ΞΕΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ: ΕΝΑ ΑΝΟΙΧΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΤΟΥ

σκέψεις με αφορμή την έκθεση της Λίζη Καλλιγά 

Το Ξενία της Άνδρου, 2011

Την τελευταία φορά που βρέθηκα στην Άνδρο, σφίχτηκε το στομάχι μου αντικρίζοντας από μακριά στο φως του σούρουπου, το κουφάρι του περίφημου Ξενία της Άνδρου του Άρη Κωνσταντινίδη, να στέκει εγκαταλελειμμένο μπροστά από τα αρχοντικά και τα «παλατάκια» της «χώρας» των Ανδρείων.

Το Ξενία της Άνδρου όπως παραδόθηκε το 1957

Αξέχαστα καλοκαίρια ήρθαν στο μυαλό μου: δεκαετία του ’80 στον δεύτερο όροφο, στο άνετο δωμάτιο που παραθέριζε η κυρία Ηλιού, με τα απέριττα έπιπλα, την θέα, το αυγουστιάτικο μελτέμι στην βεράντα πάνω από την θάλασσα, τα σκίτσα αποτύπωσης των λεπτομερειών των στιβαρών κουφωμάτων στο σημειωματάριο των διακοπών, το κόκκινο λινόλεουμ στους διαδρόμους, τα χωρίς καντράν χρωματιστά τηλέφωνα και τα πρώτα σοβαρά δείγματα φθοράς και εγκατάλειψης.

Αυτή τη τελευταία φορά απέφυγα να πλησιάσω κοντά. Δεν άντεχα να βλέπω το έργο ενός δημιουργού που μας έχει σημαδέψει, να φαντάζει σαν ένα πτώμα σε αποσύνθεση. Απομακρύνθηκα και αυτόματα σκέφτηκα ότι μετά από τόσα χρόνια η καλύτερη λύση πια είναι να το κατεδαφίσουν άμεσα, όχι γιατί αυτό επιθυμούν από χρόνια οι Ανδρείοι, που ουδέποτε το αποδέχθηκαν, αλλά για να σταματήσει ο διεθνής αυτό-εξευτελισμός μας. Χρειάζεται τελικά να ακρωτη- ριαζόμαστε για να προστατεύσουμε την αξιοπρέπειά μας, μια που συχνά αδυνατούμε να φροντίσουμε τα ίχνη του πολιτισμού μας. Και έτσι για μένα ανεξάρτητα από τα προβλήματα στατικής αντοχής και ανεπάρκειας η λύση της κατεδάφισης αποτελεί ένα είδος κάθαρσης.

Λίζη Καλλιγά, από την έκθεση Στο Ξενία της Άνδρου. 2001-2012

 (ένα αρχείο ανοίγει)

Η έκθεση όμως της Λίζη Καλλιγά στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης με έκανε να αλλάξω γνώμη. Η Καλλιγά κάνει μια σημαντική έκθεση για το Ξενία της Άνδρου γιατί επίμονα αποφεύγει να ωραιοποιήσει το ερείπιο. Γιατί κάνει φωτογραφίες ντοκουμέντα, που δεν έχουν νεύρο, δεν έχουν ένταση, αλλά αποκαλύπτουν την ψυχή του έργου, την αλήθεια, την ουσία της σκέψης του Άρη Κωνσταντινίδη, την δομή του, τα πρωτογενή χρώματα, τις σχέσεις εσωτερικού και εξωτερικού χώρου και όλα όσα ο χρόνος και η φθορά αναδεικνύουν στα σημαντικά μνημεία. 

 

Λίζη Καλλιγά, από την έκθεση 

Στο Ξενία της Άνδρου. 2001-2012 (ένα αρχείο ανοίγει)

Τρομάζω με την προοπτική οποιασδήποτε «αποκατάστασης- αξιοποίησης – αναπαράστασης» του διατηρητέου, που μεθοδεύεται από την ΕΤΑ Α.Ε. με στόχο την πώληση προς εκμετάλλευση. Το δράμα και ο εμπαιγμός που παίζεται στου FIX στην Συγγρού με τον ακρωτηριασμό-εξευτελισμό του Ζενέτου είναι αποκαλυπτικό. 

Εκτιμώ ότι το Ξενία της Άνδρου ως «διατηρητέο» πρέπει να διατηρηθεί ως έχει. Σαν ένα μουσείο του εαυτού του. Σαν ένα ανοιχτό αλλά φροντισμένο ερείπιο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να επουλωθούν προσεκτικά οι πληγές του με όσο γίνεται λιγότερες επεμβάσεις. Οι αρχαιολόγοι μας έχουν μια τεράστια εμπειρία σε τέτοια θέματα. Δεν θα με ενοχλούσε μάλιστα καθόλου αν για την στατική του ασφάλεια αντί για επιπρόσθετους μανδύες από μπετόν ή ανθρακονήματα να χρησιμοποιηθούν απλές ξύλινες κατασκευές –νάρθηκες υποστύλωσης όπως γίνεται στην Αquila της Ιταλίας για την στήριξη των μνημείων που έχουν τραυματιστεί από τον σεισμό. Να παραμείνει το μνημείο ανέπαφο. Όπως το ανέδειξε ο χρόνος. Οποιαδήποτε άλλη αναπαράσταση-αξιοποίηση με τον ΚΕΝΑΚ (αλουμίνια, μονώσεις, ενεργιακούς επιθεωρητές) και τις σύγχρονες προδιαγραφές θα είχε καταστροφικά αποτελέσματα.

Λίζη Καλλιγά, από την έκθεση 

Στο Ξενία της Άνδρου. 2001-2012 (ένα αρχείο ανοίγει)

Το Ξενία αποτελεί ένα πυκνωτή αξιών και ποιοτήτων μιας μοναδικής περιόδου, της δημιουργικής άνοιξης του ΄60. Ας τον διαφυλάξουμε ευλαβικά σαν ένα χώρο μνήμης και επίσκεψης, και αγωγής της ψυχής.

Ίσως κάτι τέτοιο ενδόμυχα, θα επιθυμούσε και ο Άρης Κωνσταντινίδης, όταν το σχεδίαζε.

ο Άρης Κωνσταντινίδης

 Περισσότερα για την έκθεση της Λίζη Καλλιγά εδώ