ΕΜΣΤ: «ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ - ΑΘΗΝΑ-ΑΜΒΕΡΣΑ»

αναζητώντας την χαμένη ταυτότητα 

ή

ασκήσεις επί χάρτου χωρίς πνοή

Έφθασα στο ΕΜΣΤ νωρίς το πρωί, δυο μέρες μετά τα εγκαίνια, με τις καλύτερες προθέσεις, χωρίς βέβαια να ξεχνώ την μεγάλη αδικία που έχει πραγματοποιηθεί στην Άννα Καφέτση, θέμα για το οποίο έχω τοποθετηθεί στο παρελθόν από αυτό εδώ το βήμα. Χωρίς επίσης να ξεχνώ και τις υποσχέσεις στα "θυρανοίξια" της 16 Μαϊου 2015 ότι το Μουσείο θα άνοιγε μέχρι το τέλος του 2015, με νέα μουσειολογική προσέγγιση. 

Στο βάθος ήθελα αυτό το κτίριο, που επί χρόνια έχει στοιχειώσει, να λειτουργήσει, μια και οι μέχρι σήμερα απόπειρες της Κατερίνας Κοσκινά δεν είχαν καμία σοβαρή απήχηση και είχα την ελπίδα ότι μια δυναμική και ολοκληρωμένη έναρξη στο νέο κτίριο του Μουσείου μέσα από πετυχημένες μουσειολογικές επιλογές θα μπορούσε να εξισορροπήσει την μεγάλη καθυστέρηση καθώς και τις πολυσυζητημένες αρχιτεκτονικές αστοχίες. 

Panamarenko, Παναμαρένκο, Provo car,1967

Καλοπροαίρετα λοιπόν κατέβηκα στο υπόγειο και βρέθηκα αντιμέτωπος με το εντυπωσιακό αυτοκίνητο του Παναμαρένκο με τίτλο Provo car,1967 στην μοναδική διεύρυνση της μεγάλης αίθουσας των περιοδικών εκθέσεων με τα τερατώδη 23 ψευδο-υποστυλώματα. Στράφηκα δεξιά στα Ξύλινα τελάρα φρούτων, 1962-2012 του Γιαν Χέντρικσε... 

Jan Henderikse, Γιαν Χέντρικσε, Ξύλινα τελάρα φρούτων, 1962-2012, λεπτομέρεια 

Νίκος Κεσσανλής, «γλυπτικές σημειώσεις»

...και στην ίδια αυτή ενότητα που έχει σαν τίτλο «Η ύλη ως νόημα» είδα και τις «γλυπτικές σημειώσεις» του Νίκου Κεσσανλή. Η πρώτη εντύπωση ήταν ενθαρρυντική και με οδήγησε στην απόφαση να παρακολουθήσω προσεκτικά μια προς μία τις 22 θεματικές ενότητες που συγκροτούν την έκθεση, ελπίζοντας να ανατρέψω τις πληροφορίες που κυκλοφόρησαν ότι στην βραδιά των εγκαινίων ήταν αδύνατο να γίνουν αντιληπτές οι ενότητες αυτές και οι όποιες σχέσεις μεταξύ των τριών επιλεγμένων έργων κάθε θεματικής, ενός Έλληνα δημιουργού από τη συλλογή του ΕΜΣΤ, ενός Βέλγου από τη συλλογή του Μ ΗΚΑ και ενός άλλου διεθνούς καλλιτέχνη. 

Ανηρτημένα πανό με τους τίτλους των θεματικών ενοτήτων 

Έτσι, αντί να αφεθώ όπως πάντα σε μια ελεύθερη περιπλάνηση στην έκθεση για να απολαύσω 66 καλλιτέχνες, αλλά και περισσότερα από 70 έργα, ξεκίνησα να αναζητώ ένα προς ένα τα πανό με τους τίτλους των θεματικών, να τα διαβάζω σαν καλός μαθητής με το συνοπτικό κατάλογο στο χέρι και στην συνέχεια να βλέπω ένα προς ένα τα έργα. Αναζητώντας τις μικρές και δυσανάγνωστες λεζάντες τους, κινήθηκα προσεκτικά μέσα στο ιδιότυπο και αμήχανο στήσιμο των έργων που στροβιλίζονται άτακτα γύρω από τα υπερμεγέθη υποστυλώματα. 

Λουκάς Σαμαράς,  Self, 1969 Βιντεοταινία που ο θεατής παρακολουθεί καθισμένος σε χαμηλό επίπεδο με τους επισκέπτες να κινούνται ελεύθερα, ανάμεσα σε αυτόν και την προβαλλόμενη εικόνα! 

Panamarenko, Παναμαρένκο, Provo car,1967

Υπήρξαν έργα εμφανώς προβεβλημένα και άλλα προκλητικά αδικημένα, στρυμωγμένα σε μια γωνιά, όπως της Ria Pacquee με τίτλο Ινσαλά, 2005, δίπλα στο μεγάλης κλιμακας ταξιδιωτικό έργο της Δανάης Στράτου με τίτλο The river of life, 2004. και τους διάσπαρτους μπόγους της Κιμσούτζα με τα παραδοσιακά κλινοσκεπάσματα, με τα τυλιγμένα μεταχειρισμένα ρούχα και τίτλο Μποτάρι 2005.

Ria Pacquee, Ινσαλά, 2005,

Δανάη Στράτου, The river of life, 2004

Kimosooja, Κιμσούτζα, Μποτάρι 2005

Δυσκολεύτηκα υποταγμένος σε αυτή την εγκεφαλική διαδικασία, να απολαύσω τα έργα τέχνης που δεν συγκροτούσαν μια ελκυστική και ισχυρή άποψη-ιδέα. Μία άποψη που θα συνέδεε και τους ετερόκλητους τελικά τίτλους των θεματικών. Είχα την αίσθηση ότι τα έργα στις θεματικές ενότητες των κρίσιμων διαλόγων, τελικά δεν συνομιλούσαν μεταξύ τους. Δεν με συγκίνησαν και μάλιστα έχω την αίσθηση ότι σε κάποιες περιπτώσεις σημαντικά έργα Ελλήνων καλλιτεχνών όπως του Κώστα Τσόκλη υποβαθμίστηκαν από την συνύπαρξη με μέτρια και ίσως άσχετα έργα των ξένων καλλιτεχνών των Χισάμ Μπενοχούτ και Βιμ Ντελβουά, υπό τον παράδοξο τίτλο της θεματικής ΠΑΛΛΟΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ. Δείτε τα τρία αυτά έργα στην συνέχεια:

Χισάμ Μπενοχούτ, 4 εικόνες - Βιμ Ντελβουά, Μπετονιέα 1993 - Κώστας Τσόκλης, Ουρανός 1970 

Hicham Benohoud, Χισάμ Μπενοχούτ, 4 εικόνες

Wim Delvoye, Βιμ Ντελβουά, Μπετονιέρα 1993

Κώστας Τσόκλης, Ουρανός 1970, λεπτομέρεια 

Ο Κώστας Τσόκλης,  που συνεχίζει να δίνει ένα ισχυρό παρόν στα εικαστικά δρώμενα του τόπου, δεν προσκλήθηκε από το Μουσείο να συμβάλει στο στήσιμο του έργου του, με τίτλο Ουρανός 1970, που στην αρχική του εκδοχή στις Βρυξέλες, ο ένας από τους τρεις σωλήνες οδηγείτο μέσα από τις αίθουσες του Palais de Beaux Arts στις σχάρες αποχέτευσης του δρόμου. Ένας ισχυρός συμβολισμός που χάθηκε με την διάταξη που επιλέχθηκε.

Μπία Ντάβου, Ιστίο-Οδύσσεια 1982

Η Μπία Ντάβου με το έργο της Ιστίο-Οδύσσεια 1982 κατάφερε να ξεφύγει από αυτούς τους εναγκαλισμούς με τους ξένους καλλιτέχνες και να ξεχωρίσει. Με συγκίνησε αυτό το ευαίσθητο έργο και ομολογώ ότι «ξενέρωσα» με τα έργα της ίδιας ενότητα με τίτλο «Οπτική Σκέψη». Μου χάλασαν αυτή την συγκίνηση και δεν μου είπαν τίποτα, ούτε η Αλβερτίαν Κακίτζε , ούτε η Άννε-Μι Βαν Κερέκοβεν.

Τρία έργα από διαφορετικούς τόπους, μιας άλλης νοοτροπίας, μιας άλλης γενιάς, δεν προλαβαίνουν λόγω του μικρού αριθμού να συγκροτήσουν ένα κλίμα, οπότε το ένα παρασύρει το άλλο και δυναμιτίζει το κλίμα.

Alevtina Kakhidze, Αλβερτίαν Κακίτζε, Νέα Παντός Χρόνου, 2010

Anne-Mie VanKerckhoven, Άννε-Μι Βαν Κερέκοβεν, Δραστηριότητες περίθαλψης, Άμεσο (Κονιορτοποίηση) 1995-1998

Υποταγμένος στην αρχική απόφασή μου συνέχισα την εγκεφαλική αυτή πορεία μέχρι το τέλος. Ανέβηκα και στο ισόγειο όπου τα σχετικά λεπτότερα υποστυλώματα και το ικανό ύψος βελτίωσαν την αρχιτεκτονική του χώρου, η λογική όμως του στησίματος παρέμεινε και εδώ ανήσυχη, δυσκολεύοντας τον επισκέπτη.

η λογική του στησίματος και στο ισόγειο παρέμεινε ανήσυχη, δυσκολεύοντας τον επισκέπτη.

Δυόμιση ολόκληρες ώρες έμεινα στο Μουσείο. Ομολογώ ότι δυσκολεύτηκα. Με προβλημάτισε η τελικά μεγάλη απόσταση ανάμεσα στα γνωστά έργα των ελλήνων και τα σχετικά άγνωστα και μάλλον αδύνατα στο σύνολό τους έργα των ξένων. 

Δεν στοχεύω να απαξιώσω τα έργα, δεν διεκδικώ άλλωστε και τον ρόλο του τεχνοκριτικού. Έχω όμως έντονη αμφιβολία στο κατά πόσο όλα μαζί κατάφεραν να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα, ένα κλίμα αντάξιο μιας αναμενόμενης στιβαρής επανέναρξης σε ένα νέο κτίριο, ενός μουσείου που έχει μια μακρόχρονη πετυχημένη πορεία στα χέρια της Άννας Καφέτση. 

Βλάσης Κανιάρης, Όψεις του ρατσισμού ΙΙ, 1970, Λεπτομέρεια

Μπορεί η Κατερίνα Κοσκινά να κέρδισε το στοίχημα και να καταφέρει να δημιουργήσει την εντύπωση ότι το Μουσείο άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό, μετά από τόσο καιρό. Η νέα αυτή απόπειρα δεν μπόρεσε όμως να συγκροτήσει μια ισχυρή νέα ταυτότητα για το Μουσείο και παράλληλα να ενδυναμώσει την ελληνική παρουσία με σημαντικά και κορυφαία έργα ΕΛΛΗΝΩΝ καλλιτεχνών, όπως άλλωστε αρμόζει σε ένα ΕΘΝΙΚΟ Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. 

Jimmie Durham, Τζίμι Ντεράμ, Ένα νεκρό ελάφι, 1986, 

 λεπτομέρεια ενός ακατανόητου για μένα έργου που με απωθεί.

Η περιοδική αυτή έκθεση «ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ - ΑΘΗΝΑ-ΑΜΒΕΡΣΑ», κατά την άποψή μου, δεν είναι αντάξια για το νέο ξεκίνημα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Αυτή η εμμονή με τους ξένους προϋποθέτει και την ισχυροποίηση της άξιας δικής μας εικαστικής παρουσίας, στο πλαίσιο καλοστημένων και με ισχυρή και σαφή θεματολογία, περιοδικών εκθέσεων. Και αυτό νομίζω ότι είναι ο ρόλος αυτού του Μουσείου. Όσο για τα έργα της μόνιμης έκθεσης ελπίζω πως σύντομα θα πρέπει να ξεκινήσουν να στήνονται…

Η έκθεση, "Κρίσιμοι Διάλογοι: Αθήνα- Αμβέρσα" εγκαινιάστηκε στις 31 Οκτωβρίου 2016 και θα διαρκέσει έως τις 29 Ιανουαρίου 2017. Η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στους διευθυντές των δύο μουσείων, την Κατερίνα Κοσκινά και τον Bart De Baere, διευθυντή του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Αμβέρσας (Μ ΗΚΑ)

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση