Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ /

 Η ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Ένα συνέδριο και μία διάλεξη

+

ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΗ

Από φίλον προς φίλον

1.

Στα λημέρια της Πυθίας

Στους Δελφούς λοιπόν. Για ένα τριήμερο, στο ονειρικό εκεί Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, μετέχοντας σε συνέδριο, οργανωμένο από το Πολιτιστικό Κέντρο και το ΕΜΠ, με τον τίτλο «Η αρχιτεκτονική της Παλιγγενεσίας – Η παλιγγενεσία της αρχιτεκτονικής». Ένας αμφίπλευρος τίτλος που άφηνε επίτηδες πολλά να εννοηθούν. Κι η πραγματικότητα ξεπέρασε τις προσδοκίες, χάρις στις πετυχημένες επιλογές της οργανωτικής επιτροπής (Δ. Ησαΐας, Π. Τουρνικιώτης, Δ. Κυρτάτας). Το πρόγραμμα μοιράστηκε σε τέσσερις συνεδρίες στις 3 ώς 5 Σεπτεμβρίου, η κάθε μια τους με 7 ώς 9 παρουσιάσεις, παρουσιάζοντας μια μίξη παλιότερων ερευνητών με νέους, κάτι που οδηγούσε μερικές φορές σε ευχάριστες εκπλήξεις – μερικές ήταν αποκαλυπτικές. Η ομαδοποίηση των εισηγήσεων ακολουθούσε ένα τριμερές διάγραμμα (αναβίωση αρχαιότητας-παιδεία αρχιτεκτονικής, αρχιτεκτονική της περιόδου, πόλεις και υποδομές). 

Στο βάθος αριστερά ο Παντελής Μπουκάλας στο εστιατόριο του  Κέντρου Δελφών μίλησε για κτιστό και άκτιστο στο δημοτικό τραγούδι 

Στα εξαίρετα γεγονότα της συνάντησης, πραγματικές εκπλήξεις, θα πρέπει να συμπεριλάβουμε τη λαμπερή παρουσία του Παντελή Μπουκάλα – που μίλησε για κτιστό και άκτιστο στο δημοτικό τραγούδι, οδηγώντας τους ακροατές του κατόπιν σε μια μεσονύκτια χορωδία a capella, τραγουδώντας τέτοια τραγούδια. Επίσης, την παθιασμένη ομιλία στο τέλος του Κ. Καρκανιά, Μεσολογγίτη μηχανικού, για το χαμένο οθωνικό τείχος της πόλης του, εκεί που ο ίδιος γεννήθηκε και έζησε όλη τη ζωή του.

Δεν πάνε οι Φαιδριάδες να προκαλούν ιλίγγους με τη μεγαλοπρέπειά τους, δεν πάει ο Ηνίοχος να λάμπει κάτω από το γυάλινο κουβούκλιο του μουσείου – όσοι μετείχαν στο συνέδριο υμνούσαν, ο καθένας με τον τρόπο του, την Παλιγγενεσία, γιορτάζοντας επάξια τα 200 χρόνια της αρχιτεκτονικής της.

Δ. Φ.

Η μετάβαση από τη φουστανέλα στα φράγκικα

Παράδοση και νεοτερισμός 

στην αρχιτεκτονική της Επανάστασης του ‘21

Διάλεξη του Δημήτρη Φιλιππίδη

Η αρχιτεκτονική είναι μια μορφή ένδυσης και υπακούει σε ανάλογες με αυτήν αρχές σύνθεσης και πρόσληψης. Η διαδρομή, με αυτή τη λογική, ανάμεσα σε ελληνοράπτες και σε φραγκοράπτες του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, αντιστοιχεί με τη διαδρομή από την άλλοτε καταξιωμένη—αλλά τώρα παρωχημένη—γηγενή αρχιτεκτονική (που θα ονομαστεί κατ’ ευφημισμόν πολύ αργότερα «παραδοσιακή») προς την ευρωπαϊκή, εκσυγχρονιστική αρχιτεκτονική—εκείνη που επίσης αργότερα, προκαλώντας νέες συγχύσεις, θα ονομαστεί «νεοκλασική».

Το πεδίο εξαρχής ήταν ναρκοθετημένο με παρανοήσεις και ιδεολογικές παρερμηνείες, ορατές με καθαρότητα μόνο εκ των υστέρων. Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα με τη χρονική τους σειρά.

Η αρχιτεκτονική του ’21, ακολουθώντας τη λογικής της διάκρισης που κάνει η μεγάλη έκθεση «Πριν και μετά το ‘21» του Μ Μπενάκη, είναι η αρχιτεκτονική λίγο νωρίτερα (έστω, πριν μισό αιώνα) από την Επανάσταση, η αρχιτεκτονική «στη διάρκεια» του Αγώνα (κατά τη φοβερή εκείνη επταετία) και η αρχιτεκτονική κατόπιν (στον υπόλοιπο 19ο αιώνα). Εξαρχής βλέπουμε ότι η αρχιτεκτονική της μεσαίας περιόδου, δηλαδή στη διάρκεια του Αγώνα, είναι υπαρκτή αλλά συγκριτικά αμελητέα. Μέσα στη φούρια των πολεμικών επιχειρήσεων, τις εσωτερικές διαμάχες, με τα περιορισμένα μέσα στη διάθεση των τότε διοικήσεων, όποια έργα εκτελέστηκαν ήταν αμυντικά, όπως η βιαστική, αλλά τόσο αποτελεσματική, οχύρωση των Μύλων Αργολίδας από τον Μακρυγιάννη, 

[εικ. 1] 

για να αναχαιτιστεί η προέλαση του Ιμπραήμ προς το Ναύπλιο τον Ιούνιο του 1825, η οχύρωση του ηρωικού Μεσολογγίου, στη δεύτερη πολιορκία του από τους Ρεσίτ και Ιμπραήμ, από τον Μιχαήλ Πέτρου Κοκκίνη το 1823-26, 

[εικ. 2] 

που σκοτώθηκε στην Έξοδο, και η πιθανώς μοναδική στον Αγώνα κατασκευή νέου κάστρου στο Παράλιο Άστρος 

[εικ. 3] 

από τους τρεις αδελφούς Ζαφειρόπουλους, εμπόρους που επιστρέφουν στον τόπο τους να πολεμήσουν. Γνωρίζουμε επίσης ότι όπου χρειάστηκαν εγκαταστάσεις για να στεγάσουν κυβερνήσεις, συγκεντρώσεις και συνελεύσεις, όλα βολεύτηκαν με πρόχειρο τρόπο, προσωρινά, σε υπάρχοντα μεγαλύτερα κτίσματα, όπως εκκλησίες, ή με την μεταποίηση παλιότερων κελυφών, όπως για παράδειγμα έγινε με τη στέγαση του Βουλευτικού στο Ναύπλιο στο τζαμί του Αγά Πασά (1825) ύστερα από επισκευές του Θεόδωρου Βαλλιάνου.

[εικ. 4] 

Αντίστροφα, σε αυτή πάλι τη μεσαία περίοδο, με το ξέσπασμα της επαναστατικής βίας, παρατηρούμε το αντίστροφο: δηλαδή, τη συμβολική πυρπόληση, τη σκόπιμη κατεδάφιση, της αρχιτεκτονικής που εκπροσωπούσε την ώς τότε εξουσία. Έτσι, τα μεγάλα ανακτορικά συγκροτήματα τοπικών αρχόντων, από την Ήπειρο ώς τον Μοριά, πολύ σύντομα εξαφανίστηκαν. Σήμερα τα γνωρίζουμε μόνο από την εικονογράφηση σε βιβλία περιηγητών που επισκέφθηκαν την Ελλάδα πριν την Επανάσταση. 

[εικ. 5] 

Από τη μια μεριά, λοιπόν, η εξάλειψη της υψηλής αρχιτεκτονικής αλλά και από την άλλη, η σκόπιμη πυρπόληση οικισμών από τις δύο μεριές. Έκαιγε χωριά ο Κολοκοτρώνης, για να αναγκάσει τους διστακτικούς αγρότες να μπουν στον Αγώνα, έκαιγαν χωριά βέβαια και οι τούρκικες στρατιές για να εκφοβίσουν τους ντόπιους, και πιο συστηματικός από όλους, ο Ιμπραήμ, που δεν άφηνε τίποτε όρθιο στο πέρασμά του.

Άρα η αρχιτεκτονική της περιόδου της Επανάστασης είναι μια μη-αρχιτεκτονική.

Για το τι υπήρχε πριν την Επανάσταση, στην περίοδο της «σκλαβιάς» και σε ιδιαίτερη έξαρση μετά την άνθηση των κοινοτήτων στα μέσα του 18ου αιώνα, για μεγάλο διάστημα επικρατούσε σκόπιμη αποσιώπηση. Όπως τη χαρακτήρισαν οι αρχιτέκτονες του νεοκλασικισμού, επρόκειτο για μια αρχιτεκτονική «βαρβαρική» και «άτεχνη», που θύμιζε την επώδυνη σκοτεινή εκείνη περίοδο. Θα χρειαστεί να περάσουν πολλές δεκαετίες, να δεχτεί η Ελλάδα νέα ταπεινωτικά χτυπήματα ώσπου να δεχτεί ιδεολογικά, σε αναδίπλωση, την αξία αυτής της τέχνης.

Άρα, η αρχιτεκτονική της περιόδου πριν την Επανάσταση είναι εξίσου μια μη-αρχιτεκτονική, γιατί έτσι όριζαν οι ιδεολογικές επιλογές του 19ου αιώνα.

Ας καταπιαστούμε τώρα με την τρίτη περίοδο, μετά την Απελευθέρωση. Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η αρχιτεκτονική της Καποδιστριακής και κατόπιν της Οθωνικής περιόδου κινείται πλέον σταθερά προς την υιοθέτηση σε δημόσια και ιδιωτικά έργα των καταξιωμένων, λόγω συμβολικού φορτίου τους, κλασικιστικών μορφών. Ενώ παρουσιάζονται άφθονες ευκαιρίες ανέγερσης νέων εξαρχής οικοδομών στο μοντέρνο ύφος στις νέες, σχεδιασμένες πια πόλεις, δεν παύουν οι επισκευές και μεταποιήσεις παλαιότερων (ένα καλό παράδειγμα είναι η Πλάκα Αθηνών) ώστε να αποκτήσουν τα εξωτερικά τουλάχιστον εχέγγυα της νέας μόδας.

Ας σταθούμε λοιπόν τώρα στη λέξη «μόδα». Οι καταξιωμένοι ιστορικοί της αρχιτεκτονικής, επιδεικνύοντας υπέρμετρη αυστηρότητα, αρνούνται να τη δεχτούν ως στοιχείο που επηρεάζει το πώς χτίζεται ό,τι χτίζεται. Ας παραβλέψουμε όμως, έστω προσωρινά, αυτό τον αποκλεισμό, και ας δεχτούμε μεταβατικά να μιλήσουμε για ένδυση, δηλαδή για ρούχα. Εδώ είμαστε στο απυρόβλητο, γιατί η μόδα αναμφισβήτητα και ξεκάθαρα εκφράζεται μέσα στην τέχνη της ένδυσης, είναι η ουσία της.

Πώς ντύνονταν, και τι εκπροσωπούσε το ντύσιμο όσων έζησαν στη διάρκεια αυτών των εποχών στην Ελλάδα; Προφανώς δεν μας ενδιαφέρει να καταθέσουμε ένα κατάλογο από «τοπικές ελληνικές φορεσιές», όπως ήδη υπάρχει ταξινομημένος και ερευνημένος σε διάφορες συλλογές μουσείων. Εμάς μας ενδιαφέρει περισσότερο το πέρασμα από τη μια κατηγορία στην άλλη: από το τοπικό στο εθνικό, μια διαδικασία ανεξάντλητου ενδιαφέροντος, γεμάτη συμβολισμούς, κρυφούς και φανερούς. Όλοι έχουμε στο μυαλό μας την τυπική μορφή του πολεμιστή του ’21, με τη φουστανέλα (ή έστω, τη ναυτική βράκα), ως κάτι αυταπόδεικτα «ελληνικό», δηλαδή, πλέον στις μέρες μας, εθνικό. Ξέρουμε επίσης ότι όσοι διακεκριμένοι αγωνιστές επιβίωσαν, παίρνοντας επίσημες θέσεις, περηφανεύονταν να φορούν τις πλουμισμένες επίσημες στολές τους – τους βλέπουμε στα πορτραίτα τους. 

[εικ. 6] 

Ήδη όμως έχουν παρεισφρήσει εκεί μεταποιήσεις: παραείναι στολισμένες και λαμπερές εκείνες οι στολές, κατάλληλες για επίσημη εμφάνιση και όχι για συνθήκες εκστρατείας και πολεμικών συγκρούσεων. Ανήκουν πια στην περιοχή της μόδας, δεν είναι εξωτισμός.

Ανάλογη θα ήταν η μεταγραφή της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του κλασικισμού στην Ελλάδα. Αρχικά θα ονομαζόταν «ελληνική», για να τονιστεί η καταγωγή της: οι Μούσες επέστρεφαν στην Ελλάδα, από την Ευρώπη όπου είχαν καταφύγει τους σκοτεινούς αιώνες. Ανήκε εδώ δικαιωματικά, δεν ήταν κάτι ξένο που μεταφυτευόταν στο νέο κράτος. Αν και ριζοσπαστικά διαφορετική από ό,τι είχε προηγηθεί, και τώρα περιφρονούνταν, αν και φορέας εξευρωπαϊσμού και προόδου, εκείνο που μετρούσε ήταν η σχέση της με την κληρονομιά του μακρινού παρελθόντος. Γι’ αυτό άλλωστε ό,τι χτιζόταν στη νέα πρωτεύουσα λογοδοτούσε στην Ακρόπολη, το ύψιστο μνημείο. Αυτές βέβαια οι διακρίσεις δεν γίνονται ποτέ στα φανερά. Κυριαρχεί ο ενθουσιασμός για τα δείγματα «φιλοπροόδου» πνεύματος που δείχνουν οι νέοι πολίτες, εγείροντας κτίρια επίδειξης, τα τότε μέγαρα, ή οι πλούσιοι ευεργέτες, χρηματοδοτώντας μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια, στολίδια της πόλης. Η κοσμική ζωή μέσα σε αυτά τα μέγαρα, τα πλήθη που συνωστίζονται για να θαυμάσουν τα νέα λαμπρά μνημεία φυσικά αποκτούν ευρωπαϊκούς τρόπους και είναι ντυμένοι εξίσου ευρωπαϊκά. Αντιπροσωπεύουν τη νέα κοινωνία.

Ο απόηχος των ρευμάτων θα διαπεράσει όλα τα στρώματα της κοινωνίας, δημιουργώντας διαβαθμισμένες εκδοχές του εξευρωπαϊσμού, όπως τον λεγόμενο λαϊκό κλασικισμό, στον οποίο συναιρούνται βουβά η παλιότερη, τώρα σε δυσμένεια, αρχιτεκτονική με το νέο ντύμα της μόδας ως κυριολεξία.

Πουθενά αλλού δεν διακρίνονται αυτές οι τάσεις καθαρότερα παρά στην οργάνωση του τακτικού στρατού του ελληνικού κράτους, που οφείλει άμεσα να αλλάξει χαρακτήρα, και από μπουλούκι να μετατραπεί σε πειθαρχημένο σώμα, που υπακούει σε κανόνες απόλυτης τάξης και οργάνωσης. Σε αυτό βοηθούν εγχειρίδια που μεταφράζονται, όπως ο «Κανονισμός της Υπηρεσίας του εις τας Εκστρατείας Στρατού» (1838). 

[εικ. 7] 

Η νέα οργάνωση απαιτεί και την κατάλληλη ένδυση, άρα και νομοθετήματα του 1851-53 που ορίζουν επακριβώς «τον ιματισμόν και την αποσκευήν», για παράδειγμα των «πεζικών ταγμάτων της γραμμής», σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα 

[εικ. 8] 

αλλά, συνάμα, και των «ελαφρών ταγμάτων της οροφυλακής», φυσικά με φέρμελη, μεντάνιον, φουστανέλλα, τσαρούχια κλπ. Ανάλογη είναι η πειθαρχία που επιβάλλει άλλωστε ο κλασικισμός, με αυστηρές συμμετρίες και κανονικότητα ανοιγμάτων, υπακούοντας στους ιστορικούς ρυθμούς και τις αναλογίες τους, στην επίσημη αρχιτεκτονική και οι άγραφοι κανόνες που διέπουν την ανώνυμη αρχιτεκτονική.

Η αναλογία μεταξύ ένδυσης και αρχιτεκτονικής όμως μοιραία περιέχει αμοιβαίες αντιφάσεις. Οι μετατροπές της ένδυσης αμιγούς ή μικτής αντανακλώνται στην επίσημη ενδυμασία του βασιλικού ζεύγους, 

[εικ. 9] 

εκφράζοντας ένα συντηρητισμό που δεν αντιστοιχούσε στις καθαρόαιμες μιμήσεις των μνημείων της Ακρόπολης. Και ενώ οι παλιοί πολέμαρχοι δικαιωματικά φορούσαν φουστανέλες, οι νέοι αστοί τις είχαν ήδη πετάξει στα αχρείαστα. Η ρήξη θα ήταν κάτι περισσότερο από επιφανειακή και ανυπολόγιστης διάρκειας. Όσο για τους αρχιτέκτονες, δεν ισχύουν οι τότε διακρίσεις μεταξύ ελληνοραπτών και φραγκοραπτών, καθώς όλοι προσχώρησαν στη νέα κατάσταση πραγμάτων, αρνούμενοι να κοιτάξουν προς το πρόσφατο παρελθόν, κάτι που θα έκαναν με άλλου είδους σοφία, αλλά και με νέα σειρά παρεξηγήσεων και στρεβλώσεων, ένα αιώνα αργότερα.

Δημήτρης Φιλιππίδης

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Παρασκευή, 3 Σεπτεμβρίου

Συνεδριακό Κέντρο
Αμφιθέατρο Κ. Καραμανλής

Χαιρετισμοί:
Ανδρέας Μπουντουβής, Πρύτανης Ε.Μ.Π.
Παύλος Καλλιγάς, Διευθυντής Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών

Γιώργος Πρεβελάκης : Γεωπολιτική του Νεοκλασσικισμού

Η αναβίωση της αρχαιότητας με έρευνες και ανασκαφές αρχιτεκτόνων που οδήγησαν στην αρχαιολογία

Η εκπαίδευση στην αρχιτεκτονική που ανέλαβε να διαμορφώσει τους μαΐστορες της Παλιγγενεσίας

Δήμητρα Παρασκευά: Πέτρα. Η παλιγγενεσία στην καρδιά της Βοιωτίας ως πεδίο προβολών, συσχετισμών και διασταυρώσεων κορυφαίων Ιδεών

Γωγώ Ελευθεράκη: Ακολουθώντας -ξανά- τα ίχνη της Ιεράς Οδού στην Αφαία Σκαραμαγκά 

Γεώργιος Καρατζάς: Το μουσείο ως φορέας διάδοσης του εθνικού αφηγήματος (1829-1918) 

Σοφία Ριζοπούλου: Αναζητώντας τη γενεαλογία της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π. μέσα από συγκριτική ανάλυση των προγραμμάτων σπουδών της

Αριάδνη Βοζάνη: Λ. Καυταντζόγλου : 4 σημεία της θητείας του ως Διευθυντού του ‘ Βασιλικού Πολυτεχνείου Εν Αθήναις’ την περίοδο 1844‐1862

Μαρία Ν. Δανιήλ & Βασιλική Πάχτα: Τα πέτρινα σχολεία του Δήμου Εμμανουήλ Παππά. Αρχιτεκτονική, ταυτότητα και ιστορία

Δεύτερη συνεδρία

Προεδρείο : Δημήτρης Ησαΐας

Κεντρικός ομιλητής : Δημήτρης Φιλιππίδης : Η μετάβαση από τη φουστανέλα στα φράγκικα. Παράδοση και νεοτερισμός στην αρχιτεκτονική της Επανάστασης του ’21

Η αρχιτεκτονική που ανέλαβε να εκφράσει και οικοδομήσει την ελληνική αναγέννηση

Ηλίας Παπαγεωργίου: Οι χωρικές συνθήκες των εθνοσυνελεύσεων του 1821

Χαρά Βενετσανάκη: Διερευνήσεις περί των μεταμορφώσεων του Σωτήρος- το Τάμα του Έθνους

Αριστοτέλης Δημητρακόπουλος: Σχεδιασμός, σύμφυρση και συναρπαγή: Βυζάντιο και νεοελληνική (αρχιτεκτονική) διανόηση

Νίκη Κογκέλλη: Η Κόρη της Ελλάδος: η εθνική παλιγγενεσία όπως αποτυπώνεται στην έκθεση ‘Μνημείων του Ιερού Αγώνος’ του 1884

Κωνσταντίνος Μωραΐτης: Τοπία Επιστροφής, τοπία Παλιγγενεσίας: Τα νεότερα Δυτικά ήθη, η Ελληνική αναφορά τους και ο Κήπος της Αμαλίας

Μπούκη Μπαμπάλου- Νουκάκη: Εθνικού Κήπου διάλογοι

Έφη Ριζά: Κατασκευαστική έκφραση του μοντέρνου μέσα από την Αθηναϊκή αστική πολυκατοικία του Μεσοπολέμου

Ματθαίος Παπαβασιλείου & Κωνσταντίνα Καρβουντζή: Η επίδραση του θεσμικού πλαισίου στην«αρχιτεκτονική» της Ελληνικής πόλης

Τρίτη Συνεδρία

Η αρχιτεκτονική που ανέλαβε να εκφράσει και οικοδομήσει την ελληνική αναγέννηση

(συνέχεια)

Βασίλης Κολώνας: Γαλλο-ελληνικές ανταλλαγές και κυκλοφορία ιδεών και προτύπων στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα

Γιώργος Μερτζανίδης: Παλιγγενεσία: φιλελληνική ιδεολογία και νεοκλασική αρχιτεκτονική. Μια σημειωτική προσέγγιση στην Αθηναϊκή Τριλογία

Χαρίκλεια (Χάρις) Μακεδονοπούλου: Από το κτιστό στο σκίτσο και τούμπαλιν. Σκιαγραφώντας την αμφίδρομη σχέση του Δανού αρχιτέκτονα, Χριστιανού Χάνσεν με το Αττικό τοπίο Κωνσταντίνα

 Καρβουντζή & Ματθαίος Παπαβασιλείου: Η εξέλιξη της κατοικίας και η εμφάνιση του “διαμερίσματος” στην Αθηναϊκή αστική πολυκατοικία

Πένυ Παπαργυροπούλου: Η Αίγινα στις αρχές του 19ου αιώνα: Προς μια αναγέννηση της ελληνικής αρχιτεκτονικής

Νίκος Βρατσάνος & Νάντια Κούλα: Οι παράλληλες Παλιγγενεσίες / Οι παράλληλες Αρχιτεκτονικές: η περίπτωση του οικισμού της Σύμης

Κώστας Τσιαμπάος & Χρήστος-Γεώργιος Κρητικός: ‘Ελληνική’ μνήμη και ταυτότητα στην αρχιτεκτονική της Μασσαλίας μετά το 1800

Τέταρτη Συνεδρία

Προεδρείο : Παναγιώτης Τουρνικιώτης

Ο σχεδιασμός των πόλεων και των υποδομών του ανεξάρτητου κράτους

Σταύρος Καλογιάννης: Ο σχεδιασμός των πόλεων κατά την οθωνική περίοδο (1833-1862) 

Ευφροσύνη Τσακίρη, Σωκράτης Γιαννούδης, Κώστας Μωραΐτης, Ελένη Χανιώτου: Τα προεπαναστατικά τοπικά δίκτυα και η παλίμψηστη χωρική οργάνωση του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους

Κατερίνα Ζησιμοπούλου: Επιστροφή σε δύο σχέδια του Σταμάτη Βούλγαρη εκατέρωθεν του Πατραϊκού κόλπου. Σκέψεις για τις αναμνήσεις ενός πολεοδόμου.

Νίκος Μπελαβίλας: Ο σχεδιασμός του Πειραιά, το Αττικό πολεοδομικό δίπολο και οι αρχαιότητες

Χριστίνα Βασιλοπούλου: Χιλιομετρώντας τη Νεότερη Ελλάδα

Νίκη Σορβανή : Δύο αιώνες πολεοδομικής νομοθεσίας: αρχιτεκτονική πολιτική και υποκείμενο κατοίκησης

Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη: «Πρόνοια», ο πρώτος προσφυγικός οικισμός της ελεύθερης Ελλάδας

 Θεοφάνης Μαλκίδης: Η αρχιτεκτονική της Παλιγγενεσίας: Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, ο αρχιτέκτονας Σταμάτιος Βούλγαρης και η «Πρόνοια» του Ναυπλίου

Γεωργία Δασκαλάκη: Πολιτικές υγείας και ταυτότητα στα «μοντέρνα» λουτρά του 19ου αιώνα Γεώργιος Καρώνης: Η αγωνία της πολιτισμικής ολοκλήρωσης : Μνήμη, Έθνος και Αρχιτεκτονική στο Αμάλγαμα του Κέντρου της Αθήνας

Λεωνίδας Κουτσουμπός: Η Αθήνα, τα Εξάρχεια και η Διαρκής Επανάσταση

Κωνσταντίνος Καρκανιάς : Το οθωνικό τείχος του Μεσολογγίου

Συζήτηση – Συμπεράσματα

Λήξη Συνεδρίου από την Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Πρύτανη Ελένη Αρβελέρ

2.

ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΗ

Από φίλον προς φίλον

«Εγκρίνω!

Μίκης Θεοδωράκης

7 Σεπ. 2009»

Ο Μίκης Θεοδωράκης από το 2009 εμπιστεύτηκε τον αρχιτέκτονα και φίλο του Μάνο Περράκη για τον σχεδιασμό του τάφου του, διατυπώνοντας σε χειρόγραφο που παραθέτω στην συνέχεια, την επιθυμία του να ταφεί στον Γαλατά Χανίων με σχετικές οδηγίες. Σήμερα ο αγαπητός φίλος Μάνος Περράκης μου εμπιστεύτηκε προς δημοσίευση το χειρόγραφο αυτό, μαζί με το τελικό σχέδιο του τάφου το οποίο ενέκρινε προσυπογράφοντας ο Μίκης. Παρουσιάζω τα δύο αυτά τεκμήρια στην μνήμη του μεγάλου αυτού Έλληνα, που με το έργο του βίωσα έντονες συγκινήσεις, από τα παιδικά μου χρόνια σιγοτραγουδώντας με τους γονείς μου τα τραγούδια του, μα πιο πολύ τα δύσκολα εκείνα χρόνια που ακολούθησαν. Ο χειμαρρώδης λόγος του οικουμενικού Μίκη και η δύναμη της μουσική του συνυφασμένη με σημαντικούς ποιητές, θα μας συντροφεύουν στο διηνεκές.

Το χειρόγραφο του Μίκη προς τον Μάνο Περράκη

(Κάντε ΚΛΙΚ στην εικόνα για μεγέθυνση)

Η κάτοψη του τάφου

Φωτορεαλιστική απεικόνιση του σχεδίου του Μάνου Περράκη με την έγκριση του Μίκη

Η τελική εικόνα του τάφου μετά την ταφή. Πηγή: https://flashnews.gr/post/470927/kai-shmera-polites-afhnan-loyloydia-sthn-aiwnia-katoikia-toy-mikh-theodwrakh?fbclid=IwAR0PLbEjHmzmVL_DgdODjJ_vHRcOP2eUpwT95Jj0eHymIFRefuAMKjtoa2M