ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 21

“Takis” ΣΤΗΝ WHITE CUBE

& ΣΤΟ ΚΠΙΣΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

η εποποιΐα ενός αυτοδίδακτου καλλιτέχνη

«Αιολικά» στο ΚΠΙΣΝ στην Αθήνα και στην γκαλερί WHITE CUBE στο Λονδίνο

Συνέπεσαν πολλά τις τελευταίες ημέρες σχετικά με τον Takis, τον δικό μας Παναγιώτη Βασιλάκη. Προηγήθηκε η εκπομπή της Κατερίνας Ζαχαροπούλου «Εποχή των Εικόνων» με την Μένια Κούλη, υπεύθυνη του Ιδρύματος Takis - ‘Κέντρο Έρευνας για την Τέχνη και τις Επιστήμες’ στις 22 05 2021, ακολούθησε η έκθεση με τίτλο “Takis” στην γκαλερί White Cube Bermondsey στο Λονδίνο, που μόλις επισκέφτηκα και ταυτόχρονα στην Αθήνα το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, παρουσιάζει από τις 23 Ιουνίου μια μεγάλης έκτασης έκθεση με 46 εμβληματικά γλυπτά του.

Takis

Τα έργα του Takis με γοητεύουν εδώ και χρόνια. Εκπέμπουν μια υπερηφάνεια και μια αισιοδοξία και μας καθοδηγούν. Άλλοτε ευθυτενή και κινούμενα να μας παραπέμπουν στα σήματα καθοδήγησης των σιδηροδρόμων, αλλά και στα ευέλικτα στάχια που λικνίζονται στο θρόϊσμα του άνεμου και άλλοτε μας ενεργοποιούν μέσω των μαγνητικών πεδίων. Έργα που αναβαθμίζουν και συνομιλούν με την αρχιτεκτονική και τον δημόσιο χώρο.

Ο Παναγιώτης Βασιλάκης στο μηχανουργείο

Μα πιο πολύ γοητεύομαι, γιατί ο Takis, όπως αποκάλυψε η Μένια Κούλη, είναι και αυτός αυτοδίδακτος όπως ο Ροντέν, εργάστηκε σε μηχανουργείο, ασχολήθηκε συστηματικά με την αρχαία ελληνική γραμματεία, την φιλοσοφία, την επιστήμη και την τέχνη. Έφυγε για το Παρίσι το 1954, όπου βρέθηκε με τους πολύ μεγάλους της εποχής του, όπως με τον Marcel Duchamp, και παράλληλα λάτρεψε και την ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν «Μοντέρνοι καιροί» που προφανώς εμπεριέχεται στην δουλειά του, και την κάνουν άμεση, ευχάριστη και κατανοητή στο κοινό του. Ένας μεγάλος διεθνής ευρηματικός καλλιτέχνης, γεννημένος στην Αθήνα το 1925, που ασχολήθηκε με τα μαγνητικά πεδία και τo objet trouvé, στο πλαίσιο μιας ζεύξης επιστήμης και τέχνης.

Σκηνή από τους «Μοντέρνους Καιρούς» του Τσάρλυ Τσάπλιν

Οι μηχανές των «Μοντέρνων Καιρών» αντικατοπτρίζονται ακόμη και στις βάσεις των έργων του Takis

Η έκθεση στην White Cube είναι διοργανωμένη σε στενή συνεργασία με το Ίδρυμα του καλλιτέχνη, είναι η πρώτη στην Ευρώπη μετά τον θάνατό του το 2019, και παρουσιάζει βασικά έργα από τις πιο γνωστές σειρές του από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 2000. Έργα που έγιναν καθ 'όλη τη μακρά καριέρα του Takis, ξεκινώντας από πρώιμα χάλκινα γλυπτά της δεκαετίας του 1950 εμπνευσμένα από αρχαία κυκλαδικά ειδώλια.

Female Figure, 1962, Iron

Interior Volumes, 1957

Καθώς και μια σειρά από γλυπτά της δεκαετίας του 1980, συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου, έργου στον εξωτερικό χώρο ονομαζόμενο «Αιολικό» που περιστρέφεται στον άνεμο.

Aeolian, 1983

Και ενός μικρού χάλκινου γλυπτού στο εσωτερικό της γκαλερί με τίτλο «Ερωτικό», που εξερευνά τη «μαγνητική» έλξη μεταξύ των ανθρώπων.

Erotic, 1980

Bronze

Από την γνωστή σειρά τα «Σήματα» παρουσιάζονται ενότητες σε διαφορετικές κλίμακες:

Signals, 1974, Painted iron

Signals, 1974, Painted iron

Signals, 1974, Painted iron

Πρόκειται για γλυπτά που μοιάζουν με κεραίες και άρχισε να τα κατασκευάζει το 1955.

Signals, 1974, Painted iron

Κάθε έργο αυτής της σειράς, ενσωματώνει ένα αντικείμενο στην κορυφή του, όπως τμήματα ηλεκτρονικού εξοπλισμού, φυλακτά, μεταλλικά σχήματα ή θραύσματα βομβών από τον ελληνικό εμφύλιο, που είχαν πέσει στην Αθήνα.

Παράλληλα, παρουσιάζονται έργα που ο Takis εμπνεύστηκε από έναν γαλλικό σιδηροδρομικό σταθμό στο Calais, όπου εντυπωσιάστηκε από τον τότε σύγχρονο ηλεκτρικό εξοπλισμό σηματοδότησης. Ορισμένα «Σήματα» είναι εξοπλισμένα με χρωματιστά φώτα που αναβοσβύνουν, μετατρέποντάς τα σε εκφραστικούς, τεχνολογικούς φάρους, ένα οπτικό στοιχείο στο πνεύμα της Pop και Op Art.

Kadran light, 1966

Υπενθυμίζοντας αυτήν τη στιγμή της επίσκεψής του στον σταθμό, σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το 1964 ο Takis δήλωσε: «Ο σταθμός ήταν ένα τεράστιο συγκρότημα, με ένα δάσος σημάτων. Μάτια τεράτων, ράγες, σήραγγες, μια ζούγκλα από σίδερο. Έβγαλα μια κιμωλία και σχεδίασα όλα αυτά τα φαινόμενα στο τσιμέντο. Προσπάθησα να δείξω με σαφήνεια τις ανάγκες της ανθρώπινης φαντασίας και της σκέψης αποκαλύπτοντας ότι ο άνθρωπος κατασκευάζει για δική του χρήση σήραγγες και εξόδους, σύμβολα για την αποφυγή του θανάτου. Κυνηγήσαμε τα ιερά σύμβολα στην έρημο και τα αντικαταστήσαμε με ηλεκτρονικά μάτια.»

Το 1959 ο Takis ανακάλυψε τον μαγνητισμό, για τον οποίο διακήρυξε ότι «συνδέει μαζί στον χώρο, αντικείμενα, μέταλλα, σωματίδια περιαγωγής του κόσμου» και πραγματοποιεί μια σειρά έργων (πίνακες και γλυπτά) που ενσωματώνουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Έργα που ονομάστηκαν Télé-lumières’, ‘Télé-peintures’ and ‘Télé-sculptures’ από τον Γάλλο κριτικό Alain Jouffroy, από το ελληνικό «τηλέ», που σημαίνει «από απόσταση».

Magnetron, 1968

Vibrating Vertical Line ECG

1966

Tele_sculpture, 1966

Μεταγενέστερα έργα, της δεκαετίας του 1990, περιλαμβάνουν τους μονόχρωμους πίνακες με τίτλο «Μαγνητικός Τοίχος - Η 4η Διάσταση», οι οποίοι χρησιμοποιούν τις αόρατες δυνάμεις που συνδέουν μαγνήτες και μεταλλικά σύρματα, εξαρτημένα από την οροφή, για να δημιουργήσουν έναν απεριόριστο αριθμό συνθέσεων στην επιφάνεια του έγχρωμου καμβά.

Mur Magnetique, 1970

Télé-peinture. 1970

Στα έργα Mur Magnétique, και «Télé-peinture» του 1970, ο Takis χρησιμοποιεί λεπτά σύρματα συνδεδεμένα με την οροφή της γκαλερί για να συγκρατήσει κωνικά μεταλλικά σχήματα μπροστά από μαγνήτες τοποθετημένους πίσω από ένα φωτεινό κίτρινο καμβά. Καθώς τα σχήματα αιωρούνται πάνω από την επιφάνεια του πίνακα, κάνουν αυτήν την αόρατη μαγνητική δύναμη αισθητή, μια ενέργεια που για τον Τάκη ήταν εμβληματική της δύναμης της τέχνης.

Παρομοίως, η ηλεκτρομαγνητική σφαίρα «Télé-γλυπτική» (1966), χρησιμοποιεί έναν ηλεκτρομαγνήτη που είναι τοποθετημένος στο πάτωμα για να θέσει σε κίνηση μια σφαίρα με μεταλλικό πυρήνα που αιωρείται πάνω του εξαρτημένη από την οροφή με ένα λεπτό σύρμα, δημιουργώντας ένα παράξενο «ηλεκτρομαγνητικό μπαλέτο».

Magnetic Flowers (White Magnetic Wall), c.2002

Τα έργα Télé απεικονίζουν την συνεισφορά του Takis στο κίνημα της κινητικής τέχνης, στην οποία θεωρείται πρωτοπόρος.

Three Musicals, 1973–86

Music, wood, metal, magnets and speakers

Ο Takis έφερε επίσης ηχητικά στοιχεία στο έργο του, και έφτιαξε τα «Musicals», μια σειρά από λευκά γλυπτά μεγέθους πόρτας που χρησιμοποιούν ηλεκτρομαγνήτες και ενισχυτές για να κάνουν μια βελόνα να χτυπάει σε μια κουρντισμένη χορδή που προκαλεί αντηχήσεις. Aυτό που ο καλλιτέχνης ονόμασε ‘raw music’ (ωμή μουσική).

Ο Takis, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του στην αρχή της ατομικής εποχής, ήταν πρωτοπόρος μιας νέας ευαισθησίας. Φέρνοντας τις δυνάμεις του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος στην τέχνη για πρώτη φορά, τα έργα του προαναγγέλλουν ένα ακόμη κυβερνητικό μέλλον - το οποίο βλέπει ο Takis ως ουτοπική εποχή στην οποία οι άνθρωποι ζουν πλήρως μέσα στις αινιγματικές ενέργειες του σύμπαντος.

Η εποποιία του Takis

Ο Παναγιώτης Βασιλάκης ήταν ένας παράδοξος άνθρωπος που τα έλεγε έξω από τα δόντια. Ένας πολίτης του κόσμου, ανατρεπτικός, επαναστάτης, άνθρωπος των ηδονών, αγαπούσε το φαγητό και την γυναίκα, εκπέμποντας έντονο ερωτισμό, προκλητικός, στηρίζοντας παράλληλα και παιδιά με αναπηρία. Η διαδρομή του ήταν μια εποποιΐα. Ο Takis πρόλαβε και έστησε την έκθεσή του στην Tate Modern το 2019, σε ηλικία 94 ετών, λίγο πριν πεθάνει. Ζώντας στο Παρίσι, το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και την πατρίδα του, συναντήθηκε με τους ποιητές της γενιάς των Beat, τους Beatles και τον Marcel Duchamp και έχει συμμετάσχει σε πολλές διεθνείς εκθέσεις από τη δεκαετία του 1960, συμπεριλαμβανομένων των «Documenta», στο Kassel της Γερμανίας, το 1977 και στην ελληνική δορυφορική εκπομπή του 2017. Επίσης συμμετείχε στην Μπιενάλε Βενετίας 1996 με την επιμέλεια της Μαρίας Μαραγκού καθώς και τη Μπιενάλε του Παρισιού, όπου του απονεμήθηκε το πρώτο βραβείο το 1985.

Η Γαλλία επίσης τον τίμησε το 1987 δίνοντάς του χώρο στην Espalande de La Défense στο Παρίσι, όπου εγκατέστησε μόνιμα 48 φωτεινά σινιάλα, δημιουργώντας το λεγόμενο Forêt Lumineuse (Φωτεινό Δάσος).

Espalande de La Défense στο Παρίσι

Πηγή: https://takisfoundation.org/chronology/

Το έργο του επίσης επαρουσιάστηκε σε σημαντικές ατομικές εκθέσεις στο MACBA Museu d'Art Contemporani de Barcelona (2019). Palais de Tokyo, Παρίσι (2015) and the Menil Collection, Χιούστον (2015). Το 1968, ο Takis κλήθηκε να υπηρετήσει ως επισκέπτης ερευνητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) και έλαβε διπλώματα ευρεσιτεχνίας από τη γαλλική κυβέρνηση για τα στατικά και κινητικά του «Télé-γλυπτά».

Μεταξύ των μουσείων που κατέχουν τα έργα του είναι το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι, στα Μουσεία MoMA και Guggenheim, στην Νέα Υόρκη, στην συλλογή Menil στο Χιούστον, στην Tate Modern στο Λονδίνο, και στην Peggy Guggenheim Collection στην Βενετία.

Τakis: Κόσμος σε Κίνηση

Έκθεση στο ΚΠΙΣΝ στην Αθήνα

Νότια Μονοπάτια, Χρήστος Κυριακόπουλος, Move Art

©ΚΠΙΣΝ_Πάνος Κοκκινιάς

©ΚΠΙΣΝ_Πάνος Κοκκινιάς

Τα 46 αντιπροσωπευτικά έργα του κορυφαίου Έλληνα καλλιτέχνη στον δημόσιο χώρο του ΚΠΙΣΝ, συνομιλούν με τον καλύτερο τρόπο με την αρχιτεκτονική του κτιρίου, του Renzo Piano και ειδικά με τον «φάρο» που φέρει στην κορυφή του το δικό του «σήμα», την τεράστια αυτή κεραία, σαν να έχει βγει μέσα από τα έργα του Takis. Αξίζει νομίζω το ΚΠΙΣΝ να κρατήσει κάποια ανάλογα επιλεγμένα έργα και να τα εγκαταστήσει μόνιμα. Θα είναι τιμή του, αλλά και τιμή και για το Ιδρυμα Takis- ‘Κέντρο Έρευνας για την Τέχνη και τις Επιστήμες’, που τις εγκαταστάσεις του έχει σχεδιάσει ο Takis, από το 1986, στους πρόποδες της Πάρνηθας, στο Γεροβουνό και εκεί φιλοξενούνται και τα έργα του ανοιχτά στο κοινό.

Η έκθεση αποτελεί την πρώτη μεγάλη ατομική έκθεση του Takis στην Ελλάδα δυο χρόνια σχεδόν μετά τον θάνατό του, καθώς και μια από τις μεγαλύτερες εκθέσεις με έργα του στον δημόσιο χώρο.

©ΚΠΙΣΝ_Πάνος Κοκκινιάς

Στα έργα της έκθεσης περιλαμβάνονται τα εμβληματικά Αιολικά του Takis, Σινιάλα με Φως και Βίδα του Αρχιμήδη, τα Πυροτεχνήματα, αλλά και αντιπροσωπευτικά έργα του από τις ενότητες των Μουσικών Γλυπτών, των Μαγνητικών Τοίχων-Τέταρτη Διάσταση, των Σπειρών, των Ηλεκτρικών Βαρελιών, των Λουλουδιών και των Σφαιρών.

©ΚΠΙΣΝ_Πάνος Κοκκινιάς

Τα Ηλεκτρικά Βαρέλια, μάλιστα, παρουσιάζονται για πρώτη φορά σε δημόσιο χώρο και αποτελούν μια κατασκευή για την οποία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βράβευσε το Ίδρυμα Takis – ΚΕΤΕ.

©ΚΠΙΣΝ

Τα γλυπτά βρίσκονται σε διάφορα σημεία του ΚΠΙΣΝ: στον Θόλο, στο Κανάλι, στο Κέντρο Επισκεπτών, στον Μεσογειακό Κήπο, στη Μικρή Αγορά, στα Νότια και Δυτικά Μονοπάτια, στον Πευκώνα, στην Κεντρική Υποδοχή, στα Φυτεμένα Δώματα και δημιουργούν περιπατητικές διαδρομές αποκαλύπτοντας στους επισκέπτες ξεχωριστά σημεία του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος.

©ΚΠΙΣΝ_Πάνος Κοκκινιάς

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση