ΤΟ ΜΠΑΟΥΧΑΟYΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

Η ΝΕΑ ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΣΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

Ο ΓΝΩΣΤΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

+ μία εισήγηση του Π. Πάγκαλου

______________________________________________

μια νότα αισιοδοξίας εν καιρώ πολέμου

«Πρόκειται περί ενός απίστευτου δράματος, για μια ιστορία που έχει την στόφα αρχαίας ελληνικής τραγωδίας»

Ξεκινώ σήμερα με αυτή την επίκαιρη, σχετικά με τα τρέχοντα δραματικά γεγονότα στην Ουκρανία φράση, την παρουσίαση των δύο αυτών εκδόσεων. Μία φράση που αναφέρεται στην περιπετειώδη διαδρομή του Μπάουχαους από την ίδρυσή του, μέχρι την διάλυσή του το 1933 από τους Ναζί, που την ανέσυρα από την εισαγωγή του δίγλωσσου τόμου από τις εκδόσεις Καπόν με τίτλο ΤΟ ΜΠΑΟΥΧΑΟYΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ, που παρέλαβα μαζί με την επίσης δίγλωσση έκδοση-κατάλογος για την Ελληνική συμμετοχή στην 17η Biennale Αρχιτεκτονικής από τον εκδοτικό οίκο University Studio Press με τίτλο ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ.

Μέσα σε ένα βαρύ κλίμα ενός προαναγγελθέντος πολέμου, που δυστυχώς δεν αποφεύχθηκε έγκαιρα, με άγνωστη εξέλιξη, γράφονται αυτές οι γραμμές, ως ενθάρρυνση, μια και η πνευματική εργασία και οι «ηρωϊκές» πρωτοβουλίες των ανθρώπων του πνεύματος, μόνο αισιοδοξία μπορούν να προκαλέσουν. Και αναφέρομαι όχι μόνο στα κεντρικά πρόσωπα που πήραν την πρωτοβουλία εν μέσω πανδημίας και οικονομικής κρίσης να οργανώσουν τριήμερο διεθνές συνέδριο με συναυλίες και να συμμετάσχουν στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής με παράλληλες εκθέσεις, αλλά και σε όλους αυτούς που συμμετείχαν ενεργά είτε με τις εισηγήσεις τους, είτε με τις απόψεις τους και τις αρχιτεκτονικές τους προσεγγίσεις με μακέτες και βαλίτσες, ή ακόμη και βάζοντας το χέρι στην τσέπη για να συμβάλουν στην πραγματοποίηση των στόχων.

Joost Schmitdt, Αφίσα για την έκθεση του 1923 στην Βαϊμάρη, από την εισήγηση του Τηλέμαχου Ανδριανόπουλου με τίτλο Hoffman – Δεσποτόπουλος-Wagenfeld

Δεν μπορώ λοιπόν να μην επιδοκιμάσω τον Ανδρέα Γιακουμακάτο καθηγητή Αρχιτεκτονικής, στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης στην ΑΣΚΤ και τον Σωκράτη Γεωργιάδη καθηγητή Αρχιτεκτονικής, στην Κρατική Ακαδημία Καλών Τεχνών Στουτγάρδης που τον Αύγουστο του 2019, που ως επιστημονικοί και οργανωτικοί υπεύθυνοι, οργάνωσαν στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς, το διεθνές συνέδριο με τίτλο «Το Bauhaus και η Ελλάδα» και υπότιτλο Η ΝΕΑ ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΣΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, που διήρκεσε 3 ημέρες με αφορμή τα 100 χρόνια από την ίδρυση της σχολής του Μπάουχαους στη Βαϊμάρη.

Συνεδρία 3Β, Παρασκευή 31 Μαϊου 2019. Προεδρείο Γιώργος Πανέτσος, Ομιλητές: Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος, Λίνα Δήμα, Σωτήριος Ζαρούλας, Λουκάς Μπαρτατίλας, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Κώστας Τσιαμπάος.

Δεν μπορώ επίσης να μην επιδοκιμάσω και όσους συμμετείχαν σε αυτό, που ήταν περισσότεροι από 60 Έλληνες και ξένοι αναγνωρισμένοι ειδικοί και ερευνητές, με επιλεγμένες ανακοινώσεις σχετικές με την πρόσληψη της εμπειρίας του Μπάουχαους στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στη Μέση Ανατολή και στις ΗΠΑ, πριν και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από την συναυλία, με το έργο των Ιgor Stravinsky (1882 –1971) - C.F. Ramuz (1878 –1947), Η Ιστορία του Στρατιώτη (πλήρης) που ερμήνευσαν με μια θεατρική διάσταση ο KYKLOS ENSEMBLE ATHENS με την καλλιτεχνική διεύθυνση του Δημήτρη Δεσύλλα και μουσική διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη, στο πλαίσιο των παράλληλων μουσικών εκδηλώσεων του Συνεδρίου.

Ακόμη και όλους όσους συμμετείχαν στις τρεις συναυλίες με «μουσική του Μπάουχαους», που συμπλήρωσαν τις εργασίες του συνεδρίου, αλλά και σε εκείνους που συνέβαλαν τότε στην επανέκδοση του ιστορικού βιβλίου «Τα Νέα Σχολικά Κτίρια» (1938) για την μοντέρνα ελληνική αρχιτεκτονική, αλλά και τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής του συνεδρίου.

Σχετική ανάρτηση με παρουσίαση εισηγήσεων πραγματοποιήθηκε στις 5 Αυγούστου του 2019 (βλ. εδώ). 

Το πολύτιμο αυτό υλικό εντάχθηκε στον νέο αυτό καλαίσθητο τόμο με την επιμέλεια των Ανδρέα Γιακουμακάτου και Σωκράτη Γεωργιάδη, με στόχο την καταγραφή-παρουσίαση, μιας συνολικής νέας επισκόπησης της πρόσληψης και των ιδεών σήμερα για το Μπάουχαους, όπως αναφέρεται στη Εισαγωγή που συνέταξαν με τίτλο «Επικαιρότητα του Μπάουχαους» που συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο το απόσταγμα του συνεδρίου.

Bauhaus 1919-1928, ΜΟΜΑ, Νέα Υόρκη, 1938

Από την εισήγηση της Παρασκευής Κερτεμελίδου «Οι Εκθέσεις του Μπάουχαους»

Οι εισηγήσεις παρουσιάζονται ενταγμένες στις 11 ενότητες που τηρήθηκαν και στην παρουσίαση του Συνεδρίου με σχετικά πλούσια εικονογράφηση και ο τόμος κλείνει με τα βιογραφικά των ομιλητών.

Το περιεχόμενο αυτού του τόμου είναι εξαιρετικά σημαντικό με δεδομένο ότι το Μπάουχαους, παρά την τεράστια απόσταση που το χωρίζει από την σημερινή πραγματικότητα, έχει αφήσει ένα ανεξίτηλο ίχνος μέχρι σήμερα και είναι ακόμη πανταχού παρόν, κυρίως στην πολιτισμική ταυτότητα των Σχολών Αρχιτεκτονικής.

Έρχομαι τώρα στον κατάλογο, που μόλις εκδόθηκε στο πλαίσιο της «ιδιόμορφης» ελληνικής συμμετοχής στην 17η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας και ξεκινώ συγχαίροντας την Μαρία Δούση, τον Δημήτρη Θωμόπουλο, τον Δημήτρη Κονταξάκη, τον Σοφοκλή Κωτσόπουλο, τον Θεμιστοκλή Χατζηγιαννόπουλο και ειδικά τον Νίκο Καλογήρου, καθηγητές στο ΑΠΘ. Όλοι τους Θεσσαλονικείς συντελεστές που συνυπογράφουν αυτή την έκδοση, εν μέσω πανδημίας και οικονομικής ένδειας, και δεν το βάζουν κάτω. Παρακολουθώ διακριτικά εδώ και πολύ καιρό τις προσπάθειές τους και διαπιστώνω για άλλη μια φορά ότι στην συμπρωτεύουσα με ελάχιστα χρήματα, πείσμα, επιμονή και όρεξη, επιδιώκεται και πραγματοποιείται το ακατόρθωτο, συνενώνοντας τις δυνάμεις τους και προσκαλώντας άξιους συνεργάτες και συνομιλητές.

Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την συμμετοχή στην 17η Μπιενάλε, πραγματοποιήθηκε η έκδοση με τίτλο «Το παλίμψηστο της Αριστοτέλους». Μια τεκμηριωμένη έκδοση από τον εκδοτικό οίκο University Studio Press, με εισαγωγικό κείμενο του Αλέξανδρου Τζώνη. Μία έκδοση που αναφέρεται στον ρόλο του άξονα της Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης, ως εγκάρσιας τομής στο παλίμψηστο της πόλης, με μοναδικά κοινωνικά, πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, καθώς και στην μοναδική για τα ελληνικά δεδομένα «νεοβυζαντινή ανοικοδόμηση», που συγκροτεί ένα εκλεκτικό τοπικισμό που υιοθετήθηκε στην Θεσσαλονίκη.

Από το ελληνικό περίπτερο στη Βενετία. Φωτογραφία: Νίκος Καλογήρου.

Η έκθεση στο περίπτερο της Βενετίας που πραγματοποιήθηκε με ένα χρόνο καθυστέρηση παρουσιάστηκε τελικά σε περιορισμένο χώρο, με μία μορφή διαδοχικών κολάζ, με ανηρτημένα τευχίδια σε ένα γραμμικό ικρίωμα, αποσπώμενα από τους επισκέπτες.

Από το ελληνικό περίπτερο στη Βενετία. Φωτογραφία: Νίκος Καλογήρου.

Ενισχύθηκε επίσης και με την συμμετοχή εργαστηρίων και από τις άλλες σχολές αρχιτεκτονικής, που έστειλαν η κάθε μία την δική της «βαλίτσα» και όλες εκτέθηκαν ανοιχτές στο περίπτερο.

Άνω: Όψη του Ελληνικού Περιπτέρου στην Βενετία

Κάτω: Άποψη της έκθεσης στο Μπέη Χαμάμ της Θεσσαλονίκης

Παράλληλα με την έκθεση στην Βενετία, την Τετάρτη 30 Ιουνίου 2021 εγκαινιάστηκε συμπληρωματική έκθεση στο ατμοσφαιρικό Μπέη Χαμάμ της Θεσσαλονίκης, εκθέτοντας εξαιρετικό υλικό, με μακέτες σχέδια και φωτογραφίες από την μακρόχρονη έρευνα που προηγήθηκε, παρουσιασμένο σε βάσεις και ξύλινα πλαίσια από παλαιότερες εκθέσεις.

Η νέα έκδοση

Στην νέα έκδοση προηγούνται επτά εισαγωγικά κείμενα, και στην συνέχεια τα κεφάλαια «Πώς θα ζήσουμε μαζί στο ψηφιδωτό της Αριστοτέλους» του Νίκου Καλογήρου, και «Η Λεωφόρος της κοινωνίας των Εθνών». Ακολουθούν οι «Εικόνες από δύο εκθέσεις: Βενετία-Θεσσαλονίκη» και στη συνέχεια η ενότητα με τις «Απόψεις» δεκαεπτά διδασκόντων στις σχολές Αρχιτεκτονικής, μεταξύ των οποίων οι: Σταύρος Αλιφραγκής, Αριάδνη Βοζάνη, Ανδρέας Γιακουμακάτος, Μαρία Δούση, Αναστάσιος Κωτσιόπουλος, Λόης Παπαδόπουλος, Άλκηστις Ρόδη, Γιώργος Σκιαδαρέσης, Αλέξανδρος Τζώνης και Liane Lefaivre, Παναγιώτης Τουρνικιώτης και άλλοι.

Η τελευταία ενότητα περιλαμβάνει τα «Έργα Προσκεκλημένων» που παρουσιάστηκαν στο ελληνικό περίπτερο στη Βενετία παράλληλα με το κεντρικό θέμα της έκθεσης. Έργα που πραγματοποιήθηκαν με διδάσκοντες και φοιτητές, με σχετική θεματολογία και με την ευθύνη των: Τηλέμαχου Ανδριανόπουλου (βλ. εδώ), Αριστοτέλη Βαρθολομαίου, Σοφίας Βυζοβίτη, Ηλία Ζέγγελη με Γιάννη Αίσωπο και Θοδωρή Κανταρέλη, Νάντιας Καλαρά, Αναστάσιου Τέλιου και Δέσποινας Ζαβράκα, Αναστασίας Τζάκα και Κατερίνας Κοτζιά με την Μαρίνα Κριαρά και την Κατερίνα Φιλοξενίδου.

Τέλος, στην ενότητα «Αντί Επιλόγου» ο Νίκος Καλογήρου παραθέτει ένα ανατρεπτικό κείμενο με επιλεγμένο φωτογραφικό υλικό από μνημεία, αδριάντες, προτομές και έργα τέχνης, που συνοψίζουν «μια μυστική μελαγχολία της αστικής νεκρής φύσης», με τίτλο «Αριστοτέλους η Αδιόρατη Παρουσία του Παρελθόντος».

Σήμερα φαίνεται να ολοκληρώνεται με αυτόν τον κατάλογο ένας πρώτος κύκλος στην Βενετία και στην Θεσσαλονίκη και ελπίζω σύντομα να έχουμε την τύχη να δούμε και στην Αθήνα μια σύνοψη αυτών των εκθέσεων.

Τέλος, είναι σαφές λοιπόν και εξαιρετικά αισιόδοξο μετά από όλα αυτά, ότι ικανός αριθμός διανοουμένων, διδασκόντων και διδασκομένων ακόμη και μουσικών, σε καιρούς χαλεπούς, συμμετέχουν ενεργά χωρίς αμοιβές και ενίοτε χρηματοδοτώντας οι ίδιοι, στην προώθηση της γνώσης, την έρευνα και τον προβληματισμό σε ένα ευρύ πεδίο με επίκεντρο την αρχιτεκτονική το design και την εξέλιξη της πολυπολιτισμικής πόλης, με συνέδρια και εκθέσεις και συναυλίες που γράφουν ιστορία. Ιστορία που αποτυπώνεται στις δύο αυτές εκδόσεις.

Παραθέτω στην συνέχεια την εισήγηση του Παναγιώτη Πάγκαλου στο διεθνές συνέδριο «Το Bauhaus και η Ελλάδα», που έχει παραλειφθεί από τον σχετικό τόμο.

Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ 

ΜΕΤΑ ΤΟ BAUHAUS

 Παναγιώτης Πάγκαλος, 

Αναπληρωτής Καθηγητής

Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής

Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών και Πολιτισμού

Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

εισήγηση στο διεθνές συνέδριο  

«Το Bauhaus και η Ελλάδα»

Στην έναρξη της βιομηχανικής εποχής η σύμπραξη τέχνης και επιστήμης δεν ευδοκιμούσε, καθότι η επιστήμη κάλπαζε, ενώ η τέχνη χρειαζόταν ακόμη χρόνο προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Η αναγεννησιακή καθολική γνώση, δίχως την εξειδικευμένη επιστημονική κατάρτιση, δεν εξασφάλιζε την επιτάχυνση των διαδικασιών και την αύξηση αποδοτικότητας, γεγονός που αιτιολογεί την εμμονή του Jean-Nicolas-Louis Durand στην πρακτικότητα της αρχιτεκτονικής με τις γνωστές τυπολογικές ταξινομήσεις, δημοσιευμένες στο έργο του….

Για την συνέχεια κάντε ΚΛΙΚ εδώ.