σκέψεις του, έτσι ώστε να μας τα παραδώσει με τρόπο οργανωμένο, απλό και κατανοητό. Προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργούν κι όλα τα υπέροχα σκίτσα και σχέδια του συγγραφέα, που φτιάχτηκαν ειδικά για την έκδοση και μας δείχνουν πώς είναι το κάθε εργαλείο, το κάθε σκηνογραφικό εξάρτημα ή η κάθε σκηνική κατασκευή, πώς λειτουργούν και πώς συμβάλλουν στη δημιουργία της θεατρικής ψευδαίσθησης.
Νομίζω πως αυτό που επιχειρεί κι επιτυγχάνει ο Απόστολος Βέττας είναι να μοιραστεί με γενναιοδωρία την εμπειρία και τη γνώση που έχει αποκομίσει στη ζωή του ως αρχιτέκτονας, σκηνογράφος και ενδυματολόγος, ως θαυμαστός καλλιτέχνης κι ως φωτισμένος πανεπιστημιακός δάσκαλος του Θεάτρου.
Οι "Σκηνές" έχουν συνταχτεί με την υποκειμενική ματιά παρούσα και με την έμφαση στραμμένη σε πρόσωπα, θέματα και ζητήματα τα οποία είτε στάθηκαν καθοριστικά για τον Απόστολο Βέττα, είτε ο ίδιος γνωρίζει πως αν δεν καταγραφούν διεξοδικά, κινδυνεύουν να χαθούν. Έτσι τουλάχιστον ερμηνεύω, για παράδειγμα, τη σχολαστικότητά του στα λήμματα που αφορούν το γλωσσικό κώδικα με τον οποίο επικοινωνούν οι μάστορες και το τεχνικό προσωπικό της σκηνής, ή την επιλογή του να παραθέσει εκτενές κείμενο του ηθοποιού Γιώργου Μιχαλακόπουλου στο λήμμα της υποκριτικής τέχνης· το ίδιο νομίζω πως ισχύει και για την απόφασή του να μας χαρίσει 25 σχέδιά του για τους «πτητικούς μηχανισμούς».
Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση και καλύτερη ανάλυση
