ΔΟΜΕΣ: ΕΚΘΕΣΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ROOM 18,

TEYXOΣ 138,

ΕΠΕΤΗΡΙΔΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ 2016

τριπλή επίθεση υψηλών προδιαγραφών 

και γοητευτικών ψευδαισθήσεων

+

ROOM 18 ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18

σχόλιο της Μάρως Καρδαμίτση Αδάμη

+

Ο ΑΧΟΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

σχόλιο του Δημήτρη Φιλιππίδη

+

Η ΜΟΡΦΗ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΗΝ... ΕΤΑΙΡΕΙΑ

(και αντιστρόφως)

επιστολή του Ανδρέα Γιακουμακάτου

Δεν προλάβαμε να σχολιάσουμε θετικά την πρόσφατη έκδοση των ΔΟΜΩΝ για τις ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ (19 ΟΚΤ 2016 βλέπε εδώ) και η γνωστή ομάδα με επί κεφαλής τους αρχιτέκτονες Γιώργο Πανέτσο και Νικόλα Σούλη, επανέρχεται, με ένα τριπλό κτύπημα υψηλών προδιαγραφών για την εποχή μας, εντυπωσιάζοντας το κοινό με την ευρηματικότητα και την υψηλή ποιότητα των επιλογών τους.

Θα ξεκινήσω με την Επετηρίδα Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2016, που μόλις κατέφθασε, και σε μια περίοδο διάχυτης αίσθησης «αρχιτεκτονικής ανομβρίας», παρουσιάζει μια εικόνα «υπερπαραγωγής αρχιτεκτονικού έργου» (περιλαμβάνει συνολικά 220 μελέτες) άψογα παρουσιασμένες, που μας κάνει να αισθανθούμε ότι «κάτι γίνεται τελικά» στον χώρο της αρχιτεκτονικής από Έλληνες αρχιτέκτονες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συμβάλλοντας στην ανάδυση μιας επιθυμητής αισιοδοξίας. 

Βέβαια από πρώτη ματιά στον τόμο αυτό υπάρχουν παλαιότερες και επαρκώς δημοσιευμένες μελέτες, μαζί με πολλές νέες και άγνωστες. Ξεχώρισα την δημοσίευση για το Μουσείο της Θήβας του αρχιτέκτονα Μιχάλη Σουβατζίδη, που ακόμη δεν έχουμε δει σε μια πιο αναλυτική παρουσίαση. 

 Μιχάλης Σουβατζίδης, Επέκταση Αρχιολογικού Μουσείου Θήβας

Αν δεν κάνω λάθος πρόκειται για το 7ο τόμο της σειράς που διανέμεται στους συνδρομητές και συμπληρώνει από το 2010 ένα πανόραμα της ελληνικής αρχιτεκτονικής με επιλεγμένο φωτογραφικό και έγχρωμο φωτογραφικό υλικό! Μια σημαντική συλλογή που συνεχίζει την διαδρομή των Αρχιτεκτονικών Θεμάτων και των Θεμάτων Χώρου και Τεχνών, με θεαματικά καλύτερο lay οut.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και το κεντρικό θέμα του τελευταίου τεύχους Νο 138 της Διεθνούς Επιθεώρηση Αρχιτεκτονικής ΔΟΜΕΣ, που αναφέρεται στα Καταφύγια. 

“Cabanas no rio” Καλύβες στο ποτάμι, Comporta, Grândola, Πορτογαλία 

Αρχιτέκτονες Manuel e Francisco Airew Mateus

Επιλεγμένες αρχετυπικές κατασκευές καταλυμάτων μικρής κλίμακας από όλο τον πλανήτη, επιβεβαιώνουν την συνέχιση μιας δυναμικής, μιας τάσης, που από το 2010 στο βιβλίο μου και στην έκθεση στο Βυζαντινό Μουσείο, με τίτλο «αρχέτυπα» είχα προβάλει. Μια διαρκώς αυξανόμενη παραγωγή από μικρά ποιητικά, άλλοτε πειραματικά και άλλοτε χρηστικά σύγχρονα καταλύματα, που μετά χαράς διαπιστώνω ότι πολλά από αυτά «ακουμπούν» στις γνωστές καλύβες και τα μαντριά που κατέγραψα.

Η μεγάλη έκπληξη όμως είναι η επιτυχία του Πανευρωπαϊκού Αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ROOM 18, και κυρίως η αναπάντεχη και πρωτοφανής εν μέσω κρίσης παρουσίαση των βραβευμένων μελετών υλοποιημένες σε κλίμακα 1:1 στην έκθεση που εγκαινιάστηκε στις 18 Νοεμβρίου 2016 στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Μέχρι σήμερα αντίστοιχες απόπειρες σε μικρότερη κλίμακα έχουν πραγματοποιηθεί με πρωτοβουλία του Μιλτιάδη Τζιτζά με αφορμή τους διαγωνισμούς του Ε.Ι.Α. περί Αστικού Σήματος. 

Κάτοψη εκθεσιακού χώρου 

Εδώ έχουμε όμως μια διαφορετική προσέγγιση, με υψηλής ποιότητας και πιο πολύπλοκες κατασκευές και ταυτόχρονα μια πρωτοφανή κινητοποίηση εταιριών–χορηγών που για πρώτη φορά εμπιστεύονται τις ΔΟΜΕΣ και μέσα στην κρίση χρηματοδοτούν την άρτια κατασκευή των βραβευμένων δωματίων και την όλη καλοσχεδιασμένη μουσειολογική προσέγγιση της έκθεσης. Η αίσθηση-έκπληξη αυτή μεγιστοποιήθηκε την βραδιά των εγκαινίων με την ενεργή παρουσία μεγάλου αριθμού επισκεπτών.

Άποψη το χώρου εισόδου στο εκθεσιακό χώρο

Η ένταξη του Α΄ Βραβείου στον εκθεσιακό χώρο 

Στην κριτική επιτροπή συμμετείχαν οι Γιάννης Αίσωπος, Γεώργιος Πανέτσος, Γιώργος Τζιρτζιλάκης και Μέμος Φιλιππίδης και είχαν να επιλέξουν ανάμεσα σε 262 προτάσεις, από 17 χώρες και 582 αρχιτέκτονες.

Διαβάζοντας κανείς τα κείμενα των μελών της κριτικής επιτροπής αντιλαμβάνεται ότι σε μια εποχή που η τουριστική κατοίκηση έχει απλά εμπλουτιστεί με την διαμεσολάβηση μηχανημάτων, σε μια εποχή που οι μετακινούμενοι τουρίστες αναζητούν κάτι διαφορετικό, αναζητούνται ιδέες ευρηματικές, καινοτόμες που «αναθεωρούν συμβάσεις και παραδοχές, θέτουν υπό αμφισβήτηση παραδεκτούς και αναμενόμενους κανόνες, και επανερμηνεύουν και επανακαθορίζουν τα δεδομένα της τουριστικής κατοίκησης (όπως επισημαίνει ο Γιάννης Αίσωπος).

Ομολογουμένως οι περισσότερες από τις προτάσεις που βραβεύτηκαν, απευθυνόμενες στον υποψιασμένο «ταξιδιώτη» φλερτάρουν με την ουτοπία και συνεχίζουν να ανοίγουν νέους τολμηρούς και γοητευτικούς συνάμα ορίζοντες. Και αυτό νομίζω προσέλκυσε τον μεγάλο αυτό αριθμό συμμετοχών νέων ανθρώπων που αν μη τι άλλο δικαιούνται αυτή την εποχή να ονειρεύονται ακόμη και να ονειροβατούν. Χαιρετίζω την τόλμη της κριτικής επιτροπής για τις επιλογές της, πέρα βέβαια από την εξαιρετική πρωτοβουλία των Δομών να στήσουν αυτόν το διαγωνισμό. Ο Γιάννης Κίζης μάλιστα απέναντι στην συνθετική αυτή ελευθερία  των προτάσεων, σχολίασε ότι επί χρόνια υποστηρίζει ότι το μάθημα της στατικής που συχνά λειτουργεί ανασταλτικά στην ελευθερία της συνθετικής σκέψης των νέων φοιτητών θα ήταν χρήσιμο να μην διδάσκεται από τα πρώτα έτη.

Παραθέτω στην συνέχεια επιλεγμένες εικόνες από τα τρία πρώτα βραβεία όπως κατασκευάστηκαν σε κλίμακα 1:1 με την συμβολή των δεκαπέντε έως είκοσι χορηγών για καθένα από αυτά. Άθλος λοιπόν στα χρονικά των εκθέσεων οι κατασκευές σε φυσικό μεγεθος με προσεγμένες λεπτομέρειες και επιλεγμένο εξοπλισμό.  Η προσεγμένη αυτή επίπονη διαδικασία επιλογής και αξιοποίησης των προφορών από τις εταιρείες, χρεώνεται θετικά στους συντελεστές της έκθεσης. 

1o Βραβείο 

Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος , 

Elyseum and the Politics of the Golf Course

Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος

2o Βραβείο 

Joao Prates Ruivo (FORA)

φωτογραφία του Αλέξη Ευσταθόπουλου.

Στιγμιότυπα της κίνησης του σώματος (θαρρείς παρμένα από τις φωτογραφικές αποτυπώσεις ενός EadweardMuybridge) διαμέσου ενός παράδοξα κατά σειρά επιπλωμένου δωματίου /τούνελ, σκηνοθετούν το σώμα με την θεατρική δύναμη ενός Δημήτρη Παπαϊωάννου. ( Μέμος Φιλιππίδης )

3o Βραβείο, 

Sara Navazo Saez De Arregui (LA-NA), 

Edorta Larizgoitia Andueza (LA-NA) 

Κάτοψη

Έπαινοι 

Ακολουθούν στην συνέχεια οι έπαινοι που δόθηκαν γενναιόδωρα από την επιτροπή με δεδομένο τον μεγάλο αριθμό συμμετοχών και φυσικά και το επίπεδο των προτάσεων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν και άλλες ενδιαφέρουσες μελέτες που τελικά δεν ήταν εύκολο να αναγνωστούν. Ήταν εξαιρετικά δύσκολη η ανάγνωση των πινακίδων των επιλεγμένων συμμετοχών, που δυστυχώς λειτούργησαν κάπως σαν ταπετσαρία του περιβάλλοντα χώρου των τριών πρώτων βραβείων και με την ίδια λογική αδικήθηκαν και οι έπαινοι.

1ος ‘Επαινος / Ζήσης Κοτιώνης, Ευθυμία Δημητρακοπούλου Αικατερίνη Κρίτου, Νικόλαος Πλατσάς

2ος Έπαινος, Μίνα Ρούσσου, , Χρυσοκώνα Μαύρου, Στέλλα Κωνσταντίνα Παπασπύρου

3ος Έπαινος, Δημήτρης Χατζηωακειμίδης, Στυλιανή Ειρήνη Λιβιεράτου

4ος ‘Επαινος Γιάννης Γιαννούτσος (ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ)

5ος Έπαινος(κατ’ισοβαθμίαν),  Γεώργιος Ηλιάδης, Εμμανούλ Σταυρακάκης, Αναστασία Κούκουλα

5ος Έπαινος (κατ’ισοβαθμίαν), Αγγελική Αθανασιάδου, Κατερίνα Βασιλάκου, Δήμητρα Ραβάνη, Μάρα Πέτρα

6ος Έπαινος (κατ’ισοβαθμίαν), Ανδρέας Αναγνωστόπουλος, Λίνα Κακαλέτση, Μάριος Χορς

6ος Έπαινος (κατ’ ισοβαθμίαν), Μαρίνα Αβούρη, Μαρία Δήμα

6ος Έπαινος (κατ’ ισοβαθμίαν), Vincent Meyer-Madaus , Zhi Rui Lim, Sebastian Bernardy

6ος Έπαινος (κατ’ ισοβαθμίαν) Αγάπη Πρωίμου, Ελευθέριος Μιχαλούτσος, Βιργινία Μαλάμη

6ος Έπαινος (κατ’ ισοβαθμίαν) Eduardo Roig, Ignacio Borrego, Maria Luz Maqueda, Liping Ke

Λίγο πριν ολοκληρωθεί αυτή η ανάρτηση κατέφθασε σχετικό κείμενο της Μάρως Καρδαμίτση Αδάμη που σχολιάζει με τον δικό της τρόπο  την εμπειρία της από την έκθεση αυτή,  με τίτλο: 

ROOM 18 ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18 

σχόλιο της Μάρως Καρδαμίτση Αδάμη 

Την Παρασκευή 18 Νοεμβρίου έγιναν τα εγκαίνια της Έκθεσης Room 18 (σύμπτωση το 18;) και η απονομή των βραβείων στον ομότιτλο Πανευρωπαϊκό Διαγωνισμό Σχεδιασμού ενός «τυπικού δωματίου» ύπνου σε ελληνικό αστικό ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων συνολικού καθαρού εμβαδού 18-24 m2. 

Παρ΄ όλο ότι ήμουνα εκεί στα εγκαίνια της έκθεσης και καλωσόρισα διοργανωτές και βραβευμένους, ομολογώ ότι πολύ θα διστάσω να δεχθώ από τη ρεσεψιόν ενός «αστικού ελληνικού ξενοδοχείου το no 18 (το no 13 έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει). Προσπαθώ να αποφεύγω τις εκπλήξεις. Δεν είμαι αθλητικός τύπος (άλλωστε το γκολφ δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο άθλημα). Ο εθνάρχης δεν με κάλεσε ποτέ να παίξουμε μαζί στο γκολφ της Γλυφάδας και το ανώμαλο του εδάφους είναι ότι πρέπει για να γυρίσει πάλι ο αστράγαλος του δεξιού μου ποδιού. Η μπανιέρα με τα ποδαράκια είναι υπέροχη αλλά δε με πάει και στον παράδεισο…. 

Για την συνέχεια κάντε ΚΛΙΚ εδώ.

Κάντε ΚΛΙΚ στι εικόνες για μεγένθυση

Από την Δημήτρη Φιλιππίδη ήρθε το ακόλουθο σχόλιο που αφορά και το κείμενο της Μάρως  Καρδαμίτση Αδάμη, μαζί με ένα δικό του σχετικό κείμενο με τίτλο Ο ΑΧΟΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ που μπορείτε να διαβάσετε εδώ

Ε λοιπόν, χρειάζονταν τα δόντια της Μάρως, για να τα τρίξει, και να κάνει αίσθηση. Δεν είναι "άποψη" απλά και μόνο (ο εύκολος τρόπος της υπερφυγής για όλους τους άλλους) αλλά η δίκαιη κραυγή της απόγνωσης σε πρώτο πρόσωπο. Όμως η αρχιτεκτονική τραβάει αμέριμνη το δρόμο της, τον μόνο που άλλωστε ξέρει (ή της έμαθαν). Δεν "φταίει" ο Πανέτσος, δεν "φταίει" η επιτροπή κρίσης, δεν "φταίνε όσοι συμμετείχαν. Ούτε πρέπει να μπλέκουμε πατάτες με πορτοκάλια. Δηλαδή, όχι επειδή έχουμε κρίση κτλ κτλ απαγορεύεται κανείς να "ονειρεύεται"! Έλεος. Τι είπε ο Χριστός; Αφήστε τα παιδιά να έρθουν προς εμένα, σ' αυτά ανήκει ο Παράδεισος. Ε ναι, ο παράδεισος έχει όνομα, κι αυτό είναι: αρχιτεκτονική! Πολλά δεν χωνεύω, πολλά μου κάθονται στο στομάχι, οι πόζες, τα δήθεν και πολλά άλλα, όμως δεν θα πω ποτέ να τα κοψουμε όλα επειδή υπάρχει τόση δυστυχια στον κόσμο. 

Σωστά υποστηρίζει ο Τουρνικιώτης πως τα πιο τολμηρά μοντέρνα οράματα στήθηκαν εν μέσω μιας χρεωκοπημένης Ευρώπης μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν πάνε χέρι-χέρι αυτά, τελικά. Όποιος ονειρεύεται, γούστο και καπέλο του! (και τιμή του!)

Νεώτερο σχόλιο την Μάρως Αδάμη

προς την Δημήτρη Φιλιππίδη 

που έστειλε στις 10 XII 2016

Καλέ μου και πολυαγαπημένε φίλε Δημήτρη,

Ποιος είπε ότι είναι αμαρτία να ονειρεύεσαι.

Όχι εγώ πάντως. 

Αν δεν ονειρευόμουνα ότι αυτά που πρότεινα

μπορούν να γίνουν, δεν θα τα έγραφα.

Όσο για τον παράδεισο και την αρχιτεκτονική;

Να σου πω ένα παραμύθι;

Η Βίβλος (Γένεσις Κεφ. Β8) γράφει

«Και εφύτευσε Κύριος ο Θεός παράδεισον εν τη Εδέμ

κατά ανατολάς και έθεσεν εκεί τον άνθρωπον, 

τον οποίο έπλασε…» Η συνέχεια είναι γνωστή.

Φεύγοντας από το παράδεισο οι πρωτόπλαστοι 

άρχισαν να νιώθουν ανασφάλεια, φόβο, κρύο, ζέστη

Και τότε που λες Δημήτρη μου, γεννήθηκε η αρχιτεκτονική.

Ο Άμος Ράπαπορτ όπως πολύ καλά γνωρίζεις, προσπάθησε 

«να πραγματευτεί τις γενικότερες πλευρές της μορφής της κατοικίας»,

έτσι όπως αυτή δημιουργήθηκε, 

με τις συνθήκες που συνάντησε

ο άνθρωπος «έξω» από τον παράδεισο. 

Και τότε ο καημένος ο άνθρωπος αρχιτέκτων

καβάλησε το καλάμι.

Σε τι διαφέρει ο Θεός από τον αρχιτέκτονα;

Ρώτησε την Ειρήνη σου. Αυτή μου το έμαθε.

Α΄ και κάτι ακόμα 

Είδα και πάλι στην τηλεόραση 

ότι στο Χαλέπι ένας «αρχιτέκτονας»

σχεδίασε κάτω από τη γη ένα παιδικό σταθμό καταφύγιο.

Μακριά από μας. 

Τι θα έλεγες όμως για ένα λυόμενο παιδικό σταθμό

για τα προσφυγόπουλα στα hot spot.

Ξέρω, ξέρω πρώτον ότι γέρασα

και παραείμαι ευαίσθητή,

δεύτερον ότι βλέπω πολύ τηλεόραση,

και δεν κάνει καλό.

Επαυξάνω όμως καλέ μου φίλε,

συνεχίζω να ονειρεύομαι και να παλεύω.

Όνειρα όμως πραγματοποιήσιμα και όχι ουτοπικά.

Να μας έχει ο Θεός καλά,

πάντα να ανταμώνουμε,

να ψευτομαλώνουμε,

να τα ξαναβρίσκουμε,

να πυκνώνει ο δεσμός μας

Δημοσιεύω στην συνέχεια επιστολή που ήρθε από τον Ανδρέα Γιακουμακάτο την Κυριακή 04 ΧΙΙ 2016, το πρωί 

Η ΜΟΡΦΗ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΗΝ... ΕΤΑΙΡΕΙΑ

(και αντιστρόφως)

επιστολή του Ανδρέα Γιακουμακάτου

Αγαπητέ Γιώργο, 

Μετά τα διάφορα σχόλια φίλων αλλά και τις απόψεις που ανάρτησες στην ιστοσελίδα σου, αποφάσισα και εγώ να κατέβω μέχρι την Πειραιώς για να δω στο Μουσείο Μπενάκη την έκθεση «Room 18» που οργανώθηκε από το περιοδικό «Δομές» σχετική με τον σχεδιασμό τυπικού δωματίου ξενοδοχείου. Το θέμα είναι πολύ ενδιαφέρον και είναι πάντα επίκαιρο, ενώ αποτέλεσε αντικείμενο πολύπλευρης προσέγγισης της ελληνικής συμμετοχής στην Μπιενάλε αρχιτεκτονικής του 2014 στη Βενετία που επιμελήθηκε ο Γιάννης Αίσωπος. 

Μπήκα σε έναν χώρο «ξύλινο» εκθεσιακά, χωρίς αφήγημα και χωρίς γοητεία. Βρήκα μόνο τρεις μεγάλες κατασκευές, που αποτελούσαν και το βασικό έκθεμα στο ισόγειο του μουσείου. Περιμετρικά διέκρινα μια ζώνη από σχέδια, που έπρεπε να ήταν οι υπόλοιπες συμμετοχές στον διαγωνισμό. Ίσως όμως τα σχέδια αυτά να μην είχαν τόσο ενδιαφέρον για τους οργανωτές, σκέφτηκα, όσο τα υλοποιημένα βραβεία (ας ελπίσουμε πως η δημοσίευση του καταλόγου των 100 επιλεγμένων συμμετοχών, τον προσεχή Δεκέμβριο, θα μας επιτρέψει να καταλάβουμε περισσότερα για τη «φιλοσοφία» των υπόλοιπων σχεδιαστικών προσεγγίσεων). Να μην ξεχάσω, στην είσοδο της έκθεσης έκαναν ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία τους οι εταιρίες-χορηγοί της έκθεσης. Τη σημασία τους κατάλαβα αμέσως μετά, καθώς οι εταιρίες συνέβαλαν ουσιαστικά στην άψογη κατασκευή των τριών «περιπτέρων» προσφέροντας σειρά υλικών και επιδεικνύοντας απρόσμενη για έκθεση κατασκευαστική επιμέλεια και δεινότητα. 

Πού βρίσκεται το πρόβλημα; Οι μελέτες κινούνται στην περιοχή μιας «φανταστικής αρχιτεκτονικής» με τρόπο που δείχνει να αγνοεί την εποχή και την συγκυρία: μια φυγή σε έναν ανείπωτο τόπο και χρόνο. Κανείς δεν έχει τη διάθεση «να απαγορέψει σε κάποιον να ονειρεύεται», ωστόσο μια προσέγγιση όπως αυτή μπορεί να θεωρηθεί ανέξοδη ή και κυνική πρόκληση σε ένα τόπο όπου η αρχιτεκτονική ως επάγγελμα έχει περίπου εξαφανιστεί. Θα περίμενε κανείς (όταν μάλιστα γίνεται στην έκθεση, από κριτές και διαγωνιζομένους, τόση σπατάλη φαιάς ουσίας για πολυποίκιλες και υψιπετείς «θεωρητικές» προσεγγίσεις κάθε είδους) να υπάρχει και η στοιχειώδης συνείδηση της τρέχουσας συγκυρίας, της ανάγκης να μην εμφανίζεται η αρχιτεκτονική ως «ξένο σώμα» απέναντι στις συλλογικές ευαισθησίες και συνθήκες. Η κρίση δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς (έτσι εξηγείται και η συμμετοχή ξένων στον διαγωνισμό, η χρησιμοποίηση δηλαδή άμισθης εργασίας για άλλους σκοπούς). Η φάμπρικα των διαγωνισμών κυρίως σε ψηφιακές πλατφόρμες είναι διεθνές φαινόμενο. 

Η έκθεση όμως γίνεται στην Ελλάδα, με ένα ύφος και ένα κόστος σαν να πρόκειται για το Ντουμπάι. Συνέβαλαν ωστόσο οι εταιρίες που παρείχαν υλικά και τεχνογνωσία θα πει κάποιος, εσένα τι σε απασχολεί; Μπορεί όμως έτσι να δικαιολογείται οτιδήποτε; Ποιο είναι το αφήγημα της έκθεσης και ποιο το παιδαγωγικό της μήνυμα, όταν μάλιστα απευθύνεται κυρίως σε νέους συναδέλφους; Η διαδικασία εδώ δείχνει να είναι μάλλον αντίστροφη, η προβολή δηλαδή των «εταιριών» μέσω ενός αρχιτεκτονικού ευρήματος, κατασκευών μέσα στο μουσείο που θα εξασφάλιζαν αποτελεσματική διαφήμιση (γι’ αυτό και το επεξηγηματικό τεύχος που διανέμεται στην έκθεση όχι μόνο δημοσιεύει τα τρία δωμάτια ως «κατάλογο υλικών», με συγκεκριμένες μάλιστα αναφορές εταιριών στην καθεμία περίπτωση, αλλά περιέχει επιπλέον κείμενα λεπτομερούς εταιρικής παρουσίασης πολύ κατατοπιστικής για κάθε μελλοντικό πελάτη). Η έκθεση λοιπόν ως ευρηματική φάμπρικα εμπορικής διαφήμισης που χρησιμοποιεί φρέσκιες ιδέες νέων ανθρώπων οι οποίοι έχουν ανάγκη να είναι πάντα «στην επιφάνεια» μέσω ωστόσο προτάσεων που μπορούν να «κατασκευαστούν» μόνο ως παιγνιώδεις εκδοχές ενός αρχιτεκτονικού λούνα-παρκ. Κατά παράδοξο τρόπο, το ανοίκειο του πράγματος έγινε πιο εμφανές από το ότι οι μελέτες δεν παρέμειναν στην κατάσταση του σχεδίου (ως αυθεντικές ουτοπίες) αλλά μετατράπηκαν σε πραγματική κατασκευή, δηλαδή «αποκαλύφθηκαν» στην κυριολεξία. Η Ουτοπία συνδυάζεται με την Εταιρία; Ποιο είναι το νόημα αυτής της «αρχιτεκτονικής» και η σκοπιμότητα αυτής της έκθεσης στην Ελλάδα του 2016; Η έκθεση είναι μάλλον μόνο για αρχιτέκτονες γιατί οι άλλοι, οι «κανονικοί» άνθρωποι, πιθανότατα θα επιβεβαιώσουν εκεί την υποψία τους ότι η αρχιτεκτονική είναι μια άχρηστη δραστηριότητα και οι αρχιτέκτονες κάτι τύποι που είναι καλύτερα να κρατάει κανείς μακριά.

Είναι γνωστές οι οικονομικές δυσκολίες στον τόπο μας υλοποίησης πολιτισμικών πρωτοβουλιών γύρω από την αρχιτεκτονική σήμερα, και οι προσπάθειες εφεύρεσης τρόπων για την υπέρβασή τους. Ο καθένας προσπαθεί να παραμείνει στο παιχνίδι με όποιον τρόπο μπορεί. Είναι ωστόσο γνωστοί και οι μηχανισμοί της δημοσιότητας: αρκεί να μιλά κανείς για κάτι, και ας μιλά αρνητικά. Ακόμη και αυτό το κείμενο θα ωθήσει κάποιους να δουν την έκθεση, παρά τις απόψεις που εκφράζει. Αν αυτός είναι ο στόχος των «Δομών» και των καλών συναδέλφων και φίλων που ενεπλάκησαν στην υπόθεση, τότε όλα βαίνουν καλώς. 

Εντέλει, αν κάτι εκφράζει η έκθεση που είδα στο Μπενάκη, είναι το αδιέξοδο και η βαθιά κρίση της αρχιτεκτονικής σήμερα στην Ελλάδα, και η αδυναμία όλων μας να στοχαστούμε όχι με την αβάσταχτη ελαφρότητα που η ίδια έκθεση υιοθετεί αλλά με την ιδεολογική νηφαλιότητα που απαιτείται για την κατανόηση του μέλλοντος των πραγμάτων. Έφυγα από την έκθεση με μια πικρή γεύση, και με τη σκέψη πως η «αρχιτεκτονική της αποδέσμευσης» και της φυγής δεν είναι η πιο υπεύθυνη στάση για να αντιμετωπίσουμε μια πολύ δύσκολη συγκυρία. 

Σε χαιρετώ, 

Ανδρέας

Και για την συνέχεια του διαλόγου διαβάστε το σχετικό άρθρο του Γιάννη Κωνσταντινίδη στο LIFO κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