ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 22

ISAMU NOGUCHI

1904-1988

ένας από τους πειραματικούς

και πρωτοπόρους καλλιτέχνες

του 20ού αιώνα

Isamu Noguchi photographed by Jun Miki, 1987

Ανακάλυψα τον Noguchi ακριβώς 35 χρόνια πριν, όταν στην 42η Μπιενάλε της Βενετίας εκπροσωπούσε τις Ηνωμένες Πολιτείες, δύο χρόνια πριν τον θάνατό του, και φωτογραφιζόταν στο Giardini πάνω στο μνημειακό γλυπτό του με τίτλο “Slide Mantra” φτιαγμένο από 129 τόνους μαρμάρου στην πόλη Querceta της Ιταλίας.

Από τότε, ήθελε στο αμερικανικό περίπτερο να δείξει ότι η τέχνη θα μπορούσε παράλληλα να συναντήσει το κοινό και με πιο προσιτά έργα διαφορετικού χαρακτήρα, καθένα από τα οποία αντικατοπτρίζει μια πτυχή των ευρύτερων ενδιαφερόντων του.

Παρουσίασε τότε, ανάμεσα σε άλλα, πάνω σε μια ξύλινη πλατφόρμα τα περίφημα  φωτιστικά Akari, από ρυζόχαρτο και μπαμπού που έφτιαχνε σε ένα εργαστήριο στο Gifu της Ιαπωνίας από το 1951, κάνοντας την δική του πρόκληση, και βεβαίως δέχθηκε τον χλευασμό του διεθνούς καλλιτεχνικού κατεστημένου.

O γράφων στην πλατεία Αγίου Μάρκου στην Βενετία ταΐζοντας τα περιστέρια, Ιούνιος 1986, Φωτιστικό Akari UF1-O

Το 1986, νέος τότε φέρελπις αρχιτέκτονας, βρέθηκα στην 42η Μπιενάλε της Βενετίας, όταν την Ελλάδα εκπροσωπούσε ο Κώστας Τσόκλης,  ξεχώρισα την δουλειά του Noguchi, και εντυπωσιασμένος από τα περίφημα φωτιστικά του, κατάφερα να αποκτήσω από το πωλητήριο ένα από τα καλύτερά του, το εικονιζόμενo και σπάνιο Akari UF1-O από ρυζόχαρτο κόκκινο, λευκό και μαύρο, και από μπαμπού, σε μεταλλικό σκελετό, που επί χρόνια κοσμούσε το καθιστικό μας. Ήταν η εποχή που πρωτοεμφανίστηκαν τα πρώτα σφαιρικά συνήθως λευκά φωτιστικά, χαμηλού κόστους και περιζήτητα, σαν μικρά γλυπτά, και ακόμη υπάρχουν και σήμερα παντού, από τα φοιτητικά δωμάτια μέχρι τα Airbnb και σε κάθε σπίτι. Γνωστές και άγνωστες γλυπτικές φόρμες που παράγουν εξαιρετικής ποιότητας ευχάριστο φως και που εξακολουθούν να είναι επίκαιρες και ελκυστικές.

Το 2010, με πρωτοβουλία του Κυριάκου Κουτσομάλλη, Διευθυντή του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή,  πραγματοποιήθηκε στην Άνδρο σε συνεργασία με το Νoguchi Museum, New York, για πρώτη φορά στην χώρα μας, μια έκθεση-αφιέρωμα στον σημαντικό αυτόν αμερικανοϊάπωνα καλλιτέχνη με τίτλο «Ανάμεσα στην Ανατολή και στην Δύση».

Από την έκθεση Isamu Noguchi

Ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο, 2010

Αυτή την φορά, στην μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Barbican του Λονδίνου, παρουσιάζονται τα έργα του σημαντικού αυτού γλύπτη του εικοστού αιώνα, που γεννήθηκε στο Los Angeles από πατέρα γιαπωνέζο και μητέρα ιρλανδο-αμερικανίδα και έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Ιαπωνία. Με βάση την Νέα Υόρκη, όπου σπούδασε στο Leonardo da Vinci Art School on New York’s Lower East Side, και παράλληλα ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο, αναζητώντας ένα τόπο που θα ένοιωθε ότι ανήκει.

Το 1927 είχε την τύχη να εργαστεί για τον Brancusi στο Παρίσι, αφού έλαβε μια υποτροφία Guggenheim. Στο στούντιο του Brancusi, ο Noguchi απέκτησε μια θεμελιώδη εισαγωγή στις μοντερνιστικές αρχές της αφαίρεσης και έναν βαθύ σεβασμό για το χειρισμό υλικών και εργαλείων.

Leda, Position Shape, Globular, Red Seed, 1928

Επιστρέφoντας το 1933 στη Νέα Υόρκη, ο Noguchi προτείνει την γλυπτική επεξεργασία ενός οικοδομικού τετραγώνου και την μετατροπή του σε κεκλιμένες και βαθμιδωτές επιφάνειες για ολίσθηση και παιχνίδι. Παράλληλα,  σμιλεύει προτομές πορτρέτων για θαμώνες και φίλους και έτσι καταφέρνει  να συντηρηθεί οικονομικά.

Playground Play Mountain, 1933

Παράλληλα, έρχεται σε επαφή με την πρωτοπόρο χορογράφο Martha Graham και τον αρχιτέκτονα και θεωρητικό R. Buckminster Fuller, έναν συνάδελφο αισιόδοξο του οποίου το ανθρωπιστικό όραμα για ένα μέλλον που διαμορφώνεται από την τεχνολογία και τον καινοτόμο σχεδιασμό, επηρέασε βαθιά την εξέλιξη του Noguchi ως διεπιστημονικός καλλιτέχνης, μηχανικός και σχεδιαστής.

Isamu Noguchi, R. Buckminster Fuller, 1929. Bronze, chrome plate

Dymaxion Car σε συνεργασία με Buckminster Fuller 1932-33

Μαζί του σχεδιάζει το πρωτότυπο όχημα Dymaxion Car με αεροδυναμικές καμπύλες, ικανό να κινηθεί και στον αέρα και στην θάλασσα, που ανακαλεί το ανηρτημένο από την οροφή αιωρούμενο γλυπτό του Miss Expanding Universe. Ασχολείται ακόμη και με το βιομηχανικό design και σχεδιάζει ένα σύστημα επικοινωνίας για μωρά (Radio Nurse) από βακελίτη.

Miss Expanding Universe,1932

Radio Nurse and guardian ear, 1937

Με την αμερικανή χορογράφο Martha Graham,  δημιουργεί το πρώτο σκηνικό για την παράσταση της Frontier, το 1935. Αργότερα το 1946 σχεδίασε για αυτήν ένα κοστούμι αράχνης για τον χορό στην παράσταση Cave of the Heart.

Isamu Noguchi, Σκηνικό σετ με ξύλινο στοιχείο και σχοινί για τη Martha Graham, Frontier, 1935.

Spider Dress in the Cave of the Heart (1946)

Martha Graham with set design pieces for 1946 Cave of the Heart designed by Isamu Noguchi

Το 1936 ο Noguchi ταξίδεψε στο Μεξικό όπου δημιούργησε το History Mexico, μια γλυπτική αντιφασιστική τοιχογραφία που εκτείνεται σε τρεις τοίχους της αγοράς Abelardo L. Rodríguez, στο ιστορικό κέντρο της Πόλης του Μεξικού.

History Mexico (1936)

Το 1943 στον απόηχο της επίθεσης των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ, που οδήγησε σε απελάσεις Αμερικανο-Ιαπώνων από τις ΗΠΑ, ο Noguchi πήρε την εκπληκτική απόφαση να μπει οικειοθελώς σε ένα στρατόπεδο φυλακών στο Poston της Αριζόνα, όπου πραγματοποίησε μια σειρά έργων με τίτλο «Lunars» που περιλάμβανε ηλεκτρικά εξαρτήματα που εκπέμπουν φως, όπως φαίνεται στο Lunar infant (1944), μια βιομορφική μορφή που αιωρείται μέσα σε ένα δυσοίωνο περίβλημα.

Lunar Infant, 1944 | Lunar Landscape

Yellow Landscape (1943)

Το έργο επίσης Yellow Landscape (1943), μπορεί να είναι μια άμεση αναφορά στη διάχυτη ρατσιστική ορολογία και την προκατάληψη για τους Ασιάτες-Αμερικανούς σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940.

Τέλος, το 1951 ο Noguchi δημιουργεί τα πρώτα γλυπτά Akari, που σημαίνει «φως» στα Ιαπωνικά, και αποτελούν συνδυασμό της παράδοσης με τη σύγχρονη τεχνολογία, χρησιμοποιώντας ηλεκτρικούς λαμπτήρες και φέρνοντας τη γλυπτική στα καθημερινά νοικοκυριά, σύμφωνα με τη δημοκρατική δέσμευση του καλλιτέχνη για προσβάσιμη δημόσια τέχνη.

Akari BB3-33S 1952-1954

Akari BB3-33S 1952-1954 / Lunar Table 1961-65

Double Red Mountain, 1969, από κόκκινο περσικό τραβερτίνο

Αργότερα ξαναβρήκε το ενδιαφέρον του για το σεληνιακό τοπίο και πραγματοποιεί γλυπτά από κόκκινο περσικό τραβερτίνο.

Στην Αίθουσα 7 με θέμα Skin and Bones, πάνω σε μια μεγάλη ορθογωνική βάση εκτίθεται ένα σύμπλεγμα από γλυπτά του Noguchi,  που πραγματοποίησε την περίοδο 1942 – 1960, και βασικά κατά την διάρκεια του πολέμου, που με δυσκολία ο θεατής μπορεί να ξεχωρίσει.

Ανάλογα και στην επόμενη αίθουσα με τίτλο Gravity, σε κυκλική βάση εκτίθενται γλυπτά από το 1947-1950 και μαζί παρουσιάζεται αναρτημένο ένα ευαίσθητο έργο του με τίτλο Bird΄s Nest, ενώ στο πίσω μέρος της αίθουσας κυριαρχεί το γλυπτό που πραγματοποίησε με αφορμή την ατομική βόμβα στην Hiroshima το 1951.

Gravity

Bird΄s Nest, 1947

Memorial to the Dead Hiroshima

Κατεβαίνοντας στο κάτω επίπεδο της έκθεσης, στις ενότητες με τίτλο Earth και New Nature, κυριαρχούν βασικά τα διάφορα φωτιστικά Akari, τοποθετημένα στο δάπεδο ή ανηρτημένα από τη οροφή, μαζί με ικανό αριθμό γλυπτών, με διάφορες επιρροές και ανάμεσά τους, το σε μικρή κλίμακα εδώ, εμβληματικό γλυπτό που παρουσιάστηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1986, η περίφημη τσουλήθρα.

Άποψη του χώρου με τίτλο Earth

Slide Mantra Maquette, c.1985

Large Square Vase, 1952

Άποψη της αίθουσας New Nature

Set elements for Hawkins΄s Stephen Acrobat: Jungle Gym | Hanging Tree, 1947

Prismatic Tables,1957 | Solar, 1958

Trinity Triple, 1945

To Intrude on Nature΄s Way, 1971

Walking Vold, 1970

Akari VB 13-T, 1986

Διάφορα φωτιστικά Akari

Τέλος, στην 11η αίθουσα με τον τίτλο Civil Sculpture σε 8 μόνιτορς, προβάλλονται μια σειρά από επεμβάσεις σε δημόσιους χώρους, μεγάλης κλίμακας γλυπτικά τοπία επηρεασμένα από τα ταξίδια του ανά τον κόσμο. 

από την έκθεση EXPO ’70 στην Οσάκα της Ιαπωνίας (1970) 

Μεταξύ αυτών οι κήποι για την UNESCO στο Παρίσι (1956-58), The Billy Rose Art Garden, στο Μουσείο του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ, 1960-1964), το Sunken Garden for Chase Manhattan Bank στην Νέα Υόρκη (1961-64) καθώς και το IBM World Headquarters, στην ίδια πόλη καθώς και στην έκθεση EXPO ’70 στην Οσάκα της Ιαπωνίας (1970) και άλλα.

Isamu Noguchi (design) with Shoji Sadao (architect), Play Equipment at Moerenuma Koen, 1988-2004.

Την άνοιξη του 1988, τον τελευταίο χρόνο της ζωής του, ο Noguchi συνέλαβε το τελικό και πιο φιλόδοξο σχέδιο παιδικής χαράς το Moerenuma Park (1988–2000), ένα πάρκο 454 στρεμμάτων που βρίσκεται σε μια ανακατεμένη δημοτική χωματερή έξω από το Sapporo της Ιαπωνίας που σχεδιάστηκε για να περιλαμβάνει γλυπτά, χωράφια και σιντριβάνια, καθώς και μια αναθεωρημένη εκδοχή της πρώτης του ιδέας για το παιχνίδι - τη μνημειακή κλιμακωτή πυραμίδα που ονόμασε Play Mountain (1933).

Εκείνο τον χειμώνα, ο Noguchi αρρώστησε  από πνευμονία και πέθανε στις 30 Δεκεμβρίου 1988 αφού υπέκυψε από καρδιακή ανεπάρκεια σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Αν και δεν έζησε για να δει την ολοκλήρωση του πάρκου Moerenuma, αυτό το τελευταίο έργο περικλείει τη δέσμευση του Noguchi στη ζωή του, στη δημιουργία γλυπτικής με κοινωνικό νόημα και στη γλυπτική του κόσμου που ήθελε να κατοικήσει.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση