ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 36

 GOOGLE KING'S CROSS 

 OFFICE BUILDING

Το έργο των BIG και Heatherwick πλησιάζει στην ολοκλήρωσή του

To παρακολουθώ τακτικά να χτίζεται, ίσως από το 2018, που ξεκίνησε, ενταγμένο σε ένα μακρόστενο σφηνοειδές οικόπεδο με σχετική κλίση, στην υπό ανάπλαση ευρύτερη περιοχή, βόρεια του σταθμού Kings Cross. Μία μοναδική και πετυχημένη διεθνώς πολεοδομικού χαρακτήρα επέμβαση, σε μια υποβαθμισμένη περιοχή του κέντρου του Λονδίνου, όπου κυριαρχούσαν αποθήκες, εργοστάσια και υποδομές φορτοεκφόρτωσης, που εξυπηρετούντο από το κανάλι Regent’s Canal και τον σταθμό.

Η περιοχή με το κανάλι πίσω από τον σταθμό King's Cross , 1985, Photograph: John Heseltine/Alamy

Η περιοχή αποθηκών βόρεια των σταθμών   King's Cross και St Pancras, πρίν ξεκινήσουν οι εργασίες ανάπλασης 

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή υποβαθμίστηκε. Εγκαταλελειμμένα κτίρια, κοινωνικά προβλήματα και εγκληματικότητα χαρακτήριζαν την περιοχή για δεκαετίες. Διατηρώντας και αναβαθμίζοντας ενδιαφέροντα παλαιά κτίρια βικτωριανών αποθηκών, και εντάσσοντας νέα, αναπτύχθηκαν νέες χρήσεις εμπορείου, αναψυχής, γραφείων, εκπαίδευσης και κατοικίας, μέσα σε έναν ίσως από τους καλύτερα σχεδιασμένους δημόσιους χώρους στον κόσμο, συγκροτώντας ένα εντυπωσιακό παράδειγμα αστικής αναγέννησης, που σφύζει από ζωή και αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης.

Απολαμβάνοντας διαχρονικά με τακτικές επισκέψεις την εξέλιξη αυτής της περιοχής, παρακολουθώ παράλληλα και την κατασκευή του νέου κτιρίου των γραφείων της Google, έργο των αρχιτεκτονικών γραφείων BIG και Heatherwick και ομολογώ ότι οι πρώτες εικόνες ήταν ανησυχητικές, όχι μόνο λόγω του μεγέθους, αλλά κυρίως λόγω της πολύπλοκης μεταλλικής κατασκευής του σκελετού του κτιρίου και των υποδομών.

Photo: Martin Godwin/The Guardian

Πολυσύνθετες και  μεγάλης κλίμακας κατασκευές στην εξέλιξή τους δημιουργούσαν μια αίσθηση αυξημένης πολυπλοκότητας, που προκαλούσε την ηρεμία του αστικού χώρου και των όμορων κτιρίων.

25 June 2023,

photo: Jasonhawkes.com

 

Μέσα στον χρόνο σταδιακά η εικόνα άλλαζε, όσο ολοκληρωνόντουσαν οι όψεις, όπως αυτή που κατέγραψα τον Μάιο του 2023.

Νότια όψη δύο χρόνια πριν, 2023 05 08

Μαθαίνοντας πρόσφατα, ότι πλησιάζει η ολοκλήρωσή του έργου, αποφάσισα να το επισκεφτώ και να καταγράψω φωτογραφικά εικόνες, περιδιαβαίνοντας το κτίριο περιμετρικά. Ξεκίνησα από την νότια πλευρά όπου κυριαρχεί η στενή λιτή όψη του συγκροτήματος και συγκεκριμένα από την πλατεία Battle Bridge Place και το γειτονικό εξαιρετικό κτίριο του German Gymnasium, ανάμεσα στους σταθμούς St Pancras International και King’s Cross.

Νότια όψη σήμερα, 2025 06 17

Σαν ένα κλιμακωτό καράβι που ακολουθεί την κλίση του εδάφους, ολοκληρώνεται ένα υπερσύγχρονο κτίριο γραφείων στο κεντρικό Λονδίνο που θα εξυπηρετεί την Google για δεκαετίες, με προϋπολογισμό του ενός δισεκατομμυρίου λιρών. Είναι το μεγαλύτερο νέο κτίριο μήκους 330 μέτρων σε ένα δύσκολο οικόπεδο με κάλυψη 100%, που πραγματοποιείται στην περιοχή, έχει συνολικά 11 ορόφους, και περιβάλλεται από μια πρόσοψη από γυαλί και κατακόρυφες περσίδες από σύνθετη ξυλεία Accoya - ένα είδος τροποποιημένου ξύλου πεύκου.

