"ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΕΣ":

ΟΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΑΙΩΡΗΣΕΙΣ 
ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΗ ΓΕΡΟΛΥΜΠΟΥ

+ 

δύο κείμενα των Μέμου & Δημήτρη Φιλιππίδη

+
η πρώτη γεύση από την Documenta 14

Ο Γιώργης Γερόλυμπος

Επί χρόνια κυκλοφορώ στα εργοτάξια, ανεβοκατεβαίνω σκαλωσιές και εργοταξιακούς ανελκυστήρες, αλλά ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ ότι υπάρχει άνθρωπος και ειδικά αρχιτέκτονας, εκτός από τους εναερίτες που στήνουν τους γερανούς, που θα μπορούσε να αιωρηθεί στην άκρη της μπίγας των γιγαντιαίων περιστρεφόμενων γερανών σε ύψος μέχρι και 110 μέτρα. 

Θέλει κότσια, τόλμη και τρομερή θέληση να βρεθεί κάνεις αιωρούμενος στο κενό, βιώνοντας τις συνεχείς ταλαντώσεις από τον αέρα, που χαρακτηρίζουν αυτούς τους γερανούς, σχεδόν έξι ολόκληρα χρόνια, χειμώνα καλοκαίρι για να καταγράφει συστηματικά την εξέλιξη της κατασκευής ενός από τα σημαντικότερα σύγχρονα κτίρια της Αθήνας. 

View from crane due Northeast

Μια πρωτοφανής ίσως διεθνώς, ακροβασία του Γιώργου Γερόλυμπου που αγνόησε τα drones και τις σταθερές κάμερες σε ύψος και επέλεξε να έχει αυτή την μοναδική αίσθηση του μοναχικού δημιουργού - καλλιτέχνη που βιώνει το έργο του από ψηλά, καδράρει το θέμα του, απομονωμένος, στο απόλυτο κενό, κάτω από τον καυτό ήλιο, ή τον δυνατό χειμωνιάτικο αέρα, σαν ένα παράξενο πουλί με ράμφος τον τηλεφακό του, που ίπταται πάνω από το νέο εναλλασσόμενο τοπίο. 

Canopy, illustration of bottom-shell ferro-cement panels

Car Park, typical floor reinforcement

Οι εικόνες αυτές του Γιώργη, με μάγεψαν από την πρώτη στιγμή. Αν και επισκέφτηκα πολλές φορές το εργοτάξιο και γοητεύτηκα από το έργο καταγράφοντας με την φωτογραφική μου μηχανή σπάνιες εικόνες από την κατασκευή, όταν άρχισαν να δημοσιεύονται οι πρώτες φωτογραφίες του Γερόλυμπου ξαφνιάστηκα, ενθουσιάστηκα, συγκινήθηκα, ζήλεψα και θαύμασα την τόλμη του και την μοναδική του εικαστική ματιά. 

Γιώργης Γερόλυμπος 

Πρόσφατα απόλαυσα την σεμνότητά του, την ευγένεια, τον μεστό του και συγκροτημένο του λόγο, στην παρουσίαση του νέου εξαιρετικού του βιβλίου με τίτλο «ορθογραφίες», που όλοι πρέπει να αποκτήσετε, μαζί με τον Δημήτρη και τον Μέμο Φιλιππίδη στον «Φάρο» του νέου συγκροτήματος. 

Με μεγάλη χαρά δημοσιεύω στην συνέχεια τα κείμενά τους που  έγραψαν αυθόρμητά. Ήξερα από την έκφραση του προσώπου τους φεύγοντας από την παρουσίαση ότι κάτι σημαντικό θα είχαν να πουν και αυτό μπορείτε να το επιβεβαιώσετε στην συνέχεια. 

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΕΣ: 

ξαναγράφοντας τη σχέση 

φωτογραφίας και αρχιτεκτονικής 

του Μέμου Φιλιππίδη 

Ποια η σχέση των ορθογραφιών του Γιώργη Γερόλυμπου με την αρχιτεκτονική του συγκεκριμένου έργου που απεικονίζει; Πώς ο φωτογράφος αφουγκράζεται, ερμηνεύει και προσαρμόζεται στο εκάστοτε έργο; Πόσο επιβεβλημένη και ταιριαστή είναι η συγκεκριμένη θέαση απέναντι στο αντικείμενο της, το ΚΠΙΣΝ; Δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει ότι η ίδια η αρχιτεκτονική του Renzo Piano είναι εξ αρχής και κατεξοχήν «ορθογραφημένη»: Με τεράστια φροντίδα ο αρχιτέκτονας πειθαρχεί όλη την κάτοψη του ΚΠΙΣΝ σε ορθογώνιες αναλογίες και σε κανάβους. Ρυθμοί από λεπτά υποστυλώματα, μοτίβα από κατακόρυφα καΐτια, η αρχιτεκτονική γραφή του είναι στοιχισμένη, καθαρογραμμένη χωρίς παρεκτροπές, χωρίς αναπάντεχα «επεισόδια», χωρίς ανορθογραφίες. 

Συστηματικά αντλεί αξία, ίσως και μνημειακότητα, μέσω αυτής της πειθαρχίας και τάξης. Οι ορθογραφίες του Γ. Γερόλυμπου έρχονται και κεφαλαιοποιούν αυτή ακριβώς την αρχιτεκτονική επιλογή. Τη διανθίζουν με την ανθρώπινη κλίμακα και τυχαιότητα, μόνο και μόνο θαρρείς για να τονίσουν ακόμα περισσότερο την καθολική (και καθηλωτική) εφαρμογή της ορθογώνιας τάξης. 

Canopy top surface, applying protective coating

Η κάμερα απομακρύνεται στον ουρανό, στη μέγιστη δυνατή απόσταση, ώστε να σταθεί «αντάξια» στο έργο: να μπορέσει να συμπεριλάβει όσο γίνεται περισσότερο περιοχή από το μεγάλης κλίμακας αρχιτεκτόνημα και ταυτόχρονα να αποδώσει επάξια, με τις λιγότερες δυνατόν παραμορφώσεις (χωρίς δηλαδή κάποιον ευρυγώνιο φακό), την ορθογωνική πειθαρχία. 

Αλλά οι Ορθογραφίες του Γ. Γερόλυμπου με τη χαρακτηριστική τους θέαση από πάνω προς τα κάτω, δεν αποτυπώνουν απλά την ορθογωνική κανονικότητα της αρχιτεκτονικής του R. Piano. Επαναφέρουν μια κεφαλαιώδη κατακόρυφη θέα που αποτέλεσε αναπόσπαστο τμήμα της μνημειακής αρχιτεκτονικής του παρελθόντος: Αναφέρομαι στην εκτενέστατη παράδοση ζωγραφικής απεικόνισης του ουρανού στα θολωτά ταβάνια δημοσίων ιστορικών κτιρίων του μπαρόκ και του ροκοκό, αναπαραστάσεις του πώς θα ήταν η θέα προς τα πάνω αν στεκόσουν στο δάπεδο του κτιρίου. 

Triumph of Moderation, ceiling fresco (1731) Paul Troger 

Quadratura painting around the perimeter, Gaetano Fanti 

Melk Abbey, Austria 

Canal waterproofing membrane

Αυτές ήσαν εξιδανικευμένες κατακόρυφες θέες, «κατοικημένες» όχι από τους εργάτες που αποθανατίζει ο Γ. Γερόλυμπος, αλλά με όλη την κοσμική και επουράνια ιεραρχία, με την ίδια την αρχιτεκτονική να συνεχίζει –ιλουζιονιστικά- ακόμα ψηλότερα και βέβαια τον ίδιο τον ζωγραφισμένο ουρανό ως μακρινό φόντο. Η αναπαράσταση αυτή του άπειρου ύψους (μια από τις εμμονές και της μοντέρνας αρχιτεκτονικής) και ο μετασχηματισμός του ταβανιού σε πίνακα, επανέρχονται αντεστραμμένα στις Ορθογραφίες του Γ. Γερόλυμπου: η ιεραρχημένη εξουσία δίνει τη θέση της στους εργάτες της οικοδομής και τα ίχνη της υπό διαμόρφωση αρχιτεκτονικής του R. Piano αναβαθμίζονται πειστικά ως ένα έργο αυτόνομα εικαστικό, ένα ανάγλυφο έδαφος «πεπιεσμένο» από την τόσο μακρινή του θέαση. 

Car Park, waterproofing

Όσο και αν πολλές από αυτές τις λήψεις μπορούν να θεωρηθούν εφήμερες με την έννοια ότι απεικονίζουν στιγμιότυπα από την κατασκευή που δεν παραμένουν ορατά στο τελειωμένο αρχιτεκτονικό έργο, παραδόξως ο ίδιος ο αρχιτέκτονας επέλεξε να διατηρήσει για πάντα αυτή την ορθογραφική άποψη από ψηλά: Είναι γνωστό ότι οι αρχιτέκτονες φροντίζουν με τα κτίρια τους να καδράρουν τη θέα –είτε τοποθετώντας παράθυρα σε κομβικές θέσεις είτε με οριζόντιες πλάκες να απομονώνουν πανοραμικές θέες του τοπίου. Τακτικές που χρησιμοποιεί ο R. Piano με το μεγάλο στέγαστρο στρατηγικά τοποθετημένο στην κορυφή του λόφου, ανοίγοντας οριζόντιες θέες προς τη θάλασσα και προς την υπόλοιπη Αθήνα. 

Αλλά, θαρρείς συντονισμένος με τις Ορθογραφίες του Γ. Γερόλυμπου, ο αρχιτέκτονας εφηύρε και κατασκεύασε ένα σημείο που στο διηνεκές μπορεί να προσφέρει τη θέα αυτή από ψηλά και προς τα κάτω: Αναφέρομαι στη γυάλινη γέφυρα που σαν αποκρυσταλλωμένος γερανός εργοταξίου, συνεχίζει στο κενό, σε μεγάλο ύψος πάνω από την πλατεία που μεσολαβεί μεταξύ Βιβλιοθήκης και Λυρικής. 

Από τη γέφυρα αυτή ο επισκέπτης, αιωρούμενος θαρρείς στο κενό –αυτή τη φορά στη γέφυρα εν προβόλω- επιστρέφει ως déjà vu στις αντίστοιχες φωτογραφίες του Γ. Γερόλυμπου από το ίδιο σημείο. Αυτή η μοντέρνα, high tech γέφυρα μετατρέπει την εφήμερη Oρθογραφία του φωτογράφου σε διαρκή, προνομιακό και επιλεγμένο από τον αρχιτέκτονα τρόπο θέασης του ίδιου του έργου του. 

Μέμος Φιλιππίδης 

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΕΣ

Του Δημήτρη Φιλιππίδη

«Ευτυχισμένοι όσοι έζησαν σε εκείνες τις μέρες…» Κάπως έτσι ξεκινούν οι αφηγήσεις για σπουδαία κατορθώματα στο παρελθόν, που διατηρούνται ζωντανές στη μνήμη. Έτσι θα θυμούνται όσοι έτυχαν στην παρουσίαση του λευκώματος Orthographs (Ορθογραφίες) του Γιώργη Γερόλυμπου στο «Φάρο» του ΚΠΙΣΝ το βράδυ της 30 Μαρτίου. 

Μέσα από τον όγκο φωτογραφιών που πήρε ο Γερόλυμπος για να καταγράψει την δεκαετή πορεία εκτέλεσης του έργου, το λεύκωμα περιλάμβανε μια επιλογή μόνο από όσες τράβηξε από ψηλά, χρησιμοποιώντας τους γερανούς του εργοταξίου. Με αυτή τη χειρονομία ο Γερόλυμπος ξεπερνούσε εντυπωσιακά τις πρακτικές ανάγκες της ανάθεσής του, καθώς υπερέβαινε το ρόλο του μεθοδικού καταγραφέα του μεγάλου αυτού έργου. Ξεπερνούσε ακόμα και τις απαιτήσεις της πλήρους απογραφής της παραμικρής λεπτομέρειας της κατασκευής που απαιτεί την επαφή με τη σωματικότητα του εργοταξίου. Αντίστροφα, με το να υπερυψωθεί πάνω από τα εφήμερα ανθρώπινα έργα, ο Γερόλυμπος έδωσε στον εαυτό του το δικαίωμα να αποκαλέσει όσα βλέπει «τοπίο». 

Terza Natura 2003, Φορείς γέφυρας Βρασνά

Ήταν, και το απέδειξε, ο πιο κατάλληλος να πετύχει αυτή τη μεταστροφή. Ξεκινώντας από τις σπουδές του στην Αγγλία (1998) και την πρώτη του έκθεση στην Ελλάδα (Terza Natura, 2003), οι φωτογραφίσεις που έκανε κατόπιν στόχευαν σταθερά προς μια τέτοια κατεύθυνση. Η προετοιμασία για τις Ορθογραφίες είναι καταγραμμένη πχ στα θαλασσινά τοπία του 2004, στην παραλιακή της Θεσσαλονίκης του 2008 και στις μακρινές λήψεις της Αθήνας με τα ξέφωτα του 2012. 

Mare Liberum, Κύμη

Athens Spread, Πανόρμου

Όμως στις Ορθογραφίες υπάρχει κάτι πρόσθετο: το «τοπίο» έχει ασυναίσθητα μεταβληθεί σε στρωματογραφία, με αναστροφή της διαδικασίας της ανασκαφής. Τοπίο είναι η επισώρευση λεπτών στρώσεων από υλικά και γεγονότα που διαρκώς μεταβάλλουν τη θέαση, εξαϋλώνοντας το αντικείμενο που φωτογραφίζεται ώστε να καταστεί αφηρημένη σύνθεση. 

Mediterranean Gardens on the Hill

Library and Car Park, ground-level slabs separated by the 'Canyon'(service road)

Ο ίλιγγος τελικά δεν οφείλεται τόσο στο ύψος από όπου γίνονται οι λήψεις όσο στην αίσθηση ότι υπάρχει «εκεί κάτω» μια ανύποπτη ανθρώπινη κυψέλη, απορροφημένη στα επίγεια καθήκοντά της. Τοπίο, τελικά, είναι η αποξένωση του ανθρώπινου βλέμματος από το έργο ως τέχνημα.

Δημήτρης Φιλιππίδης

H έκδοση του λευκώματος πραγματοποιήθηκε από το Yale University Press,  σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Μέλισσα, με χρηματοδότηση από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Συγγραφείς του, εκτός από τον ίδιο τον φωτογράφο, είναι ο αρχιτέκτων Renzo Piano, ο Πρύτανης της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Yale, Robert Storr και η αρχιτέκτων Katharine Storr. Την επιμέλεια των φωτογραφιών υπογράφει η Sarah Meister, επιμελήτρια του τμήματος φωτογραφίας του ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης και σύμβουλος έκδοσης είναι ο Christopher Hudson, διευθυντής εκδόσεων του ίδιου μουσείου. Προλογίζει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, Ανδρέας Δρακόπουλος.

η πρώτη γεύση από την Documenta 14

(χωρίς σχόλια)

"Η εικόνα που τώρα τρεμοπαίζει μπροστά στα μάτια σου είναι όνειρο, όπως συνειδητοποιείς. Η Εύα κοιμάται και εσύ βλέπεις το όνειρό της. Όμως από πού προκύπτει αυτή η διεστραμμένη σκηνή, που είναι τόσο δυνατή ώστε αντιλαμβάνεσαι ότι πρέπει να είναι όνειρο που επαναλαμβάνεται συχνά, ακόμα κι αν είναι η πρώτη φορά που κοιμάσαι ως Εύα; Καθώς τίθεται το ερώτημα, εμφανίζεται μια άλλη εικόνα – μια γνήσια ανάμνηση της Εύας, προφανώς εν είδη επεξήγησης. Είναι εκείνη η ένδοξη βραδιά του 1939, όταν αστειευόμενος σου ζήτησε να σε δει να ουρείς, σαν να ήθελε να σφραγίσει την εύκολη εισβολή στην Πολωνία με μια υπεροπτική χειρονομία παντοδυναμίας, με τη χαρά μιας μετρημένης σκανταλιάς.

Έβγαλες όλα σου τα ρούχα, επιδεικνύοντας με περηφάνια τις υπέροχες ροδαλές σου ρώγες, πάντα στητές σαν δυο άγρυπνες κεραίες, τη στιλπνή κοιλιά σου, το χρυσαφί όρος της Αφροδίτης, τέλεια συμμετρικό, χωρίς ποτέ να χρειάζεται κούρεμα. Εκείνος κάθισε σε ένα σκαμνάκι μπροστά στην ανοιχτή πόρτα, σταύρωσε τα πόδια. Φορώντας ακόμα τις μπότες του, εκτός από ένα αδιόρατο τικ που έκανε το αριστερό του βλέφαρο να παίζει. 

Roee Rosen,

(Ζήσε και πέθανε ως Εύα Μπράουν, 1995-97) 

Μεικτή τεχνική σε χαρτί

Ωστόσο, αυτή είναι η πραγματική πηγή της εικόνας στο όνειρο: Εξάλλου, εκείνη τη βραδιά του 1939 αυτός φορούσε τη στολή και απέστρεψε το βλέμμα όταν είδε τη διάφανη σταγόνα να γυαλίζει στη μικρή εσοχή ανάμεσα στου μηρούς σου, ενώ η εικόνα στο όνειρο δεν έχει ίχνος συστολής, ντροπής, επιφύλαξης ή ειρωνείας. 

Στο όνειρο είσαι από πάνω του και σε κοιτά με το στόμα ορθάνοιχτο, τα μάτια καρφωμένα με λατρεία στο φύλο σου. Βλέπεις το πρόσωπό του από ψηλά καθώς το αιδοίο σου κατεβαίνει αργά για να φιλήσει το άνοιγμά του που περιμένει. Κοιτάζεις το πρόσωπο του δικτάτορα, σχεδόν παιδιάστικο με αυτή την έκφραση αποφασιστικότητας, πλαισιωμένο από τους βαριούς μηρούς σου. Κολλάς τα παχουλά μεγαλόπρεπα χείλη του αιδοίου σου στο δικό του λεπτό άνω χείλος. Ετοιμάζεσαι να καταθέσεις το κίτρινο υγρό απόρριμμά σου σαν να ήταν θείο δώρο.

από την εγκατάσταση, 

στο Μουσείο Μπένάκη 

του Roee Rosen 

με τίτλο:

ΖΗΣΕ ΚΑΙ ΠΕΘΑΝΕ
ΩΣ ΕΥΑ ΜΠΡΑΟΥΝ

Η ερωμένη του Χίτλερ στο Μπούνκερ
Του Βερολίνου και Επέκεινα

Μια Εικονογραφημένη Πρόταση για Σενάριο Εικονικής Πραγματικότητας
Όχι προς Υλοποίηση.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση