LACATON & VASSAL / NEW AFFILIATES

διακριθέντες αντιστάρ αρχιτέκτονες

Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗΣ

Με αφορμή το Βραβείο PRITZKER 2021

+

Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΕΙΤΑΙ

5η δημοσίευση

Anne Lacaton, Jean-Philippe Vassal, αρχιτέκτονες 

Πηγή: https://www.pritzkerprize.com/

NEW AFFILIATES: Ήβη Διαμαντοπούλου, Jaffer Kolb, αρχιτέκτονες 

Σε μια εποχή που συνεχίζουν να προβάλλονται διεθνώς μεγάλα και λαμπερά έργα διασήμων αρχιτεκτόνων, ομολογώ ότι είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ότι βραβεύονται και διακρίνονται και κάποιοι αντιστάρ αρχιτέκτονες, που ακολουθούν μια διαφορετική διαδρομή, δίνοντας έμφαση σε μια αρχιτεκτονική που την χαρακτηρίζει ένα άλλο ήθος, καθώς και η ανθρώπινη κλίμακα. Αρχιτέκτονες που φλερτάρουν με ταπεινές καλύβες και μικρά καταλύματα, λαμβάνουν υπ’ όψη την συναισθηματική σχέση των κατοίκων με τον χώρο τους και τις γειτονιές τους και υπερασπίζονται την έννοια της επανάχρησης, στο πλαίσιο μιας οικολογικής ευαισθησίας και με στόχο την μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, δίνουν εξαιρετικά δείγματα δουλειάς με σημαντικά έργα που αξίζουν την προσοχή μας.

Παρουσιάζω σήμερα δύο ζευγάρια αρχιτεκτόνων, που ακολουθώντας μεταξύ τους ανάλογες πορείες, τόσο στον ακαδημαϊκό χώρο ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι όσο και στις αρχιτεκτονικές τους επιλογές, έχουν διακριθεί ακόμη και με το σημαντικό βραβείο PRITZKER.

1.

Anne Lacaton, Jean-Philippe Vassal

ΑΙΣΙΟΔΟΞΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

ΤΟΥ ΒΡΑΒΕΙΟΥ PRITZKER 2021

Θα ήθελα σήμερα να αναφερθώ στην φετινή επιλογή για το διεθνές κορυφαίο αρχιτεκτονικό βραβείο Pritzker, που απονέμεται ετησίως σε εν ζωή αρχιτέκτονες από το ίδρυμα Hyatt, και συχνά αναφέρεται ως «Νόμπελ της Αρχιτεκτονικής». Την τιμητική αυτή διάκριση και το ποσό των 100.000 δολαρίων ΗΠΑ, έλαβαν δύο σημαντικοί αρχιτέκτονες, η Anne Lacaton, γεννημένη στην Saint-Pardoux στην Γαλλία το 1955 και ο Jean-Philippe Vassal γεννημένος στην Καζαμπλάνκα, στο Μαρόκο το 1954, που ξεκίνησαν την πορεία τους με επιλογές που σχετίζονται με τις δικές μου αναζητήσεις σε σχέση με τα δικά μου «αρχέτυπα*»

Οι δύο διακεκριμένοι αρχιτέκτονες αποκαλύπτουν, στο περιθώριο των δηλώσεών τους, ότι μετά από 7 χρόνια σπουδές στο Παρίσι, όπου έμαθαν τι είναι και πως κάνουμε αρχιτεκτονική, έφυγαν για την Νιγηρία. Βρέθηκαν σε μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, όπου οι άνθρωποι είναι τόσο απίστευτοι, τόσο γενναιόδωροι, και κάνουν σχεδόν τα πάντα χωρίς τίποτα, βρίσκουν πόρους όλη την ώρα, αλλά με αισιοδοξία, γεμάτοι ποίηση και εφευρετικότητα. Ήταν πραγματικά πολύ ωραίες παρουσίες, σημειώνουν, βλέποντάς τους να περπατούν μέσα στην έρημο.

Αυτή η εποχή στην Νιγηρία ήταν πολύ σημαντική, όχι μόνο για την ζωή τους, αλλά γιατί αποτέλεσε και μια εκ νέου μάθηση, ένα δεύτερο σχολείο αρχιτεκτονικής.

«Μάθαμε την ουσία, την απλότητα, ακόμη και την προσέγγιση μέσω του αυτοσχεδιασμού, που δεν είναι έλλειψη σκέψης, αλλά ένα είδος τέχνης. Αυτό που επίσης μάθαμε στην Αφρική είναι ότι κάνοντας αρχιτεκτονική δεν είναι πάντα το να κτίζεις. Κάποιες φορές αρχιτεκτονική είναι και το να αναβιώνεις, να αναπλάθεις κάτι που ήδη υπάρχει. Είναι πολύ πιο σημαντικό να σκέπτεσαι με ένα πολύ πιο ευρύ τρόπο, από το να έχεις ένα πρόγραμμα, ένα άδειο οικόπεδο και να χτίζεις. Είναι ένα θέμα ευαισθησίας και ευγένειας», επισημαίνουν σε συνέντευξή τους.

Η ταπεινή καλύβα

Lacaton & Vassal, Νιγηρία. Ταπεινή καλύβα από άχυρο και ψάθα, με περιφραγμένο περίβλημα και "υπόστεγο" 1984. Φωτ. Lacaton & Vassal

Στο Niamey στην έρημο, στις όχθες του ποταμού Νίγηρα, σε έναν από τους σπάνιους αμμόλοφους της περιοχής, η Lacaton και ο Vassal δημιούργησαν το πρώτο κοινό έργο τους, που αποτελείται από τρία πράγματα: μια ταπεινή καλύβα από άχυρο και ψάθα από την περιοχή για να παρέχει καταφύγιο, με ένα περιφραγμένο περίβλημα και ένα "υπόστεγο". Ένα έργο που το θεωρούν το καλύτερό τους, και όπως σημειώνουν το έφτιαξαν σε ελάχιστες ημέρες και ο άνεμος χρειάστηκε δύο χρόνια για να το καταστρέψει.

Η κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής

Η άλλη πτυχή που ξεχώρισα από το έργο αυτών των αρχιτεκτόνων, αφορά την επιμονή τους στην κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής, για την οποία και βραβεύτηκαν. Υπερασπίζονται την μη κατεδάφιση των συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας της Γαλλίας, που δεν ανταποκρίνονται στις σημερινές απαιτήσεις, γιατί θεωρούν ότι πέρα από το αυξημένο κόστος, πρέπει να σεβαστούμε και την συναισθηματική σχέση των κατοίκων με τον χώρο τους και τις γειτονιές τους.

Lacaton & Vassal, 53 Units, Low-Rise Apartments, Social Housing, photo courtesy of Philippe Ruault

Lacaton & Vassal, Εικόνα από την ανάπλαση των κτιρίων G, H, I, κοινωνικής στέγασης. Grand Parc, Bordeaux, Γαλλία, 2017. Φωτ. Philippe Ruault

Προτείνουν την επανάχρηση και υλοποιούν την ανάπλασή τους, επεκτείνοντας τις βεράντες και ενσωματώνοντας νέους χώρους στα υπάρχοντα διαμερίσματα, χωρίς μάλιστα να τις καταργούν. Αξιοποιούν και εφαρμόζουν τις τεχνολογίες του θερμοκηπίου για τη δημιουργία βιοκλιματικών συνθηκών, και έχουν πραγματικά δώσει εξαιρετικά δείγματα τέτοιων επεμβάσεων που διευρύνουν τους χώρους των διαμερισμάτων και αναβαθμίζουν τις όψεις των κτιρίων.

Σκέψεις για την ελληνική πραγματικότητα

Εργατικές κατοικίες στην Πέτρου Ράλλη, Άγιος Ιωάννης Ρέντης, Αθήνα

Περιδιαβαίνοντας στα συγκροτήματα με τις εργατικές πολυκατοικίες στην Ελλάδα, διαπιστώνουμε ότι οι πιο τολμηροί πράττουν το αυτονόητο εξ ανάγκης, όταν φτάνουν στο αδιαχώρητο, στο βαθμό που οι προδιαγραφές σχετικά με το μέγεθος των διαμερισμάτων τους έχουν ξεπεραστεί, μετά από τόσα χρόνια. Κλείνουν με τζαμαρίες τις βεράντες τους, για να πάρουν μια ανάσα. Είναι μια πραγματικότητα που την αγνοούμε, ως μια παρανομία, και θεωρώ ότι με τα νέα δεδομένα θα πρέπει να την δούμε πιο σοβαρά και να αναζητήσουμε ανάλογες λύσεις, τουλάχιστον όπου είναι δυνατόν. Και για να μην παρεξηγηθώ, δεν ευλογώ την γνωστή διαδικασία με το κλείσιμο των ημι-υπαιθρίων χώρων που τις εποχές της ευμάρειας είχε κερδοσκοπικό χαρακτήρα, με την συμβολή των κατασκευαστών, των ιδιοκτητών και τις ευλογίες φυσικά της πολιτείας. Αναζητώ διεξόδους, για την δυνατότητα υλοποίησης και θεσμοθέτησης μιας ανάλογης αρχιτεκτονικής προσέγγισης και στον τόπο μας, που θα δώσει δουλειά, νέους ζωτικούς χώρους και νέες όψεις σε υπάρχοντα κτίρια. Και με την ευκαιρία να στρέψουμε το βλέμμα, ειδικά των νέων ανθρώπων, σε αυτή την αρχιτεκτονική που σχετίζεται με τον άνθρωπο και την αναβάθμιση υπαρχόντων κτιρίων μέσω της επανάχρησης.

2.

NEW AFFILIATES:

Ήβη Διαμαντοπούλου, Jaffer Kolb

Μία ξεχωριστή διαδικτυακή Διάλεξη

στην Σχολή Αρχιτεκτόνων

του Πανεπιστημίου της Πάτρας

Στο πλαίσιο των διαδικτυακών διαλέξεων της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου της Πάτρας με επιλεγμένους προσκεκλημένους από τον διεθνή χώρο, είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω μια ξεχωριστή διάλεξη με τίτλο "Live from New York", της Ήβης Διαμαντοπούλου απόφοιτου της Σχολής το 2009, που μαζί με τον Jaffer Kolb διατηρούν από το 2016 το γραφείο με την επωνυμία “New Affiliates” στην Νέα Υόρκη. Δύο ταλαντούχοι αρχιτέκτονες, με σημαντικά βραβεία και διακρίσεις, με μεταπτυχιακές σπουδές σε γνωστά πανεπιστήμια, όπως στο Princeton University, στο Πανεπιστήμιο Columbia, το LSE και στην Σχολή Αρχιτεκτονικής του Syracuse, σε κάποια από τα οποία συνέχισαν και ως διδάσκοντες, αλλά και με επαγγελματική εμπειρία σε σημαντικά αρχιτεκτονικά γραφεία, όπως το γραφείο των MOS Architects στη Νέα Υόρκη η Ηβή, και στο γραφείο του David Chiepperfield ο Jaffer, στο πλαίσιο της 13ης Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.

Με όλα αυτά τα εφόδια, παράλληλα με την διδακτική τους διαδρομή, έχουν ήδη μια ξεχωριστή αρχιτεκτονική πορεία που την χαρακτηρίζει μια στοχαστική διάσταση και ένας συνεχής ερευνητικός χαρακτήρας, με βασικά χαρακτηριστικά, την απλότητα στους χειρισμούς, καθώς και τον εντοπισμό εναλλακτικών μορφών επανάχρησης, την ανακύκλωση και την επιδίωξη για χαμηλό αποτύπωμα άνθρακος, μέσα από μία συνεχή διαπραγμάτευση. Οι “New Affiliates” καταφέρνουν να βρίσκουν μόνοι τους πελάτες προτείνοντας τις ιδέες τους, να σκαρφίζονται διαρκώς νέα έργα και να αναζητούν μόνοι τους χρηματοδότηση για να πραγματοποιήσουν όλα όσα ονειρεύονται.

Στην διάλεξη αυτή η Ήβη Διαμαντοπούλου, μέσα σε τρεις ενότητες, μας παρουσίασε σχεδιασμό κτιρίων που βρίσκονται κυρίως έξω από την Νέα Υόρκη, εσωτερικών χώρων, εκθέσεων και installations, καθώς και συνεργασίες με ιδρύματα και διοικητικά τμήματα της Νέας Υόρκης.

Επιλεγμένα έργα

Από την πρώτη ενότητα της παρουσίασης με έργα έξω από την Νέα Υόρκη, ξεχώρισα την πρώτη τους, απέριττη μικρή κατοικία, ένα λιτό κατάλυμα (cabin) στην περιοχή Vermont. Πρόκειται για μια απλή σύνθεση δύο μικρών όγκων, όπως συμβαίνει στην περιοχή, ενταγμένη σε ένα υπέροχο τοπίο, που η φωτογράφισή της προκαλεί μια ιδιαίτερη συγκίνηση, παραπέμποντας στον πίνακα του Rene Magritte, με τίτλο “Empire of Light”.

New Affiliates, Κατοικία στο Vermont, Tunbridge Winter Cabin, 2017

Rene Magritte, “Empire of Light”

New Affiliates, Κατοικία στο Vermont, Tunbridge Winter Cabin, 2017

Λιτές γραμμές, προσεγμένες λεπτομέρειες, με επιλεγμένα υλικά από την περιοχή, αποφεύγοντας την χρήση υλικών από μακρινούς τόπους, που απαιτούν ενέργεια για την μεταφορά τους.

New Affiliates, Κατοικία στο Vermont, Tunbridge Winter Cabin, Λεπτομέρεια σοβαντεπιών

Στην ίδια ενότητα, κοντά στην λίμνη Michigan, οι ιδιοκτήτες μιας έκτασης με θερμοκήπια, που είναι και ανθοκόμοι, τους ζήτησαν να σχεδιάσουν ένα πολυχώρο με αγροτουριστικό χαρακτήρα, μαζί με εννέα μικρά καταλύματα. Μία πρόταση που πραγματικά έχει ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον.

New Affiliates, Farmstead Venue, Mishigan 2020

Από την δεύτερη ενότητα με έργα μέσα στην Νέα Υόρκη σε υφιστάμενα κτίρια, εκτός από τα Lofts, ξεχώρισα την μετατροπή ενός πρώην εργοστασίου συσκευασίας τσαγιού στο Brooklyn σε Κέντρο Καλλιτεχνών, όπου κάποια από τα συνθετικά στοιχεία προέκυψαν μέσα από τις διαστρωματώσεις των υλικών, που αποκαλύφθηκαν από τις αποξηλώσεις μέσα από μία εικαστική αφαιρετική διαδικασία.

New Affiliates, Art Studios, East New York, 2018

Στην ίδια ενότητα παρουσίασαν μια σειρά εκθέσεων με ευρηματικές επιλογές στο Shed, το Joyce Theatre, το Καναδικό Κέντρο Αρχιτεκτονικής και το Εβραϊκό Μουσείο στη Νέα Υόρκη.

Εικόνες από εκθέσεις, των New Affiliaties 

Με στόχο την επανάχρηση

Στην τελευταία ενότητα με τίτλο «Working in the New York City», Η Ήβη Διαμαντοπούλου αναφέρθηκε στους προβληματισμούς τους, επηρεασμένοι από γνωστή εικαστικό, για το ότι οι εκθέσεις μετά από σύντομο χρόνο καταλήγουν στους κάδους σκουπιδιών, με τρομερές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

New Affiliates, Leonard Cohen, A Crack in Everything, 2019

Με αφορμή την μεγάλη έκθεση, με τίτλο «Leonard Cohen Moments» στο Εβραϊκό Μουσείο, άρχισαν να σκέφτονται διαφορετικά. Επέλεξαν νέα υλικά που δεν καταστρέφονται, όπως ακουστικά πανέλα, δάπεδα από ανακυκλωμένο πλαστικό και άλλα, και μετά τα εγκαίνια της έκθεσης αναζήτησαν με τον δημόσιο φορέα New York City-Department of Sanitation, τρόπους επανάχρησης. Στο τέλος όλα τα υλικά βρήκαν νέους ιδιοκτήτες, εκτός από τις γυψοσανίδες, που ένα μόνο μικρό μέρος από τις αποξηλώσεις, συνήθως καταλήγει σε μια μονάδα ανακύκλωσης έξω από την Νέα Υόρκη. Ένα πολύ φτηνό υλικό που στις χωματερές είναι επικίνδυνο.

Συγκέντρωσαν λοιπόν κομμάτια γυψοσανίδας από διάφορες εκθέσεις που έκλειναν, τα σχεδίασαν ένα προς ένα και έστησαν μια perfomance και στο πλαίσιο της ιδεολογίας του «λευκού κύβου» για τις εκθέσεις της μοντέρνας τέχνης, αποφάσισαν να φτιάξουν ένα κύβο με όλα τα κομμάτια που είχαν μαζέψει. Όλα αυτά με την σκέψη της μεταβιομηχανοποίησης που επιζητά την επανάχρηση υλικών ακόμη και εκείνων που έχουν ατέλειες. Η performance πραγματοποιήθηκε το 2019 στο Performa Hub, Soho.

Μονάδα ανακύκλωσης γυψοσανίδας έξω από την Νέα Υόρκη

New Affiliates, Drywall is Forever, Installation, Performa Hub, Soho, 2019

Τελευταίο, το πιο σημαντικό τους έργο, με τίτλο “Test-Beds (on going), ξεκίνησε με την παρατήρηση, ότι σε μεγάλης κλίμακας έργα πραγματοποιούνται δοκιμαστικά αρχιτεκτονικά δείγματα του κτιρίου σε κλίμακα 1:1, με πιλοτικό χαρακτήρα, τα λεγόμενα mockups, με πραγματικά υλικά για τον έλεγχο καινοτόμων προσαρμογών, με υψηλό κόστος, που στο τέλος της κατασκευής καταλήγουν στα σκουπίδια.

Ενδεικτικά Mockups κτιρίων

Γραφική απεικόνιση της επανάχρησης των mockups

Σκέφτηκαν λοιπόν την δυνατότητα επανάχρησης αυτών των mockups, που αποτελεί και μία συναλλαγή. Πώς δηλαδή ένας κάτοικος μιας απομακρυσμένης συνοικίας θα μπορούσε π.χ. να έχει στην γειτονιά του ένα κομμάτι από ένα κτίριο του Frank Gehry. Η ιδέα τους έγινε δεκτή από αρκετά πάρκα της πόλης. Κατάφεραν και βρήκαν και το πρώτο mockup, που απεικονίζεται στην συνέχεια:

το πρώτο mockup, που κατάφεραν και βρήκαν

Διάλεξαν με τον Δήμο ένα κήπο στο Edgmere, μια υποβαθμισμένη περιοχή που αναρρώνει μετά από ένα τυφώνα, όπου εντάχθηκε το mockup σε μια ενότητα για τους κατοίκους, με ένα θερμοκήπιο και ένα χώρο συνάντησης.

New Affiliates, Testbeds, 2019

Το έργο θα ολοκληρωθεί, μια και τους δόθηκε ένα μεγάλο χρηματικό βραβείο από τον Αμερικάνικο Σύνδεσμο Αρχιτεκτόνων, και παράλληλα ενισχύεται και από δωρεές με την λογική του “donate” μέσω διαδικτύου.

Μια πρωτοποριακή ιδέα, που ανοίγει νέους δρόμους στο πλαίσιο του ρεύματος της επανάχρησης, που είναι πραγματικά επίκαιρο και επιτακτικό ειδικά αυτή την περίοδο.

New Affiliates, Testbeds, 2019

Οι νέοι αυτοί αρχιτέκτονες επιδιώκουν μέσα από μια ενδιαφέρουσα διαπραγμάτευση να επαναπροσδιορίσουν το επάγγελμα του αρχιτέκτονα αλλά και το κοινό στο οποίο απευθύνονται.

*Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από την διαδικτυακή διάλεξη,

**Περισσότερα μπορείτε να δείτε στον ιστότοπο του γραφείο τους κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ. 

***Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΕΙΤΑΙ

5η δημοσίευση

Διακοπές στο Ζίκι

Γιάννης Τσαρούχης: Καφεζυθεστιατόριο στο Πόρτο-Ράφτη φωτ: Wikiart.org

Στα παιδικά μας χρόνια τα καλοκαίρια κάναμε διακοπές στο Ζίκι, μιαν παραλιακή περιοχή πλάι στο Πόρτο Ράφτη. Εκεί είχε ένα αγροτικό σπίτι η οικογένεια του Γιώργο Κόλια, άντρα της μεγάλης αδελφής του πατέρα μου, της Σιδερής, που ήταν κτισμένο πάνω στη θάλασσα μέσα σένα περιβόλι 10 στρέμματα γης. Το σπίτι αυτό είχε δύο κτίσματα, δύο όμοιους όγκους. Το πρώτο κτίσμα που ήταν πάνω στη θάλασσα είχε δύο μεγάλους χώρους, το Καθημερινό-Τραπεζαρία- Κουζίνα και το Υπνοδωμάτιο των γονέων. Το δεύτερο κτίσμα, που ήταν κατασκευασμένο πίσω και παράλληλα με το πρώτο σε απόσταση 5 μέτρα περίπου, είχε και αυτό δύο χώρους, το Στάβλο και τον Αχυρώνα. Το σπίτι αυτό αποτελούσε τον πυρήνα μιας ευρύτερης εγκατάστασης από πεντέξι μικρές ενότητες από καλύβες, που κατασκευάζονταν στον περίγυρο. Συνήθως η κάθε μικρή ενότητα είχε δύο χώρους, ένα χώρο για τους γονείς, και ένα χώρο για τα παιδιά καθώς και ένα σκεπαστό ημιϋπαίθριο χώρο-βεράντα. Οι καλύβες είχαν ξύλινο σκελετό...

Διακοπές στο Πόρτο Ράφτη, Αρχείο Θεανώ Σκοπελίτη, marko.gr

 

Για την συνέχεια κάντε ΚΛΙΚ εδώ.