1.

ART ATHINA 2023

ένας ιστορικός θεσμός που φέτος γιόρτασε τα 30α του γενέθλια

2.

Δήμητρα Χατζησάββα

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ

κριτικό κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη

1.

ART ATHINA 2023

ένας ιστορικός θεσμός που φέτος γιόρτασε τα 30α του γενέθλια

Λίγο καθυστερημένα, παρουσιάζω σήμερα όπως κάθε χρόνο, επιλογές και εντυπώσεις από την φετινή Art Athina που πραγματοποιήθηκε και φέτος με μεγάλη επιτυχία στο Ζάππειο Μέγαρο από τις 14-17 Σεπτεμβρίου 2023. Περιμένοντας υπομονετικά στην μεγάλη ουρά έξω από το κτίριο περάσαμε στο εσωτερικό, εισπράττοντας άμεσα την αίσθηση της μεγάλης επισκεψιμότητας που είχε σαν αποτέλεσμα την μεγάλη δυσκολία καταγραφής όπως κάθε χρόνο, των γκαλερί και έργων που μου κίνησαν το ενδιαφέρον. Αισθάνθηκα φέτος ότι είχε περισσότερο κόσμο από κάθε άλλη φορά, και γρήγορα διαπίστωσα μία σχετική αναβάθμιση τόσο στην όλη οργάνωση όσο και στο επίπεδο των περιπτέρων.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι η Art Athina είναι ένας ιστορικός θεσμός με μια μακρά διαδρομή και φέτος γιόρτασε τα 30ης γενέθλια. Ιδρύθηκε το 1993 από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αιθουσών Τέχνης Αθηνών και έκτοτε αποτελεί μια από τις παλαιότερες φουάρ της Ευρώπης, που εκτός από την συμμετοχή ελληνικών και ξένων γκαλερί πραγματοποιούνται και παράλληλες δράσεις με ομιλίες, διαλέξεις και performances και εκπαιδευτικές δράσεις. Φέτος φιλοξένησε 67 χώρους τέχνης από την Ελλάδα και εννέα χώρες του εξωτερικού.

Παράλληλα και για δεύτερη χρονιά συνεχίστηκε ο θεσμός του βραβείου της Art Athina για νέο καλλιτέχνη, ο οποίος αποσκοπεί στην ενίσχυση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, σε συνεργασία της με το MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά, ένα από τα πέντε Μουσεία του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus).

Δυνατότητα συμμετοχής είχαν εικαστικοί έως 45 ετών, οι οποίοι ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα και προτείνονται από την γκαλερί που τους εκπροσωπεί, όπου έχουν πραγματοποιήσει μία τουλάχιστον ατομική έκθεση.

Φετινή νικήτρια του βραβείου της Art Athina  ήταν Στεφανία Στρούζα που εκπροσωπείται από την γκαλερί a.antonopoulou.art.

Στεφανία Στρούζα και Αγγελική Αντωνοπούλου

Στην πενταμελή επιτροπή  αξιολόγησης για το βραβείο συμμετείχαν οι: 

• Πάνος Γιαννικόπουλος, Ιστορικός της Τέχνης και Επιμελητής εκθέσεων,
• Δανάη Γιαννόγλου, Ιστορικός της Τέχνης και Επιμελήτρια εκθέσεων,
• Θούλη Μισιρλόγλου, Ιστορικός της Τέχνης, Διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης,
• Γιάννης Μπόλης, Ιστορικός της Τέχνης, Προϊστάμενος Τμήματος Σύγχρονης Γλυπτικής του MOMus-Μουσείου Άλεξ Μυλωνά και
• Τίνα Πανδή, Επιμελήτρια, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ)

Προσωπικές επιλογές έργων

Οι επιλογές έργων καλλιτεχνών ανά γκαλερί, που ακολουθούν είναι καθαρά προσωπικές και δεν καλύπτουν όλα όσα μου κίνησαν το ενδιαφέρον και δεν κατέγραψα λόγω δυσκολιών από την πολυκοσμία. Αποτελούν ενδεικτικά τεκμήρια, που απλά σχετίζονται με μια προσωπική και πολύχρονη διαδρομή στους χώρους της τέχνης, με τις γνωστές βεβαιότητες και αβεβαιότητες και τίποτα περισσότερο. Κάτι σαν υπενθύμιση από επιλογές από το παρελθόν από αγαπημένους παλιότερους καλλιτέχνες και γκαλερί, όσο και από την τρέχουσα νεώτερη παραγωγή.

Zina Athanassiadou Gallery

Nikos Kessanlis

Kostis Velonis

a.antonopoulou.art (Αθήνα)

Αλεξ. Ψυχούλης, Η Ε. κοιμάται κάτω από μια άγρια φυστικιά

Sabine Liepchen / Πόλη

Λήδα Παπακωνσταντίνου / σειρά Λάβαρα

Στεφανία Στρούζα / Her Turbulence /212 Medea

Ekfrasi- yianna grammatopoulou

Giannis Kastritsis, The flock

Michalarias Art

CHRYSSA (1933 – 2013),

Art Forum Gallery

D. Xonoglou,

Marginalia Gallery

Δήμητρα Κοκκίνου,

space52 (Αθήνα)

D. Christofilogiannis

N. Karakostanoglou,

Sealed Earth Ceramic Studio and Gallery (Αθήνα - Σαντορίνη)

One Minute Space OMS

Louis-Philippe Scoufara, Omphalos (2023)

Sculpture, Rosa Protogallo marble, Statuario marble

Astrolavos Galleries(Αθήνα)

Ν. Klironomos,

E. Kallimachou

N. Topakas

Genesis gallery

Θοδωρής Μπαργιώτας,

υποψήφιος για βράβευση

Χριστίνα Δάρρα

Sianti Gallery (Athens)

Χάρος Μανώλης, Ο Ουρανός του Αυγούστου

Λεωνίδας Γιαννακόπουλος, Songs to the Siren

Λεωνίδας Γιαννακόπουλος, Spacebrain

Αληθεινός Δημήτρης, Σας Αγαπώ

Λάλας Θανάσης, Έρωτας πάνω από την πόλη

Μπελιβανάκη Λίλα, My Little House, υποψήφια για βράβευση

Gallery 7

Δαρμαράς Παναγιώτης

Roma Gallery (Αθήνα)

Crux Galerie (Αθήνα) Σάκης Παπακωνσταντίνου

Ανέστης Ιωάννου, Ξεχασμένος Φρουρός της Αθήνας, 2023

Citronne Gallery (Αθήνα)

Γιώργος Λάππας, Τατιάνα Σπίναρη

Παντελής Χανδρής, Sleepless Cattleya

 

Steven Antonakos

Οι συναντήσεις με εκκεντρικές προσωπικότητες, αλλά και με αγαπημένους φιλότεχνους γνωστούς και φίλους, αποτελούν την γοητευτική πλευρά των επισκέψεών μας κάθε χρόνο στην Art Athina.

Ο αρχιτέκτων και συμμαθητής μου από το Βαρβάκειο Μιχάλης Μανιδάκης ποζάρει ανάμεσα σε εκκεντρικές κυρίες σε αναλόγου ύφους γκαλερί.

2.

Δήμητρα Χατζησάββα,

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ

University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2023, σ. 305.

Κριτικό κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη

(από την Εφημερίδα των Συντακτών της 14-15 Οκτωβρίου 2023, Νησίδες σελ.14)

Την Δήμητρα Χατζησάββα αναπληρώτρια καθηγήτρια στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου Κρήτης, γνώρισα στο "Γλυπτό Θέατρο Αιξωνή", σε μία βραδιά που δεκάδες φίλοι συγκεντρωθήκαμε προς τιμήν της Νέλλας Γκόλαντα. Μου την σύστησε ο Γιώργος Πανέτσος και μου μίλησε με τα καλύτερα λόγια για το βιβλίο της, που πραγματεύεται την χαρτογράφηση των βασικών θεωρητικών ρευμάτων της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής, και κινείται ανάμεσα στην σύγχρονη θεωρία, την φιλοσοφία και την αρχιτεκτονική. Ο Γ. Πανέτσος μου τόνισε ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον, αλλά και δύσκολο βιβλίο για τους μη μυημένους στα θεωρητικά θέματα που πραγματεύεται, κάτι που διαπίστωσα, μόλις το παρέλαβα με το ταχυδρομείο, έχοντας την πρόθεση να προχωρήσω σε σχετική ανάρτηση σε αυτό το blog. Παρά τις όποιες προσπάθειες , συνειδητοποίησα ότι με τις θεωρητικές μου γνώσεις δεν θα μπορούσα να ανταποκριθώ και να σχολιάσω την σημαντική αυτή έκδοση, αφήνοντας εδώ και καιρό το βιβλίο δίπλα μου να περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία. Η πρόσφατη δημοσίευση του σχετικού κριτικού κειμένου του Δημήτρη Φιλιππίδη στην Εφημερίδα των Συντακτών της 14-15 Οκτωβρίου 2023, στις Νησίδες σελ.14, ήταν ότι καλύτερο για αυτή μου την πρόθεση, και άμεσα του ζήτησα να την αναδημοσιεύσω, και να την παραθέσω στην συνέχεια.

Από την Εφημερίδα των Συντακτών της 14-15 Οκτωβρίου 2023, στις Νησίδες σελ.14,

Ανάμεσα στην φιλοσοφία και την αρχιτεκτονική

Του Δημήτρη Φιλιππίδη

Η Δ. Χατζησάββα διδάσκει στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου Κρήτης εδώ και χρόνια το θέμα αυτού του βιβλίου. Επίσημα: θεωρία και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, αλλά στην ουσία, κινείται στο «πεδίο ανάμεσα στη σύγχρονη θεωρία, τη φιλοσοφία και την αρχιτεκτονική», σύμφωνα με το σύντομο βιογραφικό της σημείωμα. Η διευκρίνιση είναι απαραίτητη καθώς πραγματικό ίσως αντικείμενο του βιβλίου είναι ακριβώς αυτή η συχνά δυσεξιχνίαστη σχέση ανάμεσα σε θεωρία και πράξη, που μπορεί σήμερα ιδιαίτερα να θεωρείται απαραίτητη στις σπουδές αρχιτεκτονικής αλλά δεν παύει να δοκιμάζει τα όρια ανεξαρτησίας του κάθε τομέα σε καθημερινή βάση.

Ειδικά το βιβλίο καταπιάνεται με την πιο τρικυμιώδη ίσως περίοδο της σύγχρονης θεωρίας (1960-2020), περίοδο εκρηκτικής ανάπτυξης της θεωρίας και συνάμα απέραντο πεδίο πειραματισμών και νέων προσεγγίσεων της αρχιτεκτονικής πρακτικής. Με άλλα λόγια, καταπιάνεται με μια χοχλάζουσα περίοδο τολμηρών αναζητήσεων διεθνώς, όπου συνεισφέρουν πολλοί, διαφορετικής προέλευσης καιθεωρητικής κατάρτισης, παλεύοντας με πρωτόγνωρες συνθήκες (τεχνολογική επανάσταση,παγκοσμιοποίηση).

Το πώς όλα αυτά συντήκονται και ποια είναι τα καινούρια αμαλγάματα που προκύπτουν μέσα από την επιρροή αυτών των «ρευμάτων», που ώρες-ώρες παίρνουν τη μορφή κατακλυσμών, απαιτεί πολύπλευρη κατάρτιση. Δεν αρκεί εκείνος που καταπιάνεται με την χαρτογράφηση να παίζει στα δάχτυλα τις θεωρητικές αποχρώσεις ανάμεσα στις κεφαλαιώδεις ενότητες (φαινομενολογία, δομισμός, μεταδομισμός, νέος υλισμός) αλλά πρέπει συνάμα να μπορεί να παρακολουθήσει πώς αυτές οι θεωρητικές κατευθύνσεις συμβαδίζουν με συγκεκριμένες σχεδιαστικές τάσεις των πρωταγωνιστών σε διεθνές πια επίπεδο. Δεν αρκεί, δηλαδή, να εμπεδώσεις τη θεωρία των ιερών τεράτων όπως του Derrida ή των Deleuze και Guattari, αλλά χρειάζεται να συλλάβεις πώς οι φιλοσοφικές προτάσεις τους αναλογούν, ίσως και αντανακλούν, στο πώς σκέφτεται ο Koolhaas, οι Herzog και de Meuron, ή ο «δικός μας» πλέον (επέκταση Αρχαιολογικού Μουσείου) Chipperfiled καθώς σχεδιάζουν.

Η Χατζησάββα καταπιάνεται με τα δύσκολα αλλά είναι γερά γυμνασμένη και πολύπειρη. Με σπουδές στο ΑΠΘ Θεσσαλονίκης, μεταπτυχιακά στη Σχολή ETSAB Βαρκελώνης, με τη νοερή καθοδήγηση του εκεί καθηγητή της φιλοσόφου, ιστορικού και αρχιτέκτονα R. Sola-Morales, δεν έχει πάψει να σπουδάζει αυτούς τους ανάμεσα χώρους στους, όπως λέει, «ρευστούς καιρούς» που ζούμε, και να μεταλαμπαδεύει τις γνώσεις της πάνω στην «αξία της σκέψης για τον σχεδιασμό του χώρου και της αρχιτεκτονικής» στην τάξη. Ένα ελάχιστο δείγμα, εκείνο το μαγικό απόσπασμα του Herman Melville: «Οι δύτες της σκέψης επιστρέφουν στην επιφάνεια με τα μάτια γεμάτα αίματα», κλεμμένο από τον Deleuze, για να δείξει τους κινδύνους που καιροφυλακτούν σε όσους δοκιμάζουν το «πέρασμα από τη θεωρία, στη με νόημα πράξη». Κι ένα, απειροελάχιστο σημάδι, κρυμμένο μέσα στις σημειώσεις: η αφιέρωση του βιβλίου «στη σιωπηλή επικοινωνία με τους φοιτητές».

Το βιβλίο της αυτό αποτελεί ασφαλές μέτρο των ικανοτήτων της να διαπραγματευτεί τον (συχνότατα) πυκνό και δυσνόητο σύγχρονο θεωρητικό λόγο αλλά και να μεταφέρει συνοπτικά την ουσία σημαδιακών έργων αρχιτεκτονικής, που συμβαδίζουν μαζί του κι «έχουν γράψει ιστορία». Ο λόγος της στην περίπτωση αναφορών σε έργα-σταθμούς δεν είναι περιγραφικός αλλά στοχευμένα ερμηνευτικός, συνδέοντας, κάθε φορά, όσα έχουν ειπωθεί σε επίπεδο φιλοσοφικό με όσα προκύπτουν εξετάζοντας την υλική υπόσταση επιλεγμένων αρχιτεκτονικών έργων.

Η ύλη μοιράζεται σε ένα εισαγωγικό και πέντε χορταστικά κεφάλαια. Το εισαγωγικό είναι απαραίτητο για να φανεί από πού ξεπήδησαν οι θεωρίες του ’60. Για πολλούς από εμάς, αυτό ήταν ένα όριο που διατηρήθηκε αναλλοίωτο και καθοριστικό σε όλη τη μετέπειτα συναρπαστική εξέλιξη των πραγμάτων. Όταν εκείνα τα αλλεπάλληλα κύματα του (λεγόμενου γενικά κι αόριστα) μεταμοντερνισμού χτύπησαν στις ελληνικές ακτές, ελάχιστοι καταλάβαιναν τι ακριβώς συνέβαινε, έτσι απορροφημένοι που ήταν με το πώς θα εξορκίσουν την απαράδεκτη ελαφρότητα μιας ιερόσυλης γι’ αυτούς αρχιτεκτονικής. Όταν τα πράγματα πήραν ακόμα μεγαλύτερη στροφή, και αφήνοντας πίσω τους καλούς μας C. Alexander, R. Venturi, και τους Ιταλούς νέο-ρασιοναλιστές, πέφτοντας με φόρα πάνω στον J. Derrida και στον Deleuze, σκοτεινιάζοντας το τοπίο και προωθώντας την «απεδαφικοποίηση και την αποϋλοποίηση της αρχιτεκτονικής», ανατρέποντας τις ώς τότε βεβαιότητες για την «αντίληψη και βίωση του χώρου» -ήδη τα πράγματα είχαν ξεφύγει. Η Χατζησάββα φωτίζει με ψυχραιμία αυτό το καυτό πεδίο και μας καθοδηγεί στο πώς να το απολαύσουμε χωρίς περιττές ενοχές και προκαταλήψεις.

Δημήτρης Φιλιππίδης

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση