ΕΜΣΤ: ΘΕΑΜΑΤΙΚΗ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ

ΜΕ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΚΟΙΝΟ

Κατερίνα Γρέγου

«Μες την καλή χαρά», εκπέμποντας ενθουσιασμό, ικανοποίηση και αισιοδοξία για την επίτευξη του στόχου, εμφανίστηκε η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια Κατερίνα Γρέγου στην συνέντευξη τύπου στο ΕΜΣΤ, την Πέμπτη 20 06 2022, όπου ξεκίνησε την ομιλία της λέγοντας:

Σήμερα ξεκινά μια δυναμική επανεκκίνηση του μουσείου, που οραματιζόμαστε να είναι πιο ανοιχτό πιο φιλόξενο και πιο συμπεριληπτικό, να γίνει πόλος έλξης στην Αθήνα, ένας χώρος που θα θέλει ο κόσμος να περνάει ποιοτικό χρόνο, να αναλογίζεται, να έρχεται σε επαφή με την τέχνη, να ξεπερνάει τα εμπόδια που ενδεχομένως έχει με την τέχνη. Το κράτησα αυτό σαν κεντρικό στόχο του Μουσείου και θα επανέλθω στην συνέχεια.

Ακολούθησαν οι περιγραφές των νέων περιοδικών εκθέσεων αλλά και όλων αυτών που σχεδιάζονται για το μέλλον, όπως η αναδιάταξη των χώρων, η κατάργηση της έννοιας της μόνιμης συλλογής, με στόχο να αξιοποιηθεί όλη η συλλογή, καθώς και η δωρεά του Δημήτρη Δασκαλόπουλου που ανοίγει νέους ορίζοντες όπως η συνεργασία με την Tate Modern.

Γενική άποψη επιπέδου -1

Τα περισσότερα είναι ήδη νομίζω γνωστά, μια και γράφτηκαν πολλά στον τύπο και τα ηλεκτρονικά μέσα. Θετικά και αισιόδοξα άρθρα με τίτλους εντυπωσιακούς και περιγραφές χώρων, έργων τέχνης και αναφορές στους καλλιτέχνες των πέντε εκθέσεων με κοινωνικοπολιτικό προσανατολισμό, που εγκαινιάστηκαν με την προσέλευση πλήθους κόσμου.

Και όλα αυτά τα θετικά επιβεβαιώθηκαν, όταν μετά την συνέντευξη τύπου ξεκίνησε η ξενάγηση στα έργα της μεγάλης ομαδικής περιοδικής έκθεσης με τίτλο «Statecraft, Διαμορφώνοντας το κράτος», με την συμμετοχή 39 καλλιτεχνών, από την ίδια και τους συνεργάτες της, που πραγματικά δικαίωσε τις επιλογές των έργων σε σχέση με τον τίτλο της έκθεσης και αποκάλυψαν πτυχές εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.

Θεόφιλος Τραμπούλης αριστερά και Πάνος Κοκκινιάς μιλούν για το έργο του Πρέσπες, 2009

Ακούσαμε συναρπαστικές περιγραφές για κάθε έργο κατά την ξενάγηση, από την ίδια την Κατερίνα Γρέγου και τους επιμελητές της και πραγματικά αποκαλύφθηκε η ουσία της κάθε σύλληψης αλλά και η σχέση του έργου με την θεματική και τον τίτλο της έκθεσης.

Δυσκολίες για το ευρύτερο κοινό 

Δεν προτίθεμαι σήμερα να αναφερθώ στα έργα αναλυτικά που σε κάθε περίπτωση έχουν ενδιαφέρον. Θα ήθελα όμως να επισημάνω ότι ζούμε σε μια εποχή που οι καλλιτέχνες αυτό που έχουν να δώσουν είναι εξαιρετικά ιδιαίτερο γιατί ξεφεύγουν από τις ορθόδοξες αφηγήσεις. Έχουμε όμως ξεφύγει πλέον από τον πνεύμα που υπήρχε στην ρίζα του μοντερνισμού ότι ο κόσμος, άρα και η τέχνη που τον εκφράζει, είναι μυστηριώδης και εν τέλει ακατάληπτος.

Szabolcs KissPál, άποψη εγκατάστασης: Kunstihoone | Tallin Art Hall. Ταλίν

Σήμερα σε μια εποχή που όλα έχουν ειπωθεί και μας κατακλύζουν έργα και εικόνες σε μεγάλες δόσεις, που μας προκαλούν σύγχυση και αμφιβολία, αναμφισβήτητα δεν μας καλύπτει το όνομα του καλλιτέχνη και ο τίτλος του έργου στην λεζάντα που παρατίθεται στους εκθεσιακούς χώρους. Οι καλλιτέχνες εδώ και χρόνια αντλούν έμπνευση από προσωπικά βιώματα, καταστάσεις και γεγονότα από τον διεθνή χώρο, συχνά άγνωστα στο ευρύ κοινό και είναι απόλυτα απαραίτητο να γίνεται άμεση αναφορά στον επισκέπτη.

Ο κατάλογος της έκθεσης

Και βέβαια, μπορεί όλα αυτά να αναγράφονται στον κομψό μικρό κατάλογο που διατίθεται στην έκθεση, δεν είναι όμως δυνατόν ο επισκέπτης να παρακολουθεί τα έργα έχοντας τον κατάλογο ανοιχτό, όπως την σύνοψη την Μεγάλη Παρασκευή, και διαβάζοντας τα «τροπάρια» των καλλιτεχνών, μέσα σε αυτό των πλουραλισμό των προσεγγίσεων. Στην Ελλάδα και ειδικά και σε αυτό του Μουσείο που φέρει τραύματα, που έχουν απομακρύνει το ευρύ κοινό, θα πρέπει να γίνουν σοβαρές κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση και μάλιστα πιστεύω ότι θα έπρεπε να είχαν ήδη γίνει με το άνοιγμα.

Ελένη Καμμά,Casting Call, πολυμεσική εγκατάσταση, 2017

Άλλωστε αυτό επεσήμανε σαν βασικό στόχο η Κατερίνα Γρέγου ανοίγοντας την ομιλία της. Και συγκεκριμένα, αναφέρομαι στην λύση που επέλεξε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος στην έκθεση με τίτλο “A THOUSAND DOORS” στην Γεννάδειο Βιβλιοθήκη τον Μάιο του 2014, όπου είχε εκπαιδεύσει νέους, που με ευγένεια, σοβαρότητα και προθυμία έκαναν περιοδικά αναλυτικές περιγραφές ανά ενότητα έργων, συμβάλλοντας στην απαραίτητη κατανόηση και την προσέλκυση του ευρύτερου κοινού που έτσι δεν στέκει απέναντι στα έργα αμήχανο και συχνά κομπλεξαρισμένο.

Ewa Axelrad, Shtamah #2, 2017

Langlands & Bell, Maison de Force, 1991

Αντιλαμβάνομαι τις μεγάλες δυσκολίες και την πίεση χρόνου που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει η Γρέγου για να πετύχει και υλοποιήσει αυτόν τον μεγαλεπήβολο στόχο με πολλαπλές επιλογές. Ίσως όμως στην διαδρομή αυτή, αντί της πολλαπλότητας των εκθεσιακών εκδηλώσεων, να επικρατούσε η πληρότητα. Η ολοκληρωμένη δηλαδή προσέγγιση μιας και μόνο έκθεσης που από την αρχή θα λάμβανε υπόψη το ευρύ κοινό, και να το προσκαλέσει όχι μόνο σε ένα εορταστικό πάρτι, αλλά και σε μία ικανοποίηση και μία από στόμα σε στόμα ενθάρρυνση να έρθει να κατανοήσει και να απολαύσει την σύγχρονη τέχνη, και να συνδέσει τις επιλογές των έργων σε σχέση με τον τίτλο της έκθεσης, να βρει δηλαδή το νήμα που τα συνδέει και όπως οραματίζεται η Γρέγου να επανέλθει «σε ένα χώρο που θα θέλει ο κόσμος να περνάει ποιοτικό χρόνο».

Marina Naprushkina, Jetz Alles für Alle, 2020

Η αρχιτεκτονική προσέγγιση της έκθεσης

Μετά την καλοστημένη έκθεση της Συλλογής Χάρη Δαυίδ, με τίτλο UBUNTU στον χώρο περιοδικών εκθέσεων του ισογείου, που επιμελήθηκαν διακεκριμένοι ξένοι επιμελητές, δεν μπορώ να μην χειροκροτήσω την εξαιρετική αρχιτεκτονική και μουσειολογική προσέγγιση του ιδίου χώρου και ολόκληρης της έκθεσης, το στήσιμο, τα έργα και τους φωτισμούς από την ομάδα της Εύας Μανιδάκη και Θανάση Δεμίρη του αρχιτεκτονικού γραφείου Flux-Office. Μία πρωτοβουλία που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά και η οποία εφεξής θα γίνεται συστηματικά.

Γενική άποψη επιπέδου -1

Θα επικεντρωθώ όμως περισσότερο στην θεαματική αρχιτεκτονική αλλαγή του μέχρι τώρα «αδέξιου και αλλοπρόσαλλου» κάτω χώρου (επίπεδο -1) των περιοδικών εκθέσεων, που απαλλάχθηκε από το ντεπό, μετέτρεψε το παράδοξο αμφιθέατρο σε αίθουσα μιας τεράστιας σε μήκος προβολής και κυρίως ανέτρεψε την εικόνα της μνημειακής σε πλάτος δύσβατης σκάλας στο βάθος της αίθουσας, ένα αρχικό αρχιτεκτονικό ολίσθημα, σε δύο μικρές στενές σκάλες σε πλάτος ανάλογο με το απαράδεκτο ύψος και πλάτος του κάθε σκαλιού. Μία σκωπτική χειρονομία, όχι όμως άνετη για το κοινό που ξεκινά από το επίπεδο -1 και πρέπει να ανέβει και να συνεχίσει στο ισόγειο.

Η ανάπλαση της μνημειακής κλίμακας

Οι άλλες εκθέσεις

Όσο για τις άλλες μικρότερες εκθέσεις- εγκαταστάσεις που βρίσκονται ενταγμένες ανάμεσα στους χώρους της μόνιμης συλλογής, αναμφίβολα δίνουν ένα τόνο ανανέωσης μαζί και με τις κάποιες επί πλέον αφαιρέσεις έργων, που ελάφρυναν την υφιστάμενη πύκνωση. Πρόκειται για:

• Την εγκατάσταση του Aντώνη Πίττα, με τίτλο «jaune, geel, gelb, yellow, πράξεις μοντερνισμού με τον Theo van Doesburg ».που παρεμβαίνει στην μόνιμη συλλογή, με ένα έργο που συνδυάζει το έργο του Τεό βαν Ντέσμπουργκ, ιδρυτή του κινήματος De Stijl μέσα από ένα διαλογο της παλαιάς πρωτοπορίας και της νέας κοινωνικής πρωτοπορίας υπό την μορφή των κίτρινων γιλέκων.

O Aντώνης Πίττας

• Το εργαστήριο της Jennifer Nelson στο πλαίσιο του Artist at work με τίτλο «Απόβλητα (Κληρονομιά)», όπου η εικαστικός επεξεργάζεται in situ τα απορρίμματα της οικογένειάς της και τα μετατρέπει σε «γλυπτό», με έμφαση στο  οικολογικό θέμα.

H Jennifer Nelson

• Και τέλος την έκθεση «Ειρήνη Βουρλούμη, ένα «συγκινητικό project” ένας «τρυφερός διάλογος», όπου η γνωστή φωτογράφος συνομιλεί με το ζωγραφικό έργο του παππού της, Ανδρέα Βουρλούμη ενός περιηγητή της Αθήνας (1910-1999), καταγράφοντας φωτογραφικά την πόλη ακολουθώντας τα ίχνη του.

H Ειρήνη Βουρλούμη

Αντί επιλόγου

Κλείνοντας, θέλω να πιστεύω ότι η Κατερίνα Γρέγου ανήκει στην κατηγορία εκείνων των λίγων ανθρώπων σε αυτό τον τόπο, που υλοποιούν μεθοδικά, με πείσμα και μόχθο τα οράματά τους, παρά τις εγγενείς δυσκολίες των δημοσίου χαρακτήρα δομών,  και σαφέστατα φαίνεται να βρίσκεται σε φάση "απογείωσης" του μουσείου, έχοντας βέβαια και την στήριξη της πολιτικής ηγεσίας. 

Στο πλαίσιο αυτό, ελπίζω ότι όλα σύντομα θα αποκατασταθούν. Ας βάλουν πλάτη σε πρώτη φάση το υπάρχον δυναμικό του μουσείου, ακόμη και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες  και γρήγορα να προετοιμαστούν νέοι (πιθανώς εθελοντές), για να πραγματοποιήσουν σταθερά και περιοδικά ξεναγήσεις με συγκεκριμένο πρόγραμμα, που μετά χαράς θα το παρακολουθήσω.

Προς το παρόν οπλιστείτε με υπομονή και διαθέστε χρόνο για να απολαύσετε, όλες αυτές τις εκθέσεις ελπίζοντας ότι σύντομα θα ανακοινωθούν και οι σχετικές ξεναγήσεις για το κοινό, είτε από εξειδικευμένα πρόσωπα είτε με ηλεκτρονικά μέσα, που ελπίζω ότι το κοινό  θα περνάει ποιοτικό χρόνο, θα αναλογίζεται, θα έρχεται σε επαφή με την τέχνη, και θα ξεπερνάει τα εμπόδια που ενδεχομένως έχει με την τέχνη.

Ο Δημήτρης Τσουμπλέκας με τη διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου στην είσοδο της έκθεσης «Αμαζόνιος». [Άννα Πρίμου]

Οι εκθέσεις αυτές μαζί με την εγκατάσταση «Αμαζόνιος», του Δημήτρη Τσουμπλέκα, υπό τον γενικό τίτλο Extra Muros, θα διαρκέσουν μέχρι 30/10/2022.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση