ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΥΚΑΒΗΤΤΟ 

+ 

Σχόλιο του Δημήτρη Φιλιππίδη 

Επανέρχομαι σήμερα, μαζί με τον Δημήτρη Φιλιππίδη, στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου του θεάτρου του Λυκαβηττού, μια και στην προηγούμενη ανάρτηση (βλέπε εδώ) δεν υπήρχαν τα χρονικά περιθώρια να σχολιάσω, όπως συνήθως, τα βραβεία και τις μελέτες που διακρίθηκαν αλλά και γενικότερα το σύνολο των προδιαγραφών του διαγωνισμού. Όσο επεξεργαζόμουν τις πινακίδες των διακρίσεων προέκυψαν διάφορα ερωτήματα που δεν είχα το χρόνο να τα διαχειριστώ στον σταθερό διάστημα που κρατώ συνήθως μεταξύ των αναρτήσεων. Μεσολάβησαν όμως σκέψεις και συζητήσεις με συναδέλφους και παράλληλα σημαντικό ρόλο έπαιξε και η συμμετοχή μου στις 8 Μαϊου 2020 στην διαδικτυακή διάλεξη του Δημήτρη Φιλιππίδη με θέμα τον Λυκαβηττό, στο μάθημα "Αρχιτεκτονική Δημόσιων Χώρων σε Αστικό και Φυσικό Τοπίο" στην σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, του καθηγητή Θάνου Παγώνη, με την συμμετοχή του Ανδρέα Κούρκουλα και της Μυρτώς Κιούρτη. 

Στην διάλεξη αυτή ο Φιλιππίδης υποστήριξε ότι «οι όποιες προτεινόμενες επεμβάσεις σε ένα νταμάρι είναι συνήθως προσπάθειες να εξημερωθεί το νταμάρι δηλαδή να πάψει να είναι αυτός ο άγριος και ατίθασος χώρος, ο άχρηστος και αυτό με λίγα λόγια είναι το λάθος.» 

Αναρωτήθηκε σχολιάζοντας το πρώτο βραβείο, αν «αυτή η μετατροπή του νταμαριού από άγριο σε ήμερο, δηλαδή η υποδούλωση στις ανθρώπινες ανάγκες εξυπηρέτησης αναψυχής κλπ μήπως τελικά δεν είναι ο μοναδικός τρόπος να επέμβει κανείς;» 

Και κατέληξε στην σκέψη ότι: 

«Θα μπορούσαμε να ανατρέψουμε αυτό το μοντέλο και κάνοντας μία αποδόμηση αυτού του καθωσπρεπισμού που έχουμε όλοι μας όταν πιάνουμε το μολύβι και θέλουμε να κάνουμε μία πρόταση. Θεωρεί επίσης ότι «δεν είναι τώρα ο στόχος να βρούμε έναν καθωσπρέπει αξιοπρεπή τρόπο να δέσουμε αυτό το χώρο του Λυκαβηττού με την υπόλοιπη πόλη κάτω, και μήπως σε αυτήν την περίπτωση θα έπρεπε η αντίστοιχη ανταρσία, απροσδιοριστία, απορρύθμιση που υπάρχει στην πόλη κάτω να μεταφερθεί και μέσα στο νταμάρι του Λυκαβηττού. Αυτό για μένα θα ήταν πιο ενδιαφέρον σαν θέμα και όχι η μετεξέλιξή του σε έναν χώρο να μη δαγκώνει, να μη βγάζει νύχια, να μην έχει άσχημα χαρακτηριστικά.» 

Τα δεδομένα αυτά με ώθησαν σε σκέψεις σχετικά με τις μελέτες που διακρίθηκαν που παραθέτω στην συνέχεια. 

Η εκτίμησή μου κατ αρχήν είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με ένα διαγωνισμό που με την πρώτη ματιά θα μπορούσε κανείς να ξεχωρίζει μια μελέτη που κερδίζει αμέσως τις εντυπώσεις και παράλληλα σημειώνω ότι έχουμε και μια σοβαρή κριτική επιτροπή επιλεγμένων συναδέλφων που από όσο γνωρίζω προβληματίστηκε ιδιαίτερα μέχρι την τελική αξιολόγηση. 

ΤΟ Α΄ ΒΡΑΒΕΙΟ 

TOPIO 7 architects 

Ανδρίτσου Κατερίνα, Αρχιτέκτων Μηχανικό

Καραμανέα Πανίτα, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Πολυζωίδης Θανάσης, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Αν και η αρχική μου τοποθέτηση προσανατολιζόταν σε μια διακριτική επέμβαση που να μην «φωνάζει» δίπλα στην ισχυρή αρχιτεκτονική χειρονομία του Ζενέτου (έστω και διαφοροποιημένη) στο ιδιότυπο αυτό αστικό τοπίο του νταμαριού στο κέντρο της πόλης, όσο διάβαζα την μελέτη με προβλημάτισε η υπέρμετρα αφαιρετική και ήπια προσέγγιση. Συνειδητοποίησα ότι απουσιάζει μια εμφανής αρχιτεκτονική χειρονομία αν και όπως δηλώνουν οι μελετητές στην εφημερίδα Καθημερινή: «ο χώρος επανασχεδιάζεται με βάση τις αρχές της αρχιτεκτονικής τοπίου»(ποιες άραγε;). 

Η πρόταση της ομάδας ΤΟΠΙΟ 7, μιας ομάδας την οποία εκτιμώ μια και έχει διακριθεί στο παρελθόν σε ανάλογους διαγωνισμούς, δεν προσφέρει την όποια δυνατότητα ενός σκιερού χώρου στάσης κάτω από τον ανελέητο αττικό ήλιο, στο όνομα της δυνατότητας εξασφάλισης ελεύθερου χώρου, σπάνιων τελικά πολλαπλών λειτουργιών. Πέρα από την επιλογή βιοκλιματικών φυσικών υλικών, απουσιάζει  αυτή την φορά, ένα ενδιαφέρον έστω και διακριτικό εύρημα και η πρόταση εκπέμπει θα έλεγα έναν "καθωσπρεπισμό", όπως τον ορίζει και ο Φιλιππίδης στην διάλεξή του. Αναρωτιέμαι αν τελικά «Ο κενός χώρος και η διατήρηση του ανοιχτού πεδίου» που η πρόταση επιδιώκει να υπερασπιστεί, είναι τελικά μια αρετή της λύσης; Μήπως τελικά πρόκειται για μια υπέρμετρα αφαιρετική πρόταση όπου διαχειρίζεται τον ελεύθερο δημόσιο χώρο απλοϊκά, με γραμμικά επιμήκη παγκάκια και χαμηλή βλάστηση έχοντας σαν στόχο να «δημιουργηθεί ένας δημόσιος χώρος αστικότητας» (δηλαδή;) όπως επισημαίνεται στο κείμενό τους, κάτι που δεν μου είναι σαφώς κατανοητό. 

ΤΟ Β΄ ΒΡΑΒΕΙΟ

 

Wilmotte & Associés Architectes SAS

Εδώ φαίνεται από την πρώτη ματιά ότι έχουμε μια σαφή και πολύ καλά επεξεργασμένη αρχιτεκτονική χειρονομία από ένα επίσης πολύ σοβαρό γραφείο. Μου κίνησε το ενδιαφέρον η δημιουργία του «αστικού πάρκου» στο πλάτωμα και η εξασφάλιση  σκιασμένων χώρων στάσης, που αποκλείει βέβαια τον ελεύθερο χώρο πολλαπλών λειτουργιών. Αξιοπρόσεκτο  και το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο του κτίριου του αναψυκτήριου και των βοηθητικών λειτουργιών καθώς και η ανάπλαση των χώρων κάτω από το κοίλο του θεάτρου. 

Διάβασα και τις αμφιβολίες που διατυπώθηκαν ανάμεσα στην κριτική επιτροπή,   θεωρώ όμως ότι πολύ δύσκολα θα την επέλεγα για την δεύτερη θέση αντί της πρώτης.

Η ΠΡΩΤΗ ΕΞΑΓΟΡΑ 

Σπύρος Γιωτάκης,

Κατσή Σταματούκου Γεωργία & Κίμων Κωνσταντάρας, αρχιτέκτονες μηχανικοί

Προσπερνώ το τρίτο βραβείο γιατί ομολογώ ότι με εντυπωσίασε περισσότερο το θάρρος και η τόλμη της πρώτης εξαγοράς, του γνωστού ήδη και ταλαντούχου Σπύρου Γιωτάκη και της ομάδας του, που έχει ήδη δώσει παρά το νεαρό της ηλικίας του σημαντικά δείγματα γραφής. 

Θεωρώ ότι η ομάδα πραγματοποιεί μία «ανταρσία», ανατρέποντας τα συμβατικά δεδομένα του διαγωνισμού, με μια πρόταση που έχει μια έντονη εικαστική προσέγγιση και προσωπικά την βρίσκω συναρπαστική. Έχει προηγηθεί μια επίπονη και πολύ ενδιαφέρουσα επεξεργασία και προφανώς προκάλεσε έντονες συζητήσεις και είχε αντιθετικές προσεγγίσεις από τα μέλη της επιτροπής. Μόνο που η επιτροπή δεν τόλμησε να αναδείξει σε καλύτερη θέση «μια πρόταση με δυνατή κεντρική ιδέα, που αντιπαρατίθεται, αντιστικτικά στο βραχώδες μέτωπο και τις βραχώδεις εξάρσεις του λατομείου, προτείνοντας ευμεγέθη ανάγλυφη-γλυπτική πτυχωτή κατασκευή από σκυρόδεμα» όπως σχολιάζεται στα πρακτικά της κριτικής επιτροπής. 

Για άλλη μια φορά επιλέγονται «ανώδυνες» και «συμβατικές» λύσεις όπως άλλωστε επισημαίνει και Δημήτρης Φιλιππίδης στο σημερινό σχόλιό του που ακολουθεί: 

Με αφορμή τον διαγωνισμό για τον Λυκαβηττό

του Δημήτρη Φιλιππίδη

Όσα ακολουθούν έχουν ως αφορμή τον διαγωνισμό για το πάρκινγκ του Λυκαβηττού, του οποίου τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν πρόσφατα. Ήθελα μόνο να συνεισφέρω στη συζήτηση, με λίγα λόγια για διαγωνισμούς διαμόρφωσης κοινοχρήστων, ελεύθερων χώρων, που διεξάγονται συχνά στη χώρα μας εδώ και αρκετές δεκαετίες. Με αυτό τον τρόπο αποκτήθηκαν εμπειρίες που χρήσιμο θα ήταν να μοιραστούμε μεταξύ μας. 

Είναι αλήθεια πως αυτοί οι διαγωνισμοί είναι ευεργετικοί γιατί προσπαθούν να καλύψουν το τεράστιο έλλειμμα σε επεξεργασμένους δημόσιους χώρους στην Ελλάδα, επουλώνοντας πληγές που προκαλούνται από αδιαφορία που φτάνει στον βανδαλισμό, από προκατάληψη για τη σημασία του ανοιχτού, κοινόχρηστου χώρου, από έλλειψη παιδείας πάνω στην αξία της ισότιμης συμμετοχής στα κοινά. Όλοι γνωρίζουμε τη σκληρή μοίρα που επιφυλάσσεται σε ευαίσθητες, απαιτητικές σχεδιαστικές επεμβάσεις στον ελληνικό δημόσιο χώρο, και είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε εκπτώσεις, μόνο και μόνο για να δούμε (επιτέλους) κάτι να εφαρμόζεται κι ας χαθεί αύριο το πρωί – όπως τόσο συχνά συμβαίνει. 

Για να μην ξεχνάμε τη μάστιγα των συστηματικών ενστάσεων για την κρίση των επιτροπών, το άλλο ράλι υστεροβουλίας, ικανών να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις ή και ματαιώσεις. Έστω γενικεύοντας ανεπίτρεπτα, είναι απόλυτα κατανοητή τότε η λογική που ακολουθούν οι επιτροπές κρίσης, επιλέγοντας «ανώδυνες», «συμβατικές» λύσεις οι οποίες όμως διαθέτουν το μεγάλο πλεονέκτημα να είναι «εφαρμόσιμες». 

Αυτές οι συνθήκες, με μαθηματική ακρίβεια, συρρικνώνουν τη γκάμα των διαθέσιμων συνθετικών χειρισμών όσων μετέχουν στους διαγωνισμούς. Τους επιβάλλουν «πολιτικά ορθές» επιλύσεις που αποφεύγουν να θίξουν ευρύτερα ζητήματα, όπως τη δυναμική πολλαπλότητα των ρευστών χρήσεων από διαφορετικές, συμπλεκόμενες ομάδες κατοίκων μέσα στη διάρκεια της μέρας στους δημόσιους χώρους. 

Για να εικονογραφηθούν τα όσα εδώ γράφω, ας θυμίσω πως πριν λίγες μέρες δημοσιεύτηκε η είδηση στον τύπο ότι λειτούργησε με απρόσμενη ανταπόκριση ο θερινός drive-in κινηματογράφος στο πάρκινγκ του Λυκαβηττού. Μας λέει άραγε τίποτε αυτό; 

Δημήτρης Φιλιππίδης 

14 06 2020

________________________________

Τέλος παραθέτω και εδώ και ένα σχόλιο που ανήρτησα στο facebook με το οποίο τελικά συμφώνησαν κάμποσοι φίλοι και συνάδελφοι: 

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΉΘΗΚΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΠΡΟΣΧΕΔΙΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΘΕΑΤΡΟΥ ΛΟΦΟΥ ΛΥΚΑΒΗΤΤΟΥ 

Δυστυχώς η όλη διαδικασία για αυτόν τον διαγωνισμό και ο τεράστιος χρόνος που μεσολάβησε, επιβεβαιώνει την συχνή άρνηση των φορέων δημοσίου δίκαιου να προκηρύξουν για τα έργα αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, ενισχύοντας την επικρατούσα άποψη ότι είναι χρονοβόροι. Στην περίπτωση αυτή του Λυκαβηττού ο διαγωνισμός πρωτοπαρουσιάστηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018 τα η κριτική επιτροπή έβγαλε τα αποτελέσματα τον Φεβρουάριο του 2020 και δημοσιεύοντα τελικά τον Ιούνιο του 2020, δηλαδή 18 μήνες αργότερα και μόνο για τα προσχέδια. Αν υπολογίσουμε τον χρόνο υλοποίησης της οριστικής μελέτης και της μελέτης εφαρμογής με τα τεύχη και την δημοπράτηση μέχρι την έναρξη του έργου εκτιμώ ότι θα χρειαστούν συνολικά τρία ολόκληρα χρόνια, χρόνος τεράστιος για οποιοδήποτε φορέα που θέλει να δείξει έργο. Τι φταίει; Τι θα μπορούσε να γίνει. Για τί αν δεν σκύψουμε σε αυτό για να επιλύσουμε τα προβλήματα και να επισπεύσουμε τις διαδικασίες, μοιραία τα έργα θα συνεχίσουν να γίνονται με απ ευθείας αναθέσεις και με αδιαφανείς διαδικασίες. 

________________________________________

ΝΕΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥΣ 

Σε συνέχεια αυτής της ανάρτησης στο face book, πληροφορήθηκα ότι ομάδα συναδέλφων επεξεργάζεται και προωθεί νέα και πολύ σοβαρή πρόταση στη οποία συνοπτικά: 

• Αναγνωρίζεται ότι οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί συμβάλλουν στο « δημόσιο συμφέρον» 
• Απλοποιούνται οι κατηγορίες και τα είδη των διαγωνισμών 
• Επιβάλλεται η συμμετοχή των βραβευομένων στην υλοποίηση του έργου είτε ως «ανάδοχοι» είτε ως «τεχνικοί σύμβουλοι» του αγωνοθέτη, ανάλογα με το είδος του διαγωνισμού. 
• Ορίζονται με ορθολογικό και ρεαλιστικό τρόπο (ανάλογα με τα μεγέθη) τα «αξιόλογα έργα» που απαιτούν την διενέργεια αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. 
• Η πιθανή εξαίρεση από την υποχρέωση διενέργειας αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για τα « αξιόλογα έργα» γίνεται κατόπιν αρχιτεκτονικής κρίσης από το αρμόδιο ΣΑ ή το ΚΕΣΑ. 
• Προϋπόθεση για την προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού είναι η υποχρέωση της διοργανώτριας αρχής να έχει εξασφαλίσει όλα τα έξοδα της διαδικασίας. 
• Απλοποιείται η διαδικασία επικοινωνίας μέσω και των ηλεκτρονικών δυνατοτήτων. 

Και κυρίως: 

• Μειώνεται ο χρόνος ολοκλήρωσης των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών με την οριοθέτηση του χρόνου υποβολής των προτάσεων και της διαδικασίας κρίσης και ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων 

ΕΔΩ

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση