ΤΑ ΕΝΤΥΠΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σκέψεις και συσχετισμοί

Κατά μία παράξενη συγκυρία, βρέθηκα ξαφνικά μπροστά στα τεύχη τριών περιοδικών αρχιτεκτονικής, που έφτασαν με κούριερ την ίδια ακριβώς ημέρα, και δεν ήξερα τελικά ποιό να ανοίξω πρώτο. Ομολογώ ότι την παράσταση έκλεψε το πιο εντυπωσιακό από πλευράς μεγέθους περιοδικό με το πιο παράξενο, ασαφές και δύσκολα κατανοητό εξώφυλλο. Ένα διπλό εξώφυλλο που προκαλεί σύγχυση και παράλληλα περιέργεια, πέρα από τις ασυνήθιστες διαστάσεις του τεύχους, που ξεπερνά το Α3 (43.5 Χ 28.5 Χ 2.00 εκ) με ικανό βάρος και μεγάλη δυσκολία να ενταχθεί σε βιβλιοθήκη.

Πρόκειται για μία μαξιμαλιστική έκδοση του δεύτερου κατά σειρά τεύχους του έντυπου περιοδικού archisearch, με περισσότερες από 284 σελίδες, και πληθώρα διαφημίσεων, που καλύπτουν σχεδόν το 1/3 των σελίδων. 

Χαρακτηρίζεται από ένα ιδιότυπο και άνετο  layout, εκτυπωμένο  σε καλό ματ χαρτί, δίγλωσσο, με αγγλικούς μόνο τίτλους και ποικιλία μεγεθών στις γραμματοσειρές, από πολύ μεγάλες στους τίτλους, μέχρι εξαιρετικά μικρές στα κάπως δυσανάγνωστα και πυκνά κείμενα, παρά την άνεση του μεγάλου μεγέθους των σελίδων  

Με αυτά τα δεδομένα αναμφίβολα ο πάντα αισιόδοξος και εύχαρις Βασίλης Μπαρτζώκας, υπεύθυνος αυτής της έκδοσης, καταφέρνει να κερδίζει τις εντυπώσεις, δημιουργώντας παράλληλα και ερωτήματα σε σχέση με την διαδικασία αξιολόγησης και προβολής της πληθώρας των επιλογών του, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που βγαίνουν στο προσκήνιο:

Φωτογραφία, μόδα, interior design, αρχιτεκτονική, συνεντεύξεις, παρουσιάσεις αρχιτεκτονικών γραφείων παλαιότερων και νεότερων αρχιτεκτόνων, φοιτητικές εργασίες, events, παρουσίαση εκθέσεων…

…αφιέρωματα στις γυναίκες συναδέλφους, στην αρχιτεκτονική γενικότερα και πολλά ειδικά θέματα εμπεριέχονται σ’αυτή την έκδοση με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αλλά παντελή απουσία σχεδίων.

Κυριαρχούν συντομευμένα άρθρα που απέχουν από τις σοβαρές και εκτενείς αναλύσεις, ανάλογες ας πούμε, με αυτές που φιλοξενήθηκαν στις σελίδες των Αρχιτεκτονικών Θεμάτων. Ένα περιοδικό υπερπληροφόρησης, που απαιτεί ικανό χρόνο να διαβαστεί, κάτι που ακόμη δεν έχω καταφέρει, παραμένοντας  στην πρώτη εντύπωση και σε επιλεγμένες αποσπασματικές αναγνώσεις.

Το μηνιαίο περιοδικό ek

Από την άλλη το μηνιαίο περιοδικό ek (Ελληνικές Kατασκευές), παραμένει σταθερά στην κλασική εικόνα ενός εντύπου ευρείας κυκλοφορίας, που πωλείται στα περίπτερα, χωρίς να καταφέρει μέσα στο χρόνο να δημιουργήσει μία νέα ταυτότητα, τουλάχιστον ως προς την εικόνα του. Το γνωστό μέγεθος, το γυαλιστερό χαρτί και το layout του περιοδικού παραμένει σταθερό προσεγμένο, αξιοπρεπές αλλά και σχετικά συμβατικό.

Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και το εισαγωγικό κείμενο, (editorial) της διευθύντριας σύνταξης Αριάδνης Βοζάνη, καθηγήτριας στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, που εδώ και τρία χρόνια πήρε την σκυτάλη από τον Πάνο Τσακόπουλο, προχώρησε σε νέες πρωτοβουλίες ανανέωσης, και με περισσή ευγένεια διατυπώνει την άποψή της, αποφεύγοντας να σχολιάσει πιο κριτικά τα θέματα της επικαιρότητας, κάτι που σήμερα είναι ζητούμενο. Ευτυχώς κάτι αρχίζει να διαφαίνεται στο τελευταίο τεύχος.

Το περιοδικό υποστηρίζουν σταθερά ο Σταύρος Μαρτίνος, έμπειρος και ουσιαστικός στις συνεντεύξεις του, ο Νίκος Πατσαβός, που επιλέγει και παρουσιάζει εξαιρετικά έργα αρχιτεκτονικής, καθώς και ο Κωνσταντίνος Βουτουφιανάκης Πετρόπουλος ειδικός σε θέματα σύγχρονων υλικών. Ενδιαφέροντα τα αφιερώματα σε προσωπικότητες της αρχιτεκτονικής που έφυγαν, όπως του Δημήτρη Φατούρου και του Mark Cousins. Ενημερωμένη τέλος και η ατζέντα του περιοδικού για τα τρέχοντα θέματα, που αφορούν εκδηλώσεις, εκδόσεις, αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, εκθέσεις κλπ.

Εκεί που ενίοτε μπαίνουν ερωτηματικά, είναι στις επιλογές των έργων που προβάλλονται από το περιοδικό. Είναι χρήσιμο σε ένα βαθμό, να έχουμε μία συνολικότερη εικόνα για το ποια αρχιτεκτονική παράγεται σε αυτόν τον τόπο, ιδιαίτερα σε όλη αυτήν την δύσκολη περίοδο της κρίσης που εξακολουθεί να διαρκεί.

Αλλά έχω την αίσθηση, παρακολουθώντας συστηματικά το περιοδικό, ότι ανάμεσα στα επιλεγμένα καλά έργα που δημοσιεύονται, παρεισφρείουν και κάποια που δεν έχουν κάτι ιδιαίτερο να προσφέρουν, και απλά καταξιώνονται μέσα από εντυπωσιακές φωτογραφίσεις, προβληματίζοντας ή παρασύροντας τον αναγνώστη. Στο βαθμό μάλιστα που δεν διατυπώνεται η όποια κριτική των έργων που παρατίθενται και  απουσιάζουν θεωρητικά κείμενα σχολιασμού, τα έργα αυτά εμπλέκονται ανάμεσα στις εμβόλιμες διαφημίσεις που ίσως τελικά ευθύνονται και για την δημοσιοποίησή τους.

Αυτή η ιστορία των διαφημίσεων μας καταδυναστεύει καθημερινά παντού. Μάταια επιδιώκουμε να απαλλαγούμε από αυτές ακούγοντας ραδιόφωνο, βλέποντας τηλεόραση και διαβάζοντας κάθε είδους έντυπα. Οι διαφημίσεις μας παρασύρουν, μας αποπροσανατολίζουν και δυστυχώς είναι ένα αναγκαίο κακό.

Το περιοδικό DOMa

Με τον καλλίτερο όμως τρόπο, εκτιμώ ότι χειρίζεται αυτό το θέμα των διαφημίσεων το περιοδικό DOMa. Οι διαφημίσεις δεν εμπλέκονται στα 4-5 θέματα που παρουσιάζονται στο περιοδικό. Εντάσσονται ενδιάμεσα σε αυτόνομες ενότητες και σε διαφορετικό χαρτί και ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται μπορεί εύκολα να ενημερωθεί. Έτσι, τα εκάστοτε θέματα που επιλέγονται παρουσιάζονται αδιάσπαστα, το καθένα σε ικανό αριθμό σελίδων. Το περιοδικό, ίσως κατά παγκόσμια πρωτοτυπία, επιδιώκει να προβάλει αναλυτικά το ταξίδι του σχεδιασμού μέχρι και την τελική υλοποίηση των έργων. Τίτλοι, κείμενα και λεζάντες, διατυπώνονται στα αγγλικά, με ταυτόχρονη ελληνική μετάφραση σε μαύρες σελίδες στο τέλος της παρουσίασης κάθε έργου. Σύντομα κατατοπιστικά κείμενα, επιλεγμένο φωτογραφικό υλικό και αναλυτικά σχέδια, αξονομετρικά και προοπτικά, συγκροτούν μία ολοκληρωμένη εικόνα των έργων που επιλέγονται από τον διεθνή χώρο και από την Ελλάδα.

Όλο το υλικό παρουσιάζεται σε ένα υψηλού επιπέδου πρωτότυπο και άνετο layout στις σελίδες, με μία επιμονή σε μικρού μεγέθους φωτογραφίες, σε ματ χαρτί, και με μια ιδιαίτερη, παλαιάς κοπής επεξεργασία της βιβλιοδεσίας, που ολοκληρώνεται με το ανεξάρτητο ανάγλυφο σε χοντρό χαρτί εξώφυλλο.

Πρόκειται για μία έκδοση που αποτελεί ταυτόχρονα και  ένα ελκυστικό αντικείμενο, που σε προτρέπει να το απολαύσεις σε ικανό χρόνο, σαν να παρακολουθείς μια κινηματογραφική ταινία που θέλεις να την δεις ξανά και ξανά.

Η αρχιτεκτονική αντιμετωπίζεται εδώ όχι ως ένα στιγμιαίο αποτέλεσμα, αλλά σαν μια ελκυστική περιπέτεια και χαίρομαι που τελικά το περιοδικό αυτό σε σύντομο χρόνο έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον σε ένα διεθνές αναγνωστικό κοινό που σταδιακά διευρύνεται. Κάποιοι θεωρούν εστέτ τις επιλογές του περιοδικού με αρνητικό πρόσημο. Προσωπικά εκτιμώ, ότι εδώ είναι και η αξία του μια και μας ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, με τις επιλογές του, που δεν είναι πολυδημοσιευμένες.

Το περιοδικό DOMa εκδίδεται σε 3 τεύχη το χρόνο, υπό την κεντρική ευθύνη του καθηγητή στην Σχολή Αρχιτεκτονικής στην Πάτρα Γιώργου Α. Πανέτσου, και των συνεργατών του Θανάση Μάνη και Νίκου Σούλη και αποτελεί συνέχεια και μετεξέλιξη των ΔΟΜΩΝ, ενός εγχειρήματος που ξεκίνησε το 2005 με το γνωστό περιοδικό ΔΟΜΕΣ.

Το περιοδικό ΔΟΜΕΣ

Το περιοδικό αυτό, που εκδίδεται 4 φορές το χρόνο, και το νέο τεύχος αναμένεται, ανανεώθηκε πρόσφατα σημαντικά, τόσο ως προς την εικόνα και το μέγεθός του όσο και ως προς το περιεχόμενό του καλύπτοντας με τον καλύτερο τρόπο τα τρέχοντα θέματα για την αρχιτεκτονική στην Ελλάδα.

Είναι σημαντικό ότι όλα αυτά τα περιοδικά πραγματοποιούν παράλληλα και μία σειρά από άλλες σημαντικές και παράλληλες εκδηλώσεις που κρατούν το ενδιαφέρον μας ζωντανό, αξιοποιώντας την προσφορά των διαφημιζόμενων χορηγών.

Εκθέσεις, ημερίδες, αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί, και ενδιαφέρουσες  εκδόσεις συμπληρώνουν το κάδρο των δραστηριοτήτων τους  και μόνο η πανδημία κατάφερε για λίγο να τις αναστείλει. Σε κάθε περίπτωση, τα περιοδικά αυτά διαμορφώνουν ένα πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα εκδοτικό τοπίο και στην ουσία λειτουργούν συμπληρωματικά, διαρκώς βελτιούμενα και εξελισσόμενα. Από τις ανάλογες εκδοτικές πρωτοβουλίες  του παρελθόντος, έχουμε περάσει σε μία εποχή διαρκών αναζητήσεων, που ενισχύεται από μία άμιλλα μεταξύ των επιμελητών, χωρίς ανταγωνιστικές συμπεριφορές και διεκδικήσεις αποκλειστικών δημοσιεύσεων και παρεξηγήσεων.

Αριάδνη Βοζάνη, Γιώργος Πανέτσος, υπεύθυνοι των περιοδικών ek και DOMa αντίστοιχα,  διατηρούν μια άριστη μεταξύ τους σχέση και πασχίζουν στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που εξαρτώνται από τους εκδότες τους, για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα

Πέρα όμως από τα ειδικά αυτά περιοδικά και του αριθμού διαδικτυακών ιστότοπων για την αρχιτεκτονική, που απευθύνονται σε πιο ειδικευμένο κοινό, η αρχιτεκτονική προβάλλεται έντονα τον τελευταίο καιρό και από τα ΜΜΕ.

Συχνά οι εφημερίδες, πέρα από τα τακτικά επώνυμα άρθρα συναδέλφων, που έχουν πυκνώσει, (όπως του Ανδρέα Γιακουμακάτου στην Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Τάση Παπαϊωάννου στην Εφημερίδα των Συντακτών και του γράφοντα στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ), έχουν εντάξει στην ύλη τους, και κυρίως στα ένθετα περιοδικά, αφιερώματα με την ελληνική αρχιτεκτονική. Έλληνες αρχιτέκτονες προβάλλονται με τα έργα τους, σε πολυσέλιδες δημοσιεύσεις, σε αντίθεση με το παρελθόν, που συστηματικά στις σπάνιες παρουσιάσεις κτιρίων δεν αναφέρεται το όνομα του αρχιτέκτονα γιατί θεωρείται διαφήμιση.

Οι καιροί άλλαξαν, και αίφνης σήμερα τυχαίνει να κρατώ στα χέρια μου το κοσμικό ένθετο περιοδικό GALA, στο κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, με πολυσέλιδο αφιέρωμα στους Point Supreme architects, στον Κωνσταντίνο Πανταζή και την Μαριάννα Ρέντζου, όπου παρουσιάζουν όχι μόνο τη δουλειά και τα οράματά τους αλλά και τις ενδιαφέρουσες απόψεις τους για την πόλη και τον δημόσιο χώρο. Μόλις την προηγούμενη βδομάδα επίσης στο περιοδικό "Κ" της εφημερίδας Καθημερινής της Κυριακής, υπήρχε αναλυτικό αφιέρωμα στα υποψήφια έργα Ελλήνων αρχιτεκτόνων για το Ευρωπαϊκό βραβείο Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής – Mies van der Rohe Awards 2022.

Παρουσιάσεις που ξεφεύγουν από την λογική των δημοσιεύσεων στο πλαίσιo του life style που επικρατούσε συνήθως στο παρελθόν. Κάτι αλλάζει λοιπόν στην Ελλάδα. Η επώνυμη αρχιτεκτονική διαχέεται έτσι στο ευρύτερο κοινό, που ακόμη θεωρεί ότι μπορεί να πραγματοποιείται είτε από πολιτικούς μηχανικούς, είτε με εργολάβους, είτε από τον μικρό αρχιτέκτονα που κάθε Έλληνας θεωρεί ότι διατηρεί εντός του.

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση