triantafyllou giorgos architect

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 23

IBRAHIM MAHAMA | ANICKA YI

Από τους φθαρμένους σάκους

στην ευαίσθητη τεχνολογία

Ανέκαθεν με συγκινούσαν τα ταπεινά και φθαρμένα φυσικά υλικά, ειδικά μάλιστα η επανάχρησή τους σε χειροποίητες αρχετυπικές κατασκευές, όχι μόνο στην Μεσόγειο αλλά και στον τρίτο κόσμο, και βέβαια και σε έργα τέχνης, όπως συμβαίνει με την arte povera και όχι μόνο. Παράλληλα με γοητεύει και η τεχνολογία, όταν αυτή μετασχηματίζει ονειρικές επιλογές και μας μεταφέρει σε καταστάσεις ενός άγνωστου μέλλοντος μιας τεχνητής νοημοσύνης. Τρείς νέες και διαφορετικές μεταξύ τους εκθέσεις στο Λονδίνο δύο σημαντικών καλλιτεχνών ενεργοποίησαν αυτές τις σκέψεις. Από την μια, η ηχηρή παρουσία του Ibrahim Mahama ενός ξεχωριστού εικαστικού, ζωγράφου και γλύπτη γεννημένου το 1987 στο Tamale της Γκάνας, σε δύο περιπτώσεις, στην γκαλερί White Cube στο πλαίσιο της Frιeze και στο Design Museum και από την άλλη η Αμερικανο-Κορεάτισσα εννοιολογική καλλιτέχνης Anicka Yi (γεννημένη το 1971), στη μεγάλη κεντρική αίθουσα Turbine Hall της Tate Modern.

IBRAHIM MAHAMA

'LAZARUS'

έκθεση στην γκαλερί

WHITE CUBE

Ibrahim Mahama

O Ibrahim Mahama, o διεθνής αυτός Αφρικανός καλλιτέχνης μας είναι ήδη γνωστός, μια και πέρασε και από την Ελλάδα με μια εγκατάσταση με τίτλο “Check Point - Prosfygika”, που πραγματοποίησε στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα, στο πλαίσιο της Documenta 14, στις 7 Απριλίου του 2017.

Με την συμμετοχή των ανθρώπων παραγματοποιείται η εγκατάσταση στην Πλατεία Συντάγματος του Καλλιτέχνη από την Γκάνα Ibrahim Mahama, με τίτλο “Check Point - Prosfygika’” στο πλαίσιο της Documenta 14, στις 7-04-2017 στην Αθήνα. Φωτό: Milos Bicanski/Getty Images

Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί και εδώ φθαρμένους σάκους από γιούτα που προμηθεύεται από εμπόρους σε αντάλλαγμα με καινούργιους. Οι σάκοι που κατασκευάζονται στην Ασία, διανέμονται σε όλο τον κόσμο και χρησιμοποιούνται στην Γκάνα για τη συσκευασία κακάο, καφέ, ρυζιού, κόκκων και ξυλάνθρακα για εξαγωγή στην Αμερική και την Ευρώπη, υλοποιούν την ιστορία του παγκόσμιου εμπορίου. Αποτελούν αποδεικτικά στοιχεία στην έρευνα του καλλιτέχνη για τις παγκόσμιες εκδηλώσεις της καπιταλιστικής οικονομίας, αλλά αποκαλύπτουν επίσης τις τοπικές σχέσεις μεταξύ της διεθνούς εργατικής τάξης. Αυτοί που τα υφαίνουν, τα συσκευάζουν, τα φορτώνουν και τα μεταφέρουν αφήνουν τον ιδρώτα, τα ονόματα, τις ημερομηνίες και άλλες συντεταγμένες στα σακιά, που προδίδουν τις κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές τους κληρονομιές.

Ibrahim Mahama, “Check Point - Prosfygika". Άποψη της πλατείας Συντάγματος από ψηλά. Εικαστική εγκατάσταση στο πλαίσιο της Documenta 14, στις 7-04-2017 στην Αθήνα

Ο καλλιτέχνης καλύπτοντας έργα αρχιτεκτονικής που εκπέμπουν δικά τους νοήματα, θεωρεί ότι είναι δυνατόν να διαταραχθεί και να ανατραπεί η πολιτική φόρτιση των χώρων, δίνοντάς τους νέες μορφές, επιβάλλοντάς τους νέες έννοιες ή διαφοροποιώντας την επιδιωκόμενη σημασία τους. Και σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει διαβαστεί κα η πρακτική του Ibrahim Mahama να τυλίγει κτίρια με ύφασμα κρύβοντας τα χαρακτηριστικά τους.

Ibrahim Mahama performance στο πλαίσιο της documenta 14 και στο Kassel, στην Γερμανία,

Η επέμβαση στην πλατεία Συντάγματος έγινε παράλληλα στο πλαίσιο της documenta 14 και στο Kassel, στην Γερμανία, όπου εκεί επενδύθηκαν δύο κεντρικά κτίρια με σάκους από γιούτα. Και για τις δύο performances μπορείτε να έχετε μια εικόνα στο video εδώ .

Είχε βέβαια προηγηθεί και αντίστοιχη επέμβαση με τίτλο Out of Bounds (2015) που προβλήθηκε στην 56η Μπιενάλε της Βενετίας, με θέμα «All the World’s Futures»

Ibrahim Mahama, Out of Bounds, 2015, installation view. © the artist. Courtesy: White Cube; photograph: © Ibrahim Mahama.

Φέτος στο πλαίσιο της μεγάλης ετήσιας έκθεσης σύγχρονης τέχνης Frieze, που πραγματοποιείται στο Λονδίνο τον Οκτώβριο ο Ibrahim Mahama εκθέτει την νέα δουλειά του στη γκαλερί White Cube με γενικό τίτλο 'Lazarus' που περιλαμβάνει μία εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας, γλυπτική, κολάζ και φιλμ.

Το εγκαταλελειμμένο σιλό στη βόρεια πόλη Tamale στη Γκάνα, όψη

Αφετηρία για αυτή την έκθεση ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο που βρίσκεται στη βόρεια πόλη Tamale στη Γκάνα, όπου ο καλλιτέχνης ζει και εργάζεται.

Πρόκειται για ένα από τα πολλά σιλό από σκυρόδεμα, μπρουταλιστικού τύπου, που κατασκευάστηκαν για την αποθήκευση σιτηρών και άλλων τροφίμων κατά την εποχή μετά την ανεξαρτησία, που εγκαταλείφθηκε το 1966 και φιλοξενούσε ένα οικοσύστημα από ψάρια, ερπετά, πουλιά και μια μεγάλη αποικία νυχτερίδων.

Το εγκαταλελειμμένο σιλό στη βόρεια πόλη Tamale στη Γκάνα, από ψηλά

Με γνώμονα το ενδιαφέρον για τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώνεται ο χρόνος σε αυτές τις αρχιτεκτονικές δομές, ο Mahama φωτογραφίζει και ερευνά σιλό από το 2015 και τελικά απέκτησε αυτό το κτίριο με την πρόθεση να το μετατρέψει σε πολιτιστικό ίδρυμα. Κατά τη διαδικασία του καθαρισμού και της αποκατάστασης, πήρε την απόφαση να προστατεύσει τις κυρίαρχες μορφές ζωής του και να διατηρήσει τις νυχτερίδες ως συγκατοίκους του χώρου. Με αυτόν τον τρόπο, ο Mahama ανοίγει μια οικολογική διάσταση και παράλληλα εμπνέεται για την δημιουργία μιας σειράς νέων έργων.

Ibrahim Mahama, Lazarus

Στην αίθουσα 9Χ9Χ9 της γκαλερί, μία σειρά αιωρούμενων γλυπτών που παραπέμπουν σε μορφές μεγάλων νυχτερίδων συγκροτούν μια εγκατάσταση με τίτλο Lazarus. Με αναφορές στην ανάσταση του Λαζάρου, ο Μαχάμα χρησιμοποιεί αυτή τη βιβλική ιστορία για να αναλογιστεί την «κινητοποίηση της ζωής μέσα στο θάνατο».

Έργα από μεταλλικό σκελετό και μουσαμάδες που χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψη φορτίων, όπως τρόφιμα, αυτοκίνητα και κινητήρες, καθώς και για καταφύγιο, και συγκεντρώθηκαν από τον καλλιτέχνη.

Στην έκθεση παράλληλα παρουσιάζονται μια σειρά από κολάζ που συνδυάζουν επαναλαμβανόμενες εικόνες σιλό και νυχτερίδων με χάρτες της αποικιακής εποχής, σημειωματάρια τραπεζών, παραγγελίες και λογιστικά βιβλία από τις δεκαετίες του 1960 και του 70. Σε αυτά εντάσσονται σε γραμμικές διατάξεις, όπως κρεμόντουσαν από την οροφή των σιλό σχηματισμοί νυχτερίδων, παραπέμποντας στις προβληματικές πτυχές του πολυεπίπεδου παρελθόντος της Γκάνας.

Ibrahim Mahama, Capital Corpses (2019−21),

Η κορυφαία εγκατάσταση της έκθεσης με τίτλο Capital Corpses (2019−21), παρουσιάζεται στον χώρο της South Gallery, που έχει μετατραπεί σε μία παράδοξη υπερμεγέθη σχολική αίθουσα με δώδεκα μεταχειρισμένους πίνακες και εκατό ξύλινα θρανία της εποχής της αποικιοκρατίας, γεμάτα με σχόλια και σημειώματα χαραγμένα και αντί για βιβλία και τετράδια τα θρανία κόβονται και ενσωματώνουν εκατό μεταχειρισμένες σκουριασμένες ραπτομηχανές.

Ibrahim Mahama, Capital Corpses (2019−21)

Το αποκορύφωμα η ενεργοποίησή τους επιλεκτικά, με την ένταξη ηλεκτρικών μοτέρ, που λειτουργούν εναλλακτικά με χρονοδιακόπτες, προκαλώντας έναν δαιμονισμένο θόρυβο που αναστατώνει τον θεατή και τον βάζει σε ένα κλίμα μιας άλλης εποχής. Μιας εποχής που οι ραπτομηχανές ήταν το πανταχού παρόν εργαλείο στην Γκάνα, που χρησιμοποιήθηκε από εργάτες που χρειάζονταν γρήγορα να υιοθετήσουν ένα νέο επάγγελμα.

Δείτε το video:

Ibrahim Mahama, Capital Corpses (2019−21),

Οι παροπλισμένες πλέον ραπτομηχανές συλλέχθηκαν από τον καλλιτέχνη με την πρόθεση «να αναστήσει τα φαντάσματα που βρίσκονται στις μηχανές». Ο Μαχάμα παρομοιάζει τον ρόλο των θρανίων και των μαυροπίνακων με τους σάκους από γιούτα με τους οποίους εργάζεται συχνά. Συμπεριφέρονται επίσης ως παλίμψηστα. Πάνω σε αυτά τα αντικείμενα είναι εγγεγραμμένες σημειώσεις, ονόματα και κατευθύνσεις, οι οποίες δημιουργούν νέα στρώματα - ένα στοιχειώδες αρχείο του χρόνου που μπλέκεται με την υλική του ιστορία.

Στην επόμενη σκοτεινή αίθουσα της γκαλερί White Cube, ο καλλιτέχνης Ibrahim Mahama, μας αποκαλύπτει μέσα από μια σύντομη διπλή προβολή, το παρασκήνιο της δημιουργίας αυτής της έκθεσης.

Δραματικές σκηνές από τον καθαρισμό με τα χέρια, του εγκαταλελειμμένου και πλημμυρισμένου σιλό, από τοπικούς εργάτες, που μέσα από μια τρύπα στην οροφή, απομακρύνουν με πρωτόγονο τρόπο τις λάσπες από τα υπόγεια του κτιρίου. Παράλληλα προβάλλονται σκηνές από τον καθαρισμό και την αποκατάσταση της λειτουργίας των παλιών ραπτομηχανών, που συνέλεξε και εντάχθηκαν στην έκθεση.

Έφυγα συγκινημένος, γιατί η έκθεση αυτή επανέφερε μνήμες από την ελληνική πραγματικότητα, ιδιαίτερα στην δεκαετία του 1950. Μιας μετεμφυλιακής, εξαρτημένης, αποικιοκρατικού τύπου οικονομίας, από δυνάμεις του εξωτερικού, όπου κυριαρχούσε η ΠΑΟΥΕΡ και άλλες μεγάλες ξένες εταιρείες.

Μνήμες, με τα φθαρμένα ξύλινα θρανία και τους μαυροπίνακες από το δημοτικό σχολείο της Καλλιθέας, καθώς και με την ραπτομηχανή Singer της μητρός μου, που εκείνη την εποχή κυριαρχούσε σε όλα τα σπίτια, και έδινε ελπίδες στα νέα κορίτσια να βρουν επαγγελματική διέξοδο σε βιοτεχνίες και μοδιστράδικα για ένα κομμάτι ψωμί. Ακόμη και μνήμες από τα παλιά έντυπα μπλοκ, τιμολογίων, δελτίων αποστολής και άλλων παραστατικών, που χρησιμοποιούσαμε στο σπίτι, στις πίσω σελίδες, από το προπολεμικό παροπλισμένο εργοστάσιο Ε.Β.Ρ.Ο.Π.Α. (Ελληνική βιομηχανία Ρητίνης Οινοπνεύματος Ποτάσης & Άλατος) στην οδό Πειραιώς, γεμάτο επίσης με σειρές νυχτερίδες κρυμμένες στις στέγες, που είχε μετατραπεί σε διαλυτήριο αεροπλάνων και επέβλεπε ο πατέρας μου τα απογεύματα μετά την πρωινή δουλειά στην Υπηρεσία. Και βέβαια τα απανταχού τσουβάλια που φυλάσσοντο και επαναχρησιμοποιούντο για κάθε χρήση, κάποια από αυτά, ιδιαίτερα τα βαβμακερά, ακόμη και για ρούχα, και κυρίως ο ανθρώπινος μόχθος και η αβεβαιότητα για το μέλλον. Βίοι παράλληλοι!

Ο Mahama καταφέρνει να μας συγκινεί και να μας επαναφέρει ξανά στη «σχέση μεταξύ του παλιού και του νέου, του τυπικού και του ανεπίσημου, του παγκόσμιου και του τοπικού».

Διάρκεια έκθεσης: 15 Σεπτεμβρίου μέχρι 7 Νοεμβρίου 2021.

Ο Ibrahim Mahama

στο Design Museum

O Ibrahim Mahama μπροστά στην εγκατάστασή του,στο πλαίσιο της έκθεσης με τίτλο «Waste Age: What can design do?» στο Design Museum

Παράλληλα με την White Cube ο Ibrahim Mahama στο πλαίσιο της έκθεσης με τίτλο «Waste Age: What can design do?», στο Design Museum του Λονδίνου παρουσιάζει μια εντυπωσιακή εγκατάσταση με έναν τεράστιο τοίχο από παλιές οθόνες τηλεόρασης που παίζουν σκηνές από το Agbogbloshie στη Γκάνα, για πολλά χρόνια τη μεγαλύτερη χωματερή ηλεκτρονικών απορριμμάτων στον κόσμο, όπου άτυποι εργαζόμενοι καίνε ηλεκτρικά καλώδια για να συλλέξουν το χάλκινο σύρμα και άλλα πολύτιμα μέταλλα και αποσυναρμολογούν ηλεκτρονικές συσκευές μέσα από μία τοξική διαδικασία, που διαρκώς αυξάνουν όσο κυκλοφορούν νέα ηλεκτρονικά μοντέλα κάθε χρόνο.

Ένα παιδί στη χωματερή ηλεκτρονικών απορριμμάτων Agbogbloshie στην Γκάνα. Φωτογραφία: Andrew McConnell/Alamy

Περίπου το 7% των παγκόσμιων αποθεμάτων χρυσού βρίσκεται σήμερα μέσα σε υπάρχουσες ηλεκτρονικές συσκευές, πράγμα που σημαίνει ότι, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, μέχρι το 2080 τα μεγαλύτερα αποθέματα μετάλλων δεν θα είναι υπόγεια αλλά σε κυκλοφορία σε υπάρχοντα προϊόντα. Επιπλέον, ένας τόνος εξορυσσόμενου μεταλλεύματος χρυσού αποδίδει 3 γραμμάρια χρυσού, ενώ η ανακύκλωση ενός τόνου κινητών τηλεφώνων αποδίδει 300 γραμμάρια. Έτσι, οι χωματερές και οι χώροι υγειονομικής ταφής είναι τα νέα ορυχεία πλούσια σε πόρους.

ANICKA YI: “IN LOVE WITH THE WORLD”

Στην Tate Modern

Η Anicka Yi / Tate/Ben Fisher Photography

Αυτή την φορά η μεγάλη κεντρική αίθουσα Turbine Hall της Tate Modern, υποδέχεται μια νέα και εξαιρετικά πρωτότυπη εγκατάσταση. Διαφανή θαλάσσια πλάσματα, τα «αερόβια», όπως τα αποκαλεί, η Αμερικανο-Κορεάτισσα εννοιολογική καλλιτέχνης Anicka Yi (γεννημένη το 1971), ίπτανται, η μάλλον φαίνεται σαν να κολυμπούν στον χώρο δίνοντας την αίσθηση ότι βρίσκεσαι μέσα σε ένα ενυδρείο.

Σαν τεράστιες μέδουσες με κινούμενα πλοκάμια, ανεβαίνουν και κατεβαίνουν, ποτέ τόσο χαμηλά για να τις φτάσουμε, και χωρίς ποτέ να συγκρούονται μεταξύ τους. Παράξενα όντα φτιαγμένα με την βοήθεια διαφόρων ειδικών, τεχνητής νοημοσύνης, προγραμματιστών και νευρο-βιολόγων, με ορατά τα κυκλώματα και τους μικροσκοπικούς μηχανισμούς, που εξασφαλίζουν την λειτουργία τους.

Κάθε ένα είναι προγραμματισμένο να αιωρείται προς την σωματική ζεστασιά των ανθρώπων, χωρίς να ακουμπά ποτέ κανέναν, αποφεύγοντας έξυπνα κάθε επιφάνεια της μεγάλης αυτής αίθουσας, και επιστρέφοντας τελικά σε ένα κλειστό ειδικό χώρο, με πολυάσχολους τεχνικούς για την επαναφόρτιση των μπαταριών, και τις σχετικές ρυθμίσεις.

Μικροί περιστρεφόμενοι έλικες, στην περίμετρο των διάφανων αυτών μπαλονιών, που αλλάζουν κατεύθυνση, εξασφαλίζουν τις κινήσεις τους, με την λογική των drones, και αντίστοιχα τις ρυθμικές κινήσεις των πτερυγίων και πλοκαμιών που παραπέμπουν σε εικόνες πλεύσης. (δείτε το σχετικό βίντεο)

Η Anicka Yi προσφέρει ένα όραμα ενός νέου οικοσυστήματος στο Turbine Hall, του μεγάλου μεταβιομηχανικού αυτού χώρου στην καρδιά της Tate Modern, στην αίθουσα που κατασκευάστηκε για να στεγάσει μηχανήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Η εγκατάσταση της Yi γεμίζει τον χώρο με μηχανές για άλλη μια φορά. Επιπλέοντας στον αέρα, μας προτρέπουν να σκεφτούμε νέους τρόπους με τους οποίους οι μηχανές θα μπορούσαν να κατοικήσουν στον κόσμο. Η Anicka Yi φαντάστηκε τις μηχανές να εξελίσσονταν για να γίνουν ζωντανά πλάσματα και φαίνεται να αναρωτιέται εάν οι μηχανές, με τη συγχώνευση τεχνολογίας και βιολογίας, θα μπορούσαν να εξελιχθούν ως ανεξάρτητες μορφές ζωής.