triantafyllou giorgos architect

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΜΑΖΟΝΙΟ ΣΤΗΝ ΖΑΝΖΙΒΑΡΗ

ταξίδια στην μνήμη

με τον Δημήτρη Τσουμπλέκα και την Lubaina Himid

Είναι συγκινητικό όταν η τέχνη μας ταξιδεύει μέσα από τις προσωπικές και τοπικές μνήμες και τα βιώματα των εικαστικών, σε μια εποχή μιας επίμονης και τελικά αφόρητης παγκοσμιοποιημένης προσέγγισης, που φαίνεται να δέχεται ρήγματα και διαφαίνεται μια πιθανή νέα ελπιδοφόρα προοπτική. Από την μια η πρώτη απρόσμενη και βέβαια τελικά τολμηρή κίνηση της Κατερίνας Γρέγου στην σκακιέρα της ελληνικής εικαστικής σκηνής, να επιλέξει και να προωθήσει τον Δημήτρη Τσουμπλέκα να υλοποιήσει την αποκαλυπτική αυτή εγκατάσταση στο παλιό εργαστήριο του Νίκου Κεσσανλή και της Χρύσας Ρωμανού, και από την άλλη οι διεθνείς πρόσφατες διακρίσεις των αφρικανών Francis Kéré αρχιτέκτονα (με το βραβείο Pritzker) και της εικαστικού Lubaina Himid (με το Turner Prize), που ενισχύουν και προβάλουν έναν καθαρό τοπικισμό, πλούσιο με μνήμες και αναφορές σε αιώνιες αξίες και ανθρώπινες συμπεριφορές και δράσεις που μας αγγίζουν.

Σκηνή από την ταινία ΒΛΗΧΗ του Γιώργου Λάνθιμου

Στο ίδιο πλαίσιο εκτιμώ ότι κινήθηκε και η βουβή ταινία με τίτλο ΒΛΗΧΗ του σκηνοθέτη Γιώργου Λάνθιμου, που γυρίστηκε στην Τήνο και προβλήθηκε πρόσφατα με ζωντανή μουσική και χορωδία στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνική Λυρική Σκηνή. Μια πρωτοβουλία του The Artist Composer που ανέπτυξε η Εθνική Λυρική Σκηνή και ο Οργανισμός ΝΕΟΝ.

Η αναφορά αυτή στην Τήνο, μαζί με την εγκατάσταση του Τσουμπλέκα αναπόφευκτα έφεραν στο νου μια άλλη ανάλογη αλλά μεγαλύτερης κλίμακας εγκατάσταση στο αιφνίδια εγκαταλελειμμένο χωριό Μοναστήρια της Τήνου που πραγματοποιήσαμε το 2006 με τον εικαστικό Κώστα Τσόκλη και τον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη .

Όλα αυτά, τα πολύ πρόσφατα αλλά και τα παλαιότερα συγκλίνουν και συσχετίζονται στη μνήμη μου και θα αποτελέσουν το περιεχόμενο της σημερινής ανάρτησης που ακολουθεί.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΟΥΜΠΛΕΚΑΣ: ΑΜΑΖΟΝΙΟΣ

We are sailing with a corpse in the cargo

ΕΜΣΤ

Παρά την αναπάντεχη για την περιοχή μεγάλη συγκέντρωση αυτοκινήτων, βρέθηκε εύκολα θέση στάθμευσης και το εικονιζόμενο πράσινο πανό οδήγησε στο τέρμα του μικρού αδιέξοδου δρόμου, στην είσοδο του κτήματος, με το παλιό εργαστήριο του Νίκου Κεσσανλή και της Χρύσας Ρωμανού, δίπλα στο ρέμα Πολυδρόσου στο Μαρούσι. Ακόμη και το χρώμα του πολύπτυχου επεξηγηματικού εντύπου που παρεδίδετο ευγενικά στην είσοδο, προετοίμαζε για μια διαφορετική προσέγγιση. Και πράγματι μετά την εσωστρέφεια λόγω πανδημίας, η βουή του κόσμου, μέσα στον καταπράσινο κήπο, η έντονη μουσική, οι γνωστοί και άγνωστοι με τα ποτά στο χέρι σε ένα κλίμα γιορτής, δημιούργησαν μια ξεχασμένη αίσθηση, όπου το εικαστικό γεγονός αποτελεί μια ζωντανή και πηγαία εκδήλωση. Ειδικά μάλιστα που σε αυτή την περίπτωση γίνεται σε ένα χώρο που κατά ένα τρόπο μας είναι οικείος μέσω της γοητείας και τις δράσεις των δύο σημαντικών αυτών ιδιοκτητών, που παραμένουν ζωντανοί στην μνήμη μας μέσω των έργων τους και της ιστορίας τους. Αυτό το ταξίδι στην μνήμη στήνει ο Δημήτρης Τσουμπλέκας, στον ιστορικό αυτό και συναισθηματικά φορτισμένο χώρο, καταφέρνοντας να αποστασιοποιηθεί από κάθε συναισθηματισμό και γραφικότητα, παρά την τρυφερή σχέση που τον συνδέει ως εγγονός των δύο αυτών σημαντικών εικαστικών.

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Παιδικό γράμμα του καλλιτέχνη από το Παρίσι στον Παπού και την γιαγιά στις 9-7-1974 από το Ατελιέ, 2022

Μία σχέση που αποκαλύπτεται μέσα από την παιδική του επιστολή του 1974 από το Παρίσι προς την Γιαγιά και τον Παππού, που παρατίθεται διακριτικά στην έκθεση.

Η εγκατάσταση συγκροτείται από πέντε ενότητες: Στην πρώτη που ονομάζεται ΑΜΠΑΡΙ / CARGO, σε έναν μικρό βοηθητικό χώρο ανάμεσα σε παλιά υλικά προβάλλεται ένα δεκάλεπτο βίντεο, στο οποίο ο Τσουμπλέκας αποφορτίζει τα όσα παρέλαβε και κατέγραψε στο εγκαταλελειμμένο αυτό κτήμα και τα επαναφορτίζει με μια δική του ποιητική προσέγγιση, απογειώνοντας και ταξιδεύοντας τον θεατή μέσα από μαγευτικές εικαστικές παρερμηνείες και οπτικές.

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Εικόνες από το Αμπάρι, 2022

Παρασυρμένοι λοιπόν από το όραμα του Τσουμπλέκα, περνάμε στην επόμενη ενότητα, στο ΑΤΕΛΙΕ, με κυρίως δικά του έργα και αντικείμενα προφανώς και των παππούδων, αναρτημένα στους τοίχους, ακουμπισμένα στο δάπεδο και τοποθετημένα σε ράφια.

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Εικόνες από το Ατελιέ, 2022

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Επιρροές από το έργο του Νταλί

Salvatore Dali, Téléphone-Homand, Lobster telephone, 1938

Προθήκες με αντικείμενα- συνθέσεις του Δημήτρη Τσουμπλέκα στον Χώρο του Ατελιέ

Το εφαπτόμενο ΔΑΣΟΣ, η τρίτη ενότητα, αποτελεί την κορύφωση της πορείας. Ένας γραμμικός αυτοσχέδιος χώρος κάτω από ένα πρόχειρο υπόστεγο, μια μαγική αποθήκη ετερόκλητων υλικών, αντικειμένων, απομεινάρια έργων, ίχνη ζωής και δημιουργίας. Δεν ξέρω αν το αποτέλεσμα αυτό προέκυψε μέσα από την χρήση και την εγκατάλειψη του Νίκου και της Χρύσας ή αν τελικά σκηνοθετήθηκε από τον Τσουμπλέκα εξυμνώντας την ακαταστασία.

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Εικόνες από το ΔΑΣΟΣ, 2022

Σε κάθε περίπτωση όμως τα ετερόκλητα αυτά ίχνη μιας ζωής δύο πολυμήχανων δημιουργών, που αποχώρησαν και του εγγονού τους, προκαλούν την συγκίνηση του επισκέπτη και δίνουν την αίσθηση ότι τελικά ίσως παρέμειναν έτσι όπως τα άφησαν. Έτσι όπως άφησαν τα εργαλεία τους, τα πινέλα τους ακόμη και το κουτάκι μπύρας, ή το μισάνοιχτο σωληνάριο χρώματος.

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Εικόνα από το ΔΑΣΟΣ, 2022

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Εικόνες από την ενότητα με τίτλο ΠΟΤΑΜΙ, 2022

Ένα δεύτερο βίντεο που προβάλλει το φουσκωμένο ρέμα μέσα στην μισογεμάτη με στάσιμο νερό πισίνα, αποτελεί την τέταρτη ενότητα με τίτλο ΠΟΤΑΜΙ, συνοδεία της φωνής της Ζαν Μορώ, προετοιμάζοντας τον επισκέπτη για την τελευταία ενότητα, που ολοκληρώνει την εγκατάσταση και μας οδηγεί στην μικρή εξέδρα πάνω από το πραγματικό ρέμα του Χαλανδρίου, όπου ανάμεσα στα δέντρα κρέμεται η φωτεινή επιγραφή «Αμαζόνιος». Μα δεν αποκαλείται έτσι το ρέμα. Είναι απλά ο τίτλος της εγκατάστασης που ο Τσουμπλέκας δανείζεται από ένα ανέκδοτο του Νίκου Κεσσανλή για κάποια φυτά από τη Βραζιλία, που ο ίδιος είχε τοποθετήσει στον κήπο του κτήματος, ονομάζοντας έτσι το μέρος "Αμαζόνιος".

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Από την ενότητα με τίτλο ΑΜΑΖΟΝΙΟΣ , 2022

Πρόκειται για την πρώτη εκδήλωση στο πλαίσιο του νέου εκθεσιακού προγράμματος του ΕΜΣΤ, με τίτλο «Extra Muros» που πρόσφατα ανακοινώθηκε από την Κατερίνα Γρέγου, με στόχο, αναθέτοντας νέα έργα να αναδείξει σημαντικά καλλιτεχνικά, πολιτιστικά, ευρύτερα πολιτικά τοπόσημα της πόλης. Έτσι η Γρέγου ξεφεύγει από το προς το παρόν αγκυλωμένο κέλυφος και περιεχόμενο του ΕΜΣΤ στην Συγγρού, το διαχέει και επαναφέρει τις δράσεις στην πόλη, που είχε καθιερώσει στο παρελθόν η Άννα Καφέτση, με τον «Μεγάλο Περίπατο» του 2006. Το κάνει τώρα με μια πιο τολμηρή επιλογή στην οποία συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα τρεις σημαντικοί Έλληνες καλλιτέχνες.

Δημήτρης Τσουμπλέκας, Εικόνα από το ΔΑΣΟΣ, 2022

Και το κοινό αυτή την φορά δεν περιδιαβαίνει σε διαφορετικά έργα, αλλά συγκεντρώνεται στις ευαίσθητες επιλογές ενός καταξιωμένου καλλιτέχνη, σε ένα συγκεκριμένο περίκλειστο και φορτισμένο χώρο, έχοντας την ευκαιρία να γνωρίσει άγνωστες πτυχές του αστικού ιστού, συνομιλώντας με μνήμες και βιώματα και τελικά με την ιστορία.

Η έκθεση και ο χώρος στην οδό Κεσσανλή Σταματάκη 10, Νέο Μαρούσι, θα παραμείνει ανοιχτή στο κοινό μέχρι τις 3 Ιουλίου, ενώ οι ώρες λειτουργίας από τις 18:00 μέχρι 21:00 μμ μπορεί να τροποποιηθούν, προκειμένου να προσαρμοστούν στη δύση του ηλίου. Τον φωτισμό επιμελήθηκε ο Μάκης Χάρος.

“ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΕΙΣ”

ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ

Κώστα Τσόκλης, Γιώργος Τριανταφύλλου,

Νίκος Ξυδάκης

Αναμφίβολα η εγκατάσταση του Δημήτρη Τσουμπλέκα με συγκίνησε με δεδομένο ότι 16 χρόνια πριν το 2006 πραγματοποιήσαμε με τον Κώστα Τσόκλη και τον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη μια ανάλογη μεγάλης κλίμακας εικαστική και αρχιτεκτονική επέμβαση σε είναι ένα μικρό εγκαταλελειμμένο χωριό στην Τήνου, τα Μοναστήρια. Ένα ακόμα δείγμα μιας ανώνυμης αρχιτεκτονικής, που εγκαταλείφθηκε αιφνίδια μετά τον πόλεμο, με πέτρινα κτίσματα που αναπτύχθηκαν προσθετικά, όπου μέσα σε αυτά ανακαλύψαμε διάσπαρτα ίχνη ζωής, σκεύη, έπιπλα, και ρούχα.

Με στόχο να αφήσουμε σχεδόν ανέγγιχτα τα ευρήματα και να επέμβουμε με απλές και μόνο πρόσθετες εικαστικές και αρχιτεκτονικές χειρονομίες, επιδιώξαμε να ξαναζωντανέψουμε το χωριό, χωρίς την παραμικρή οικοδομική επέμβαση, χρησιμοποιώντας τους καθρέφτες δίνοντας ταυτόχρονα νέες αισθητικές διαστάσεις στην αρχιτεκτονική και το φυσικό περιβάλλον και δίνοντας μια νέα δυναμική διάσταση στα ερείπια αυτά, υπογραμμισμένη από τους ήχους του Νίκου Ξυδάκη.

Τις διαστάσεις αυτές μπορούσε να τις απολαύσει ο επισκέπτης κινούμενος σε μια κλειστή υπερυψωμένη ξύλινη διαδρομή που εντάχθηκε προσεκτικά στα ίχνη των βασικών στενών δρόμων του χωριού.

Μια διαδρομή που αποτέλεσε την ραχοκοκαλιά της επέμβασης, συνδέοντας, αρθρώνοντας 42 μικρά και μεγάλα έργα. Παράλληλα υποχρεώνουν σε στάσεις σε συγκεκριμένες θέσεις όπου μέσω των καθρεφτών σε ανοίγματα και εσοχές, αντικατοπτρίζονται πρόσωπα και φιγούρες των επισκεπτών που αιφνιδιάζουν.

Ένα σύνολο ήχων ανθρώπινης ζωής ερημίας, βήματα πάνω στα ξύλινα πατώματα, τριξίματα, ανάσες και ψίθυροι ενυπάρχουν στις μουσικές συνθέσεις του Νίκου Ξυδάκη.

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 26

Η LUBAINA HIMID ΣΤΗΝ TATE MODERN

Ήταν η πρώτη φορά που γνώρισα το έργο της Lubaina Hibid της 67χρονης αυτής καλλιτέχνιδας, της πρώτης μαύρης γυναίκα που κέρδισε το βραβείο Turner, ανεπτυγμένο σε ένα ολόκληρο όροφο του κτιρίου Blavatnik στην Tate Modern. Με γοήτευσε εξ αρχής η καταγωγή της, που σχετίζεται άμεσα με το έργο της. Γεννημένη στη Ζανζιβάρη στην ανατολική Αφρική, από λευκή Αγγλίδα μητέρα και μαύρο Αφρικανό πατέρα, μεταφέρθηκε στο Λονδίνο μετά τον θάνατό του, όπου ζει, σπούδασε και εργάζεται.

Από τις πρώτες εικόνες μου κίνησε το ενδιαφέρον η προσήλωσή της να γυρίζει συνεχώς πίσω σε αυτό το χαμένο νησί. Να ανασύρει μνήμες και να τις μετουσιώνει μέσα από τα έργα της, φλερτάροντας έντονα και με την αρχιτεκτονική. Ένοιωσα με κάποιο τρόπο να συνομιλεί και τον αρχιτέκτονα Francis Kéré που πρόσφατα βραβεύτηκε με το μεγάλο βραβείο Pritzker για το σημαντικό του έργο, γεννημένος σε μια άλλη γωνιά της Δυτικής Αφρικής στο χωριό Gando στην περιοχή Burkina Faso. Ο Kéré βραβεύεται σε μια εποχή κυριαρχίας της παγκοσμιοποιημένης αρχιτεκτονικής, που φαίνεται να υποχωρεί σε ένα βαθμό.

Mία έκθεση που έχει σχεδιαστεί για να μοιάζει με ένα θεατρικό σκηνικό, στο οποίο πρωταγωνιστεί ο επισκέπτης.

Η δουλειά της θέτει ερωτήματα και αντικατοπτρίζει το ενδιαφέρον της Himid για την όπερα και την εκπαίδευσή της στο σχέδιο θεάτρου. Εκτυλίσσεται ως μια ακολουθία σκηνών, που αναζητούν την συμμετοχή του κοινού.