Κατά μήκος τομή

Οι εσωτερικοί χώροι του, οι οποίοι δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί, θα στεγάσουν 7.000 υπαλλήλους της Google σε 60.386 τετραγωνικά μέτρα, όπου εκτός από τους φωτεινούς γραφειακούς χώρους εργασίας θα περιλαμβάνει αμφιθέατρα, πισίνα και άλλες αθλητικές εγκαταστάσεις, καθώς και καφετέριες και καταστήματα στο ισόγειο.

Οι κήποι στο δώμα

φωτο Tim Robberts/Getty Images

Ο εντυπωσιακός κήπος της ταράτσας του κτιρίου, που περιλαμβάνει τον έβδομο έως τον ενδέκατο όροφο, διαφοροποιείται μορφολογικά από το κυρίως κτίριο. Ξεχωρίζει με μία περιμετρική στέψη, μια καμπύλη εύκαμπτη ζώνη από λεπτές και πυκνές κατακόρυφες περσίδες και αναφέρεται ότι φιλοξενεί 40.000 τόνους χώματος και 250 δέντρα, με ένα μονοπάτι που τα διασχίζει. Ο κήπος σχεδιάστηκε για να φιλοξενεί μέλισσες, νυχτερίδες, πουλιά και πεταλούδες. Διαθέτει χώρο για φαγητό, ξαπλώστρες και γυμναστήριο. Διαθέτει επίσης εσωτερική πισίνα.

Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις

Κινούμενος περιμετρικά του κτιρίου

Παραθέτω στην συνέχεια σειρά φωτογραφιών όπως τις κατέγραψα ακολουθώντας την διαδρομή περιμετρικά του κτιρίου:

Απόψεις από τον πεζόδρομο King΄s Blvd

Απόψεις από την Granary Square

Απόψεις από βορρά, από την Granary Square

Άποψη από το Regent΄s Canal

Απόψεις από δυτικά, από την οδό York Wy

Το άλλο κτίριο της Google στην Καλιφόρνια

Τελικά το νέο κτίριο της Google, που κυριαρχεί πιά στην καθημερινή μας ψηφιακή δράση, μέσα στον χρόνο κατασκευής του πέρασε από την ανησυχία σε μια μεγάλης κλίμακας ήρεμη αρχιτεκτονική χειρονομία, συνομιλώντας με τον κτιριακό της περίγυρο, σε αντίθεση με το κτίριο Bay View, την πρώτη πανεπιστημιούπολη της Google στο Mountain View στην Καλιφόρνια, που σχεδίασαν και πάλι οι ίδιοι αρχιτέκτονες σε στενή συνεργασία με την Google και ολοκληρώθηκε το 2022.

BIG-Bjarke Ingels Group και Heatherwick Studios, Το νέο κτίριο Bay View της Google στο Mountain View στην Καλιφόρνια, Φωτο Iwan Baan.

Πρόκειται για ένα τολμηρό και πρωτοποριακό αρχιτεκτονικό έργο, ενταγμένο σε μια έκταση 42 στρεμμάτων στο Ερευνητικό Κέντρο NASA Ames στη Silicon Valley, που κατασκευάστηκε με στόχο να λειτουργεί με ενέργεια χωρίς άνθρακα, 24 ώρες την ημέρα, επτά ημέρες την εβδομάδα έως το 2030. 

Σε κάθε περίπτωση και τα δύο έργα έχουν ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον.

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

 

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 35

DO HO SUH: “WALK THE HOUSE”

ΣΤΗΝ TATE MODERN

Προσωπικές μνήμες κατοίκησης

στα βήματα του Γιώργου Χατζημιχάλη

Ίσως φανεί ακραίο να συσχετίζει κανείς μέσω συνειρμών, έργα δύο καλλιτεχνών από διαφορετικούς τόπους, με διαφορετικά βιώματα και προσωπικές διαδρομές και ιδιαίτερα όταν ακουμπούν στην αρχιτεκτονική, αλλά αυτό μου συνέβη πρόσφατα με την είσοδό μου στην έκθεση του Do Ho Suh, με τίτλο Walk the House στον δεύτερο όροφο της Tate Modern στο Λονδίνο. Ενός Κορεάτη καλλιτέχνη, που έργα του είχα ήδη δει στο παρελθόν, και μάλιστα στην Αθήνα στη μεγάλη έκθεση του πολιτιστικού οργανισμού ΝΕΟΝ με τίτλο Portals στο Καπνεργοστάσιο το 2021, που συμμετείχε με το έργο West 22nd St., Apt.A (2000-2001). Ένα ακριβές αντίγραφο του διαμερίσματός του στη Νέα Υόρκη (εικ. 2,3), φτιαγμένο από διαφανές υλικό, μία λεπτεπίλεπτη εγκατάσταση, μέσα στην οποία μπορούσαμε να παρατηρήσουμε την οικειότητα και την καθημερινή δραστηριότητα με αρχιτεκτονικά στοιχεία και λεπτομέρειες εξοπλισμού και συσκευών φτιαγμένες με μια χειροτεχνική επιδεξιότητα που εντυπωσιάζει.

Εικ. 2,3. Do Ho Suh, West 22nd St., Apt.A (2000-2001)

Εγκατάσταση στο Καπνεργοστάσιο, 2021

Από το αποσπασματικό του αυτό έργο δεν είχα καταλάβει ότι ο Suh είχε μια εμμονή με την αρχιτεκτονική των κατοικιών που έχει βιώσει μέσα από διαρκείς μετακινήσεις επί τρεις δεκαετίες στη Σεούλ, τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, και ότι έχει επικεντρωθεί στην αναπαράσταση τους με τους δικούς του τρόπους, είτε ζωγραφικά, είτε με την χρήση έγχρωμων λεπτών και διαφανών υφασμάτων, είτε με video.

Αυτό σε μια εποχή που το θέμα της μετανάστευσης κυριαρχεί, αποτελεί και το περιεχόμενο της νέας του έκθεσης στην Tate Modern με τίτλο «Περπατήστε στο σπίτι» που είναι μια κορεατική έκφραση που ο Suh άκουσε ως μικρό αγόρι από τους ξυλουργούς που κατασκεύασαν το σπίτι των παιδικών του χρόνων στη Σεούλ και αναφέρεται στη διαδικασία αποσυναρμολόγησης και επανασυναρμολόγησης παραδοσιακών κορεατικών σπιτιών, γνωστών ως hanok. Αυτά τα σπίτια μπορούν να μεταφέρονται σε νέες τοποθεσίες, δημιουργώντας μια ιδιαίτερη σχέση με την έννοια της μνήμης και της μεταβλητότητας.

Εικ. 4,5.. Do Ho Suh, Rubbing/Loving Project: Seoul Home 2013-2022

Εγκατάσταση στην Tate Modern

Ο Suh επέστρεψε στο πατρικό σπίτι και κάλυψε ολόκληρο το εξωτερικό του με χαρτί. Στη συνέχεια έτριψε την επιφάνεια με γραφίτη, περιγράφοντας την τεχνική που αποτελεί ένα είδος «ξεπατικώματος», ως μια χειρονομία αγάπης που σχετίζεται με μια αίσθηση απώλειας. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα έργο (εικ. 4,5), ένα αντίγραφο σε φυσικό μέγεθος από χαρτί, που αποκαλύπτει την υφή του υλικού, και κυριαρχεί μπαίνοντας στην αίθουσα, ως ένα είδος μνημείου που σχετίζεται με την παιδική ηλικία, την αρχιτεκτονική, τη μετανάστευση, και το παρελθόν.

Εικ. 6, 7.. Do Ho Suh, Nest/s

Μα πιο πολύ, κυριαρχεί το μεγάλης κλίμακας έργο Nest/s, διαγώνια τοποθετημένο στο χώρο, όπου ο Suh έχει συνθέσει μια σειρά από ενδιάμεσους χώρους και δωμάτια από κτίρια που έχει κατοικίσει στη Σεούλ, τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και το Βερολίνο, (εικ. 6,7). Τα συνδέει μεταξύ τους για να σχηματίσουν μια συνεχή, γραμμική αρχιτεκτονική, φτιαγμένα από σύρμα και διαφανή έγχρωμα υφάσματα με παραδοσιακές κορεατικές τεχνικές ραψίματος, και εξαιρετικές λεπτομέρειες. Ένα ταξίδι στη μνήμη του Suh, που στοχεύει να ευαισθητοποιήσει τους θεατές που το διασχίζουν, να αναλογιστούν τις δικές τους προσωπικές διαδρομές.

Εικ. 8, 9. Do Ho Suh, Nest/s

Κάθε χώρος είναι ένα μέρος στο οποίο έζησε ο Suh, και κάθε λεπτομέρεια αναδημιουργείται με σύρμα και ύφασμα όπως παράθυρα και περίτεχνες πόρτες, χειρολαβές θυρών και διακόπτες φωτισμού, πρίζες ρεύματος και κρεμάστρες για πετσέτες, ντουλάπια, κλιματιστικά και πλακάκια.

Ακολουθεί μια υπερμεγέθης και διαφανής κατασκευή, ένα αντίγραφο σε πραγματική κλίμακα του τρέχοντος σπιτιού του Suh στο Λονδίνο, φτιαγμένο από διαφανές λευκό ύφασμα. Σε όλες τις επιφάνειες του υπάρχει πληθώρα αντίγραφων καθημερινών αντικειμένων, όπως τηλέφωνα, χρωματιστές λαβές θυρών, θερμοστάτες και ασφαλοδιακόπτες από τα πρώην σπίτια του.

Αυτή η εμμονή στα αρχιτεκτονικά στοιχεία και στην απεικόνισή τους με αυτή την ιδιάζουσα τεχνική σε διάφορα χρώματα, μου έφερε στον νου ένα ικανό τμήμα της εμβληματικής έκθεσης του Γιώργου Χατζημιχάλη το 2011 στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, όταν στεγαζόταν στα επιβλητικά υπόγεια του Ωδείου Αθηνών επί Άννας Καφέτση, με τίτλο «Ο ζωγράφος Α.Κ. Ένα μυθιστόρημα», αρθρωμένη σε πέντε ενότητες, ως μία αναδρομική έκθεση ενός φανταστικού ζωγράφου όπου εμπεριέχεται και ένα υποβόσκων αυτοβιογραφικό στοιχείο. Ενός ζωγράφου που έζησε στο κέντρο της Αθήνας και από το 1976 και μετά, άρρωστος από κάποια σοβαρή ψυχική ασθένεια, κλείστηκε στο σπίτι του μέχρι τον θάνατό του. Την περίοδο του εγκλεισμού του ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη ζωγραφική.

Γιώργου Χατζημιχάλη, άποψη από την έκθεση με τίτλο «Ο ζωγράφος Α.Κ. Ένα μυθιστόρημα», στο ΕΜΣΤ, 2011

Την περίοδο αυτή ο Α.Κ., ζωγραφίζει 175 πίνακες μικρών διαστάσεων που απεικονίζουν ρεαλιστικά, υστερικές λεπτομέρειες του σπιτιού του: τη βρύση, το καζανάκι, τους σωλήνες, τα καλοριφέρ, τα πόμολα, τις πρίζες, τα δάπεδα, τα σοβαντεπιά και πολλά άλλα, αποδίδοντας με την ευαισθησία του χρωστήρα την πραγματικότητα όπως πραγματικά είναι.

Αυτοί οι αμέτρητοι μικροί πίνακες του Χατζημιχάλη, πέρα από το αρχιτεκτονικό τους ενδιαφέρον που αναφέρεται και σε μια χαρακτηριστική εποχή της αθηναϊκής πολυκατοικίας, και προκαλούν συγκίνηση, ήρθαν στον νου μου και συσχετίστηκαν βλέποντας τις επιλογές του Do Ho Suh, και αυτούς του συσχετισμούς που γεννήθηκαν στην φαντασία μου προσπάθησα να απεικονίσω στην ακόλουθη σύνθετη εικόνα.

Αριστερά: Γιώργος Χατζημιχάλης, ζωγραφικοί πίνακες μικρών διαστάσεων που απεικονίζουν ρεαλιστικά, χαρακτηριστικές λεπτομέρειες του σπιτιού του.

Δεξιά: Do Ho Suh, αντίγραφα καθημερινών αντικειμένων, φτιαγμένα από έγχρωμα υφάσματα

Και στο τέλος της έκθεσης του Χατζημιχάλη, εντελώς ανάλογα με τις επιλογές του Suh, υπήρχε μια μακέτα του σπιτιού σε φυσικό μέγεθος, που ο Α.Κ. είχε κλειστεί, αν θυμάμαι καλά επίσης από ύφασμα, όπου ο επισκέπτης μπορούσε να την διασχίσει.

Μέσα από τον ψυχισμό του Α.Κ., ο Χατζημιχάλης αποκαλύπτει έμμεσα την δική του προσωπική και καλλιτεχνική διαδρομή, συγκροτώντας ένα δραματικό σενάριο-μυθιστόρημα, πιο συναρπαστικό και περισσότερο ελκυστικό λόγω και της υψηλής ποιότητας ζωγραφικής, σε σχέση με τα επαναλαμβανόμενα χειροτεχνήματα του Suh, που απλά παρατίθενται ως στοιχεία μνήμης απόμακρα από τα δικά μας βιώματα.

Για τα λοιπά έργα της έκθεσης

Είναι γεγονός ότι οι τρεις μεγάλες αυτές κεντρικές εγκαταστάσεις είναι τόσο κυρίαρχες, που επισκιάζουν οτιδήποτε άλλο. Τα μεγάλα ζωγραφικά έργα σε χαρτί όπου ο Suh εξερευνά πώς το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον επηρεάζουν την κατανόησή μας για το σπίτι και την ταυτότητα, δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις μεγάλες εγκαταστάσεις και δεν είναι και τόσο σπουδαία.

Blue Print, 2014. Η τριώροφη πολυκατοικία στην Νέα Υόρκη

Staircase, 2016

Παράλληλα στο ένα άκρο της γκαλερί σε μια τεράστια οθόνη, προβάλλονται δύο βίντεο, έργα του Suh, το Robin Hood Gardens (2018) και το Dong In Apartments, που απεικονίζουν παράλληλες ιστορίες κοινοτικών συγκροτημάτων κατοικιών στο Λονδίνο και την Daegu της Νότιας Κορέας που είχαν κατασκευαστεί μέσω παρόμοιων αναπτυξιακών προσπαθειών κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα και αργότερα προορίζονταν για κατεδάφιση. Μέσα από τα βίντεο, ο Suh εξετάζει το διακύβευμα της καταστροφής κτιρίων που είναι ταυτόχρονα χώροι αρχιτεκτονικής σημασίας και κατοικίες για πολλά άτομα.

Η έκθεση ολοκληρώνεται με έναν υποφωτισμένο χώρο αφιερωμένο στο Bridge Project, ένα διεπιστημονικό ερευνητικό πείραμα στο οποίο ο Suh εργάζεται από το 1999. Αποτελούμενο από βίντεο, σχέδια και εγκαταστάσεις, γεννιέται από την αναζήτηση του καλλιτέχνη για το τέλειο σπίτι, στο πλαίσιο πάντα της κλιματικής αλλαγής.

Στη φαντασία του, αυτό το σπίτι βρίσκεται στον Αρκτικό Ωκεανό, σε ένα ισαπέχον σημείο μεταξύ Σεούλ, Νέας Υόρκης και Λονδίνου - των τριών πόλεων που ο Suh αποκαλεί σπίτι του. Έχει σκεφτεί διάφορα σενάρια και περιστάσεις που θα του επέτρεπαν να φτάσει σε αυτό το «τέλειο σπίτι» και να επιβιώσει από τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης: χτίζοντας μια αδύνατη γέφυρα, δημιουργώντας μια φουσκωτή κατασκευή που περιέχει απαραίτητα για την επιβίωση, συμπεριλαμβανομένων ζυμαρικών, και φορώντας μια φουσκωτή στολή γνωστή ως Perfect Home S.O.S. (Smallest Occupiable Shelter) (2024).

Πολλά έργα σύγχρονης τέχνης αφορούν την αρχιτεκτονική και το βιωμένο περιβάλλον, αλλά η συναισθηματική εστίαση και η απλή νοσταλγική εμμονή των καλλιτεχνών είναι αυτό που τα διαφοροποιεί.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση και καλύτερη ανάλυση