ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 34

  ΒΡΑΒΕΙΟ TURNER 2024

 Υποψηφιότητες 

και το βραβείο

________________

Παναγιώτης Πάγκαλος:

Για την ενίσχυση της αξιοκρατίας

Η πρόσφατη απονομή του φετινού σημαντικότερου εικαστικού βραβείου TURNER της Μεγάλης Βρετανίας, στις 3 Δεκεμβρίου 2024, στην Τζασλίν Καούρ, είχε μια διεθνή απήχηση, δημοσιεύτηκε με έμφαση και στις ελληνικές εφημερίδες και παράλληλα μου κίνησε το ενδιαφέρον, μια και λίγες ημέρες πριν είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ την έκθεση στην Tate Britain, με τα έργα των τεσσάρων υποψηφίων.

Το Turner Prize, ένα από τα πιο γνωστά και σεβαστά βραβεία στον κόσμο της τέχνης. Ιδρύθηκε και απονεμήθηκε για πρώτη φορά το 1984 από μια ομάδα που ονομάζεται Patrons of New Art υπό τη διεύθυνση του Alan Bowness και πήρε το όνομα του Άγγλου ζωγράφου J.M.W. Turner, γνωστού για τις εκπληκτικές του εικόνες και την επιρροή του στη σύγχρονη τέχνη. Δημιουργήθηκε για να ενθαρρύνουν το ευρύτερο ενδιαφέρον για τη σύγχρονη τέχνη και να βοηθήσουν τον Tate να αποκτήσει νέα έργα. Θεώρησαν ότι η Βρετανία θα έπρεπε να έχει το δικό της βραβείο για τις εικαστικές τέχνες, ισοδύναμο με το Βραβείο Booker Μπούκερ.

Το βραβείο Turner απονέμεται σε Βρετανό καλλιτέχνη. Ο όρος «Βρετανός» μπορεί να σημαίνει έναν καλλιτέχνη που εργάζεται κυρίως στη Βρετανία ή έναν καλλιτέχνη που γεννήθηκε στη Βρετανία και εργάζεται παγκοσμίως. Υπάρχει μια ανεξάρτητη επιτροπή κριτών κάθε χρόνο με διευθυντές γκαλερί, επιμελητές, κριτικούς και συγγραφείς. Παρόλα αυτά έχει παραμένει ένα αντικείμενο αμφισβήτησης και συζήτησης, καθώς συνεχίζει να προωθεί την κοινωνική και πολιτιστική συζήτηση γύρω από τη σύγχρονη βρετανική τέχνη. Σύμφωνα με τους Times θεωρείται ως «βραβείο της Ντροπής».

Στην συνέχεια θα παρουσιάσω υλικό από τις εκθέσεις των υποψήφιων και συγκεκριμένα των Πιό Αμπάντ, Κλοντέτ Τζόνσον, Ντελάιν Λε Μπας, ξεκινώντας με την Τζασλίν Καούρ, που πήρε το βραβείο.

JASLEEN KAUR

Τζασλίν Καούρ

Η Τζασλίν, που παρέλαβε το βραβείο φορώντας ένα φουλάρι με τα χρώματα της Παλαιστίνης, ζει και εργάζεται στο Λονδίνο, γεννήθηκε στη Γλασκώβη το 1986. Η εγκατάστασή της τίτλο «Alter Altar», έχει αναφορές στην παιδική της ηλικία και στα βιώματά της στην κοινότητα των Σιχ, και εξερευνά πώς η συλλογική μνήμη είναι διαστρωμένη στα αντικείμενα και τις τελετουργίες που μας περιβάλλουν.

Μπαίνοντας στην αίθουσα της  Tate Britian, μας υποδέχεται ένα τεράστιο ψεύτικο χαλί Axminster κάτω από μια ανηρτημένη ψευδοροφή, που απεικονίζει μια εκτεταμένη εικόνα του ουρανού που τραβήχτηκε στο Pollokshields της Γλασκώβης, όπου είναι σκορπισμένα κασέτες, θρησκευτικές εικονογραφίες, νύχια βαμμένα με κουρκουμά, μία αθλητική φόρμα, πολιτικά φυλλάδια και αυτοκόλλητα.

Στο πάτωμα, μαζί με ένα αυτοματοποιημένο αρμόνιο με αποικιακές ρίζες, που εκπέμπει ένα παράφωνο βουητό, εκτίθενται εικόνες διαμαρτυρίας, που περιγράφονται από την Kaur ως «αντι-εικόνες» που στοχεύουν να διαλύσουν τους μύθους γύρω από το σημείο που βρίσκεται η αλληλεγγύη.

Στο βάθος, κουδουνάκια λατρείας, ενταγμένα σε επιτραπέζιες γλυπτικές συνθέσεις χεριών, που ακουμπούν σε ένα λαμπερό σατέν λιλά ύφασμα μας αιφνιδιάζουν.

Η οικογένεια είναι παρούσα στο έργο της Kaur, με το εμβληματικό vintage Ford Escort, κεντρικό θέμα της εγκατάστασης, καλυμμένο με ένα υπερμέγεθες κυκλικό πετσετάκι που παραπέμπει στα ελληνικά σεμεδάκια που είναι πλεγμένα με βελονάκι.

Αναφορά στο πρώτο αυτοκίνητο του πατέρα της που ήρθε μετανάστης στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και σε όλο τον ινδικό πληθυσμό που μετανάστευσε για να εργαστεί σε βρετανικά εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας. Ένα έργο όπου μουσική αντηχεί, μέσα από το ηχοσύστημα του αυτοκινήτου, και παραπέμπει σε οικογενειακές διαδρομές σε συνδυασμό με τις οικογενεικές φωτογραφίες εγκιβωτισμένες σε ρητίνη.

Παραθέτω στη συνέχεια τις τρεις υποψηφιότητες που είχε επιλέξει η κριτική επιτροπή.

PIO ABAD 

Στην πρώτη αίθουσα ο Φιλιππινέζος καλλιτέχνης Pio Abad, προβάλει την κουλτούρα και την ιστορία των Φιλιππίνων, εξερευνώντας την πολιτιστική απώλεια και τις αποικιακές ιστορίες, με σχέδια, χαρακτικά και γλυπτά που απεικονίζουν και μεταμορφώνουν αντικείμενα από βρετανικά μουσεία. 

For the Sphinx, 2023

Giolo’s Lament, 2023, Χαράξεις με laser, σε πλάκες μαρμάρου

Ο Abad γεννήθηκε στη Μανίλα το 1983. Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Είναι υποψήφιος για την ατομική του έκθεση στο They Sitting in Darkness στο Ashmolean Museum της Οξφόρδης. Η κριτική επιτροπή επαίνεσε την ακρίβεια, μια κομψότητα με την οποία ο Abad συνδυάζει την έρευνα με νέα καλλιτεχνική δουλειά για να θέσει ερωτήσεις στα μουσεία. Παρατήρησαν τόσο την ευαισθησία όσο και τη σαφήνεια με την οποία φέρνει την ιστορία στο παρόν.

DELAINE LE BAS

Η Delaine Le Bas μεταμορφώνει το περιβάλλον της σε μνημειώδη καθηλωτικά περιβάλλοντα γεμάτα με ζωγραφισμένα υφάσματα, θεατρικά κοστούμια και γλυπτά. Η τέχνη της βασίζεται στην πλούσια πολιτιστική ιστορία του λαού των Ρομά και τις μυθολογίες, εστιάζοντας σε θέματα θανάτου, απώλειας και ανανέωσης.

CLAUDETTE JOHNSON

Η Claudette Johnson δημιουργεί εντυπωσιακές εικόνες μαύρων γυναικών και ανδρών, χρησιμοποιώντας παστέλ, γκουάς, λάδι και ακουαρέλα. Τα έργα της επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν την περιθωριοποίηση των μαύρων στην ευρωπαϊκή ιστορία της τέχνης, συχνά μέσω απεικονίσεων της οικογένειας της και φίλων.

Η Johnson γεννήθηκε στο Μάντσεστερ το 1959. Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Είναι υποψήφια για την ατομική της έκθεση Presence στην γκαλερί Courtauld, Λονδίνο και Drawn Out στο Ortuzar Projects, Νέα Υόρκη. Η κριτική επιτροπή εντυπωσιάστηκε από την ευαίσθητη και δραματική χρήση της γραμμής, του χρώματος, του χώρου και της κλίμακας από την Johnson για να εκφράσει την ενσυναίσθηση και την οικειότητα με τα θέματά της.

Protection, 2024

Friends in Green[Red on Yellow, 2023

Figure with Raised Arms, 2017

Young Man in Blue, 2024

Reclining Figure, 2017

Για την ενίσχυση της αξιοκρατίας

Από τον Παναγιώτη Πάγκαλο, Καθηγητή Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών και Πολιτισμού Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, μου κοινοποιήθηκε η ακόλουθη επιστολή προς το ΥΠΕΝ, όπου τίθεται ένα εύλογο θέμα για την εξασφάλιση της ανωνυμίας κατά την κρίση των προτάσεων της εθνικής συμμέτοχης στην Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, και την ενίσχυση της αξιοκρατίας.

Αθήνα, 14 Δεκεμβρίου 2024

Προς τον Γενικό Γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και

Αστικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος

και Ενέργειας, κ. Ευθύμιο Μπακογιάννη

Αμαλιάδος 17, 115 23 Αθήνα

Θέμα: Εξασφάλιση της ανωνυμίας κατά την κρίση των προτάσεων για την ενίσχυση της αξιοκρατίας.

Αξιότιμε κύριε Γενικέ Γραμματέα,

Με την παρούσα επιστολή θα ήθελα να σας εκφράσω την ιδιαίτερη ανησυχία μου σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής των διαδικασιών κρίσης προτάσεων, ειδικά σε τομείς όπως ο σχεδιασμός και η αρχιτεκτονική, όπου η διαφάνεια και η αξιοκρατία αποτελούν θεμελιώδεις αρχές.

Στην Ελλάδα, όπου η αρχιτεκτονική κοινότητα είναι σχετικά μικρή, είναι γνωστό πως διαπροσωπικές αντιπαλότητες και φιλονικίες έχουν οδηγήσει κατά καιρούς ακόμη και σε δικαστικές διαμάχες μεταξύ των μελών της. Αυτή η πραγματικότητα δημιουργεί την ανάγκη για ένα θεσμικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει την αντικειμενικότητα και το αδιάβλητο της διαδικασιών, προστατεύοντας τόσο τους συμμετέχοντες όσο και το κύρος των επιτροπών κρίσης.

Στο πλαίσιο αυτό, προτείνω την καθιέρωση ανώνυμων διαδικασιών για όλες τις προτάσεις που υποβάλλονται προς αξιολόγηση και συνεπώς και για τις αρχιτεκτονικές προτάσεις για την ανάληψη της θέσης επιμελητή (curator) της εθνικής συμμέτοχης στη Διεθνή Έκθεση (Biennale) Αρχιτεκτονικής της

Βενετίας, για τις οποίες αιωρούνται αμφιβολίες για τον τρόπο κρίσης και επιλογής, δεδομένου ότι δεν τηρείται η ανωνυμία.

Η ανωνυμία, ως πρακτική, εφαρμόζεται ήδη σε διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και επιστημονικές αξιολογήσεις με απόλυτη επιτυχία. Εξασφαλίζει ότι οι κριτές εστιάζουν αποκλειστικά στην ποιότητα και τη συνέπεια της πρότασης, αποφεύγοντας την οποιαδήποτε προκατάληψη ή υποψία μεροληψίας.

Η ανωνυμία δεν αποτελεί μόνο γενική προϋπόθεση για την αξιοκρατία, αλλά και έναν τρόπο ενίσχυσης της εμπιστοσύνης της αρχιτεκτονικής κοινότητας προς τους θεσμούς. Ειδικά σε έναν τόσο δημιουργικό και ευαίσθητο κλάδο όπως η αρχιτεκτονική, είναι καθήκον μας να προασπίσουμε τη δίκαιη μεταχείριση όλων των συμμετεχόντων, πέρα και πάνω από προσωπικές διαφορές.

Ευελπιστώ ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα εξετάσει με προσοχή την πρότασή μου και θα προχωρήσει στις απαραίτητες θεσμικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση της διαφάνειας. Είμαι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση ή περαιτέρω συζήτηση επί του θέματος.

Με εκτίμηση,

Δρ. Παναγιώτης Πάγκαλος, Αρχιτέκτων

Καθηγητής Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών και Πολιτισμού

Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση