ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΚΥΡΙΕΣ: ΔΥΟ ΕΚΘΕΣΕΙΣ + ΔΥΟ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΡΕΝΤΣΕ, ΣΟΦΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΙΡΗΝΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΟΥ

Τέσσερεις κυρίες κλέβουν την παράσταση αυτή την εβδομάδα, με δύο εκθέσεις και δύο εκδόσεις που μου κίνησαν το ενδιαφέρον και σε ένα βαθμό με συγκίνησαν, η κάθε μία για διαφορετικό λόγο.

Θα ήθελα να προσθέσω, άλλη μία κυρία ακόμη, την Μαρία Δημητριάδη που με πάθος από 19 ετών έγραψε ιστορία με την Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα στην οδό Ξενοκράτους, αλλά έφυγε πρόωρα το 2017, αφήνοντας μια σημαντική εικαστική παρακαταθήκη που παραχώρησε στην Εθνική Πινακοθήκη: την εξαιρετική Συλλογή της.

Μαρία Δημητριάδη

(1979-2017)

Αξίζει να δείτε αυτή την συλλογή της Μαρίας Δημητριάδη, που εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη σε μία εκπληκτική έκθεση που η ίδια χρηματοδότησε, επιμελήθηκε η Ελισάβετ Πλέσσα και σχεδίασε ο Σταύρος Παπαγιάννης και ο Ξενοκράτης Βαρτζίκος. Την επισκέφτηκα σήμερα, που γράφονται αυτές οι γραμμές και ελπίζω σύντομα να καταφέρω να την παρουσιάσω.

1.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ CRUX GALLERIE

“Όταν ο κόραξ λευκανθεί…”

χαρακτικά σε λινόλεουμ και χαρτιά Fabriano

Προηγήθηκε το έργο της στην μεγάλη εμβληματική έκθεση για το ρεμπέτικο, που επιμελήθηκε ο Χριστόφορος Μαρίνος, με τίτλο «ο Μπουφές της Ρόζας». Μία εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, όπου από το βάθος της δεύτερης αίθουσας μας καλεί η φωνή της Ρόζας Εσκενάζυ.''

Κατερίνα Ζαχαροπούλου, «ο Μπουφές της Ρόζας»

Ένας μπουφές, στολισμένος με χαρακτικά, αναμνηστικές φωτογραφίες και αντικείμενα που αγαπούσε, μια φοντανιέρα, υφάσματα από την Κωνσταντινούπολη, σαν και αυτά που η Ρόζα φορούσε, ενώ επάνω από τον μπουφέ ήταν κρεμασμένη μια φωτογραφία της, ενθύμιο του καιρού της δόξας της. Και μέσα στον μπουφέ ανάμεσα στα ανοιγμένα φύλλα ένας δίσκος γραμμοφώνου της Columbia από ηχογράφησή της στην Κωνσταντινούπολη, ενώ στο βάθος προβάλλεται η Ρόζα που χορεύει και θυμάται.

Απόψεις από την έκθεση στην Γκαλερί Grux

Αυτή την φορά η Ζαχαροπούλου, διάλεξε να πει τις ιστορίες της στην ατμοσφαιρική γκαλερί Grux, με την χαρακτική. Αποτυπώνει τον μόχθο του επίπονου σκαλίσματος πάνω σε μήτρες από λινόλεουμ, καθ όλη την διάρκεια του εγκλεισμού λόγω πανδημίας, πάνω σε λευκές επιφάνειες από χαρτιά Fabriano, που ελκύουν τον επισκέπτη να τις πλησιάζει για να ανακαλύψει τις γνωστές, από τα προηγούμενα έργα της, ευαίσθητες ιστορίες της. Ιστορίες με πουλιά, παιδιά, αγαπημένα πρόσωπα, άνθη, δαντέλες, αλλά και αφηγήσεις μέσα από τις προσωπικές και πάλι καταβολές της και από τα πονεμένα σμυρναίικα τραγούδια.

Κατερίνα Ζαχαροπούλου, Ροζα Εσκενάζυ,/ Η γυναίκα πριν γίνει πουλί, 2020-22, ξηρή εξώγλυφη εκτύπωση σε χαρτί Fabriano

Αγγελική Παπάζογλου - Σμυρναίικο Μινόρε

Από το Σμυρναίικο μινόρε, που μπορείτε να ακούσετε μάλιστα, τον δραματικό αμανέ "Όταν ο κόραξ λευκανθεί και η χιών μαυρίσει, τότε κι από το στήθος μου αυτή η φωτιά θα σβήσει", δανείζεται και τον τίτλο της έκθεσης, μία «Ιδιοφυής διαλεκτική!», όπως σχολιάζει ο Ίκαρος Μπαμπασάκης.

Η Ζαχαροπούλου, σταθερή στην πορεία της και στα θέματα που την ευαισθητοποιούν, άνοιξε καινούργιους δρόμους στην εικαστική της διαδρομή. Πάνω στις 12 μήτρες σε διαφορετικά χρώματα λινόλεουμ τοποθετημένες σε ξύλινα αναλόγια, αποκαλύπτεται η ευαίσθητη πολυσήμαντη προσωπική γραφή της, που εύστοχα σχολιάζει η Ζυράννα Ζατέλη με το ποιητικό κείμενό της:

Έτυχε κάποτε να δω ένα κομμάτι από κορμό ακακίας σε οριζόντια τομή, όπου πάνω και μέσα του κάποιο προκομμένο σαράκι είχε στήσει ένα απερίγραπτο ταξίδι: μιά σειρά από περίτεχνα φαγώματα η εργασία του, δαντελωτά σχέδια και παρασχέδια μιάς μεθόδου πού θα την λέγαμε και ζηλευτή. «Σε τρώω, αυτή είναι η φύση μου», σαν να ψιθύριζε στο ξύλο, «αλλά και σε στολίζω, σε κεντάω- τίποτα δεν γίνεται άγαρμπα σ’αυτήν την μυστική μοναχική γιορτή μου». Μια ανάλογη αίσθηση είχα, χρόνια μετά, σκύβοντας να κοιτάξω καλύτερα τις μήτρες των χαρακτικών της Κατερίνας Ζαχαροπούλου «Όταν ο κόραξ λευκανθεί...». Κάποιο σαράκι, σκέφτηκα, οδηγεί αυτά τα κορίτσια της κάθε ηλικίας να μεταμορφωθούν σε δέντρα, για να μεταμορφωθούν μετά ξανά σε κάτι άλλο, ή να γίνουν μιά και καλή πουλιά και να πετάξουν. (Τις δώσει μοι πτέρυγας ωσεί περιστεράς και πετασθήσομαι και καταπαύσω;)

Οι αχνές φιγούρες που προέκυψαν από μιά τέτοια χειρονακτική επίπονη περιπέτεια, με το λευκό να αναγράφεται πάνω στο λευκό, δεν φαίνεται να απέχουν ιδιαίτερα από το ίχνος που αφήνει ένα πουλί – το πέταγμά του - πάνω στο σύννεφο.

Ζυράννα Ζατέλη

Μάρτιος 2022

Ο Σταύρος Παπαγιάννης συνέβαλε ουσιαστικά στο στήσιμο της έκθεσης.

2.

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΡΕΝΤΣΕ: "MONUMENTAL"

ΣΤΗΝ A.ANTONOPOULOU ART

Παρακολουθώ συστηματικά τις εκθέσεις που οργανώνει η Αγγελική Αντωνοπούλου στην γκαλερί της a.antonopoulou.art, που έχει μια δική της ξεχωριστή ματιά που με ελκύει, αλλά αδυνατώ να την περιγράψω. Αυτή την φορά φιλοξενεί την ατομική έκθεση, με τίτλο «Minumental», της καλλιτέχνιδας και εκπαιδευτικού Χριστίνας Μήτρενσε, με έντονη δραστηριότητα για είκοσι χρόνια στο Λονδίνο. Κεντρικό θέμα των έργων, σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης Χριστόφορος Μαρίνος, είναι η παρουσίαση μουσείων σύγχρονης τέχνης από όλο τον κόσμο, όπως η νέα Tate Modern, το ΕΜΣΤ, το Μουσείο Ακρόπολης, το WIELS και το MACBA, μαζί με μνημεία του παρελθόντος, όπως το Stonehenge, ως μέρος του εν εξελίξει διεθνούς πρότζεκτ «Add to my library» που ξεκίνησε το 2011 και εστιάζει στη σχέση τέχνης και βιβλίου.

Χριστίνα Μήτρενσε, Stonehenge

Πρόκειται στην ουσία για μια μετάπλαση της αρχιτεκτονικής των μουσείων, που η Μήτρεντσε πραγματοποιεί με τον δικό της τρόπο, χρησιμοποιώντας τα βιβλία ως δομικά αρχιτεκτονικά στοιχεία μέσα από τη σειρά σχεδίων με γραφίτη, χρώμα και κολλάζ. Τίτλοι βιβλίων υπαινίσσονται σχόλια σχετικά με την ιστορία και το περιεχόμενο των μουσείων.

Χριστίνα Μήτρενσε, ΕΜΣΤ από Καλλιρόης

Χριστίνα Μήτρενσε, ΕΜΣΤ από Συγγρού

Χριστίνα Μήτρενσε, Μουσείο Ακρόπολης

Η Χριστίνα Μήτρεντσε έχει εκθέσει τα έργα της σε 20 ατομικές εκθέσεις και πάνω από 200 ομαδικές εκθέσεις σε γκαλερί, μουσεία και δημόσιους χώρους, όπως: the Tate Modern, The Royal Academy, ICA London, Liverpool Biennial UK, XV Biennale de Mediterranea, 2nd Bodrum International Biennial Turkey, NDSM-Werf Amsterdam, MOMUS State Museum of Modern Art, Jewish Museum of Greece, Hackney Museum, Nadine Feront Gallery, Dalla Rosa Gallery, The Stephen Lawrence Gallery, Central Booking NY, The Centre for the Book Arts NY, San Francisco Centre for the Book, California, Drop -Hiroshima, Japan, Rise Berlin, Helsinki Contemporary Gallery.

Το έργο της έχει περιγραφεί σε σημαντικές εκδόσεις όπως το The Word Is Art, το Thames & Hudson και το "Unselfmarked". Τα έργα της βρίσκονται σε μεγάλες ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές όπως το WWW foundation, MOCA London, Senate House, Book Arts UWE, LCC, Women’s Art Library Goldsmiths University, Book Art Centre NY, the National Library in Baghdad, Jewish Museum of Greece, Fine Art Society London, Greenwich Council, Sill Library Bath, Mol’s collection Holland, Tate Archive, Penguin Collectors Society, Griechische Kultustiftung Berlin, M. Altenman NY, Onassis Foundation, Alpha Bank, MOMUS Greece, Benaki Museum, MIET foundation, Venizelos Airport Athens.

3.

ΣΟΦΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ:

«ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ 1926-1976»

Γνωρίζοντας εδώ και χρόνια την Σοφία Παρασκευοπούλου μέσα από συνεργασίες σε θέματα αρχιτεκτονικής και φιλικές συναντήσεις, κατά ένα περίεργο τρόπο συχνά προέκυπτε μια άμεση ή έμμεση αναφορά στον πατέρα της που χάθηκε πρόωρα. Ο Στέφανος Παρασκευόπουλος άφησε ίχνη πέρα από την αγάπη και τον θαυμασμό, μιας επιστημονικής δεινότητας και ενός ήθους, που έχουν αποτυπωθεί έντονα στην Σοφία. Και όταν η κρίση περιόρισε αιφνίδια τις αρχιτεκτονικές της δραστηριότητες, η Σοφία, σοφά επέλεξε να επικεντρωθεί στο έργο του πατέρα της, στα αρχιτεκτονικά του έργα στην Ελλάδα και την Αμερική, στα επιτεύγματά του και την όλη διδακτική και επιστημονική του διαδρομή.

Συνεργαζόμενη με τον δάσκαλό της Δημήτρη Φιλιππίδη, επιμελήθηκε και μας παραδίδει μέσω των εκδόσεων ΚΑΠΟΝ έναν δίγλωσσο προσεγμένο τόμο με πλούσιο υλικό, που προλογίζει ο Δημήτρης Φιλιππίδης, και ευγενικά μου παραχώρησε και το ακόλουθο σχετικό σημείωμα:

Σοφία Παρασκευοπούλου, επιμ.,

Στέφανος Παρασκευόπουλος Πρωτοπορία στην αρχιτεκτονική 1926-1976, δίγλωσσο, εκδόσεις Καπόν, 2022

Ο Στέφανος Παρασκευόπουλος και η σύζυγός του Πανδώρα στο Μίσιγκαν, 1975

Με μια μετεωρική σταδιοδρομία 22 χρόνων στην Αμερική, ο Στέφανος Παρασκευόπουλος ήταν μόλις πενήντα χρονών όταν αιφνίδια κόπηκε το νήμα της ζωής του. Ήδη αποτελούσε όχι μόνο την ηγετική μορφή στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, αλλά ήταν και πρωτοπόρος σε ερευνητικά προγράμματα.

Ανάμεσα στα επιτεύγματά του ήταν το ότι διέθετε μοναδικές ικανότητες στο να συναλλάσσεται με ανθρώπους-κλειδιά σε διαφορετικά επίπεδα λήψης αποφάσεων, να επιλέγει την ουσία των πραγμάτων ώστε να οδηγηθεί σε καίριες στρατηγικές αποφάσεων, να παρακάμπτει αγκυλώσεις και προκαταλήψεις.

Η επιμελήτρια αυτού του τόσο φροντισμένου τόμου, η αφοσιωμένη κόρη του Σοφία Παρασκευόπουλου, είχε να παλέψει με αφάνταστες δυσκολίες. Η χρονική απόσταση ήταν μεγάλη, οι άλλοτε συνάδελφοι και συνεργάτες του Σ.Π. είχαν χαθεί ή σκορπίσει, και το υλικό τεκμηρίωσης παρουσίαζε δυσκολίες ιδίως σε θέματα τεχνικής ορολογίας.

Παρ’ όλες τις δυσκολίες, αυτό το αρχικά ετερόκλητο υλικό εντάχθηκε σε μια διμερή σύνθεση ζωής και έργου. Στο πρώτο μέρος καταχωρήθηκαν η σταδιοδρομία, οι μαρτυρίες για τον Σ.Π. και οι νεκρολογίες. Στο δεύτερο μέρος επιλέχθηκαν δέκα έργα από την περίοδο 1954-74, όπου διαπιστώνεται άμεσα η ευρύτητα των αντικειμένων με τα οποία συναλλασσόταν ο Σ.Π., από θεωρητικά (όπως λήμματα) έως πρακτικά (σχεδιασμός, πειραματικές εφαρμογές υλικών και μεθόδων).

Δημήτρης Φιλιππίδης

4.

ΕΙΡΗΝΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ:

ΤΕΧΝΗ ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ

ΞΕΝΙΑ ΑΝΔΡΟΥ

Ειρήνη Φιλιππίδη, στην πρόσφατη έκθεση του Μιχάλη Κατζουράκη

στην γκαλερί ROMA

Παράλληλα με τον σχεδιασμό εσωτερικών χώρων, κρουαζιερόπλοιων, γιοτ και ξενοδοχείων, με τα οποία άρχισε να ασχολείται από το 1975 με τον Μιχάλη και την Αγνή Κατζουράκη, η Ειρήνη Φιλιππίδη παραμένοντας ενεργή στον χώρο της, σταθερά επιβεβαιώνει και την εικαστική της ευαισθησία, που αποτυπώνεται στην καλλιτεχνική επιμέλεια βιβλίων και την δημιουργία ξεχωριστών εξωφύλλων.

Αυτή την φορά δεν είναι μόνο το νέο της εξώφυλλο που εκπέμπει μια παράξενη δύναμη, που με αναστάτωσε μόλις το είδα, αλλά ολόκληρο το νέο της βιβλίο από τις εκδόσεις Μέλισσα. Η φθορά, τα χρώματα που αποκαλύπτονται, οι υφές, η υλικότητα, τα απρόσμενα σχήματα, συγκροτούν τελικά ένα έργο τέχνης. Ένα έργο καδραρισμένο μέσα από τον φωτογραφικό φακό της Ειρήνης, που συμπυκνώνει το δράμα ενός εμβληματικού ερειπίου, ενός άλλου έργου τέχνης της ελληνικής αρχιτεκτονικής, που έχει παραδοθεί στην εγκατάλειψη και την φθορά του χρόνου.

"Τρίτων", το πρώτο παράδειγμα Ξενίας, που κτίστηκε από τον ΕΟΤ το 1958 στην Χώρα της Άνδρου

Η επίμονη Ειρήνη Φιλιππίδη, αποκαλύπτει την ψυχή του «Τρίτωνα», έργο του αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη στην Χώρα της Άνδρου, το πρώτο παράδειγμα Ξενίας, που κτίστηκε από τον ΕΟΤ το 1958, και εγκαταλείφθηκε δεχόμενο συνεχείς βανδαλισμούς. Την ψυχή που παραμένει ζωντανή πίσω από τις μεταγενέστερες επικαλύψεις, που μέσα από την φθορά στον χρόνο αποκαλύπτουν ανέλπιστα τα αρχικά χρώματα, που δυστυχώς σταδιακά εξαφανίστηκαν επί τω ηπιότερο και αδιάφορον.

Η Φιλιππίδη ακροβατώντας επικινδύνως μέσα στο ανεμοδαρμένο ερείπιο, καταγράφει για χρόνια, όλα όσα την συγκινούν και στην συνέχεια τα αξιολογεί, τα επεξεργάζεται, τα ομαδοποιεί και τα ταξινομεί με ευαισθησία με διαφορετικά κριτήρια, δημιουργώντας εικαστικές ενότητες, από το επιμέρους στο σύνολο, από το φως στην σκιά, από το αδρό στο λείο, αποκαλύπτοντας την υλικότητα του αρχιτεκτονικού έργου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι λίγα χρόνια πριν, η φωτογράφος Λίζη Καλλιγά είχε επίσης καταγράψει εικόνες του ερειπίου με τον δικό της τρόπο, που είχε παρουσιάσει στην έκθεση με τίτλο "Στο Ξενία της Άνδρου, 2001-2012" στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης. Έκτοτε και μέχρι σήμερα το ερείπιο παραμένει στην φθορά του, χωρίς καμία επέμβαση συντήρησης ή αξιοποίησης. Η έκδοση της Ειρήνης Φιλιππίδη επαναφέρει και επικαιροποιεί το θέμα που κάποτε θα πρέπει να διευθετηθεί.

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση