ARS THEATRALIS 

ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙKH ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΘΕΑΤΡΩΝ 

ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΠΕΡΡΑΚΗ

Πότε και πού θα γίνουν 

η παρουσίαση του βιβλίου και οι ξεναγήσεις

Όλα ξεκίνησαν την άνοιξη του 2014, όταν το Μουσείο Μπενάκη ζήτησε από τον αρχιτέκτονα Μάνο Περράκη το αρχείο των μελετών του γραφείου του, με τα σχέδια, το φωτογραφικό υλικό  και τις μακέτες, για να ενταχθεί στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής, και ο αείμνηστος Άγγελος Δεληβοριάς, πρότεινε τότε το μουσείο να αναλάβει την πραγματοποίηση σχετικής έκθεσης. Ως στενός συνεργάτης από το 1977 και στενός φίλος του βραβευμένου αρχιτέκτονα, σχεδιάσαμε τότε από κοινού αυτή την έκθεση, για την αίθουσα του 1ου ορόφου στο κτίριο της οδού Πειραιώς.

Ένα από τα αναπτύγματα των εκθεσιακών επιφανειών και λεπτομέρεια της μακέτας που πραγματοποιήθηκαν το 2014 για την έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Βρεθήκαμε όμως αντιμέτωποι με την οικονομική κρίση και τις δυσκολίες του Μουσείου να αντιμετωπίσει το κόστος της έκθεσης. Η έκθεση ξεχάστηκε, ο Άγγελος Δεληβοριάς μας άφησε τον Απρίλη του 2018, ακολούθησε το κενό με τον κορονοϊό, μέχρι που το 2021 η Ναταλία Μπούρα διευθύντρια των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής επανάφερε το θέμα. Έτσι επτά χρόνια μετά επαναδραστηριοποιήθηκαμε. Κρίναμε μάλιστα σκόπιμο να εντάξουμε στην ομάδα την αρχιτέκτονα μουσειολόγο Ερατώ Κουτσουδάκη και τον ομότιμο καθηγητή Δημήτρη Φιλιππίδη που με ευγένεια αποδέχθηκε να αναλάβει την επιμέλεια του καταλόγου της έκθεσης. Ακολούθησε μια συστηματική συνεργασία με αλλεπάλληλες συναντήσεις και συζητήσεις όλων μας, που οδήγησαν σε μια νέα διαφορετική οπτική που έβαλε στο τραπέζι η Ερατώ Κουτσουδάκη και εδραιώθηκε μέσα από μια γόνιμη ανταλλαγή απόψεων, με αποτέλεσμα να συγκροτηθεί μια ουσιαστική κεντρική ιδέα.

Συνάντηση της ομάδας συνεργασίας στις 6 Δεκεμβρίου 2022, από αριστερά: Γ. Τριανταφύλλου, Μ. Περράκης, Δημήτρης Φιλιππίδης, Ερατώ Κουτσουδάκη

Αυτή την κεντρική ιδέα υλοποίησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η Ερατώ Κουτσουδάκη με την συνεργάτη της Ευγενία Ευθυμιάδου, μέσα από πολλές και αναπάντεχες δυσκολίες και ανατροπές και με ελάχιστα χρήματα. Στην διαδρομή η έκθεση κρίθηκε σκόπιμο να στηθεί τελικά στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, όπου μας υποδέχθηκε με τις καλύτερες προθέσεις η τότε διευθύντρια κα Παρή Καλαμαρά και με δυνατότητα κάλυψης μέρος του κόστους της έκθεσης και την συμβολή του επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού. Αποφασίστηκε παράλληλα η έκθεση να πραγματοποιηθεί σε συμπαραγωγή με το Μουσείο Μπενάκη, και  τελικά λόγω έλλειψης χρημάτων με την συμβολή και μόνο των ελάχιστων χορηγών. Ακολούθησε  η αιφνίδια αντικατάστασή της κας Καλαμαρά, με την νέα διευθύντρια κα Αικατερίνη Δελαπόρτα και με νέο Διοικητικό Συμβούλιο, στο πλαίσιο της μετατροπής του Μουσείου σε ΝΠΔΔ. Μια ανατροπή που με αφετηρία κυρίως  αρνητικές εμπειρίες προηγούμενων ετών, προκάλεσε μια σειρά αντιδράσεων από την πλευρά του επιστημονικού δυναμικού του μουσείου που ήταν δύσκολο να διευθετηθούν. 

Τελικά με την επίμονη παρακολούθηση της ομάδας της Κουτσουδάκη, την ουσιαστική συμβολή  του συντηρητή του ΒΧΜ  Άκη Μαργαριτώφ και την συμμετοχή και άλλων συντελεστών που αναγράφονται στην συνέχεια, η έκθεση ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε την Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου 2023 παρουσία πλήθους κόσμου και θα διαρκέσει μέχρι  28 Ιανουαρίου του 2024.

Η ΕΚΘΕΣΗ

Επισκεφτείτε λοιπόν αυτή την έκθεση και βυθιστείτε στα έγκατα του Βυζαντινού Μουσείου της Αθήνας, που την επέκτασή του σχεδίασε επίσης ο Μάνος Περάκης από το 1987 και "απογείωσε" ο αείμνηστος χαρισματικός διευθυντής του Δημήτρης Κωνστάντιος.  Προετοιμαστείτε να διεισδύσετε σε έναν κόσμο που έπλασε με ευαισθησία και τεχνική αρτιότητα η Ερατώ Κουτσουδάκη αποδίδοντας την ατμόσφαιρα του θεατρικού χώρου, αλλά και ενός εργαστηρίου αρχιτεκτονικής.

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Ξεκινήστε από τον στενόμακρο διάδρομο με τις σπάνιες επιλεγμένες αφίσες, όπου σε ένα σύντομο και περιεκτικό εικονογραφημένο χρονολόγιο με κείμενα του Περράκη εκτείνεται το αφήγημα της δημιουργικής του διαδρομής. Εκτίθενται προγράμματα θεατρικών παραστάσεων, μετάλλια και πλακέτες βράβευσης, ακόμη και το χρυσό κόσμημα σχεδιασμένο από τον οίκο Φανουράκη, που απεικονίζει το θέατρο Σαγούντο στην Βαλένθια της Ισπανίας που σχεδίασε ο Περράκης,

Η μακέτα το ίδιου θεάτρου μαζί με άλλα σημαντικά θέατρα στην Ρώμη και την Αθήνα εκτίθενται σε πρώτο πλάνο, στον πρώτο μεγάλο εκθεσιακό χώρο, ενώ στο βάθος μας υποδέχεται το κινούμενο πορτραίτο του Μάνου Περράκη από την σειρά της ζωντανής ζωγραφικής του Κώστα Τσόκλη, που εκτέθηκε το 1986 στην Μπιενάλε της Βενετίας.

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Και στην συνέχεια περιπλανηθείτε στην μεγάλη κεντρική αίθουσα που πάνω σε κεκλιμένα σχεδιαστήρια και σε μια υποβλητική ατμόσφαιρα, ανακαλύψτε μιας άλλης ποιότητας αρχιτεκτονική με ευαίσθητα σκίτσα και προοπτικά στο χέρι, σχέδια υψηλής ποιότητας και φωτογραφικό υλικό όπου 26 θέατρα, ανοιχτά, κλειστά και ανοιχτά, μόνιμα και προσωρινά, σταθερά, μεταβλητά ή κινούμενα, αποκαλύπτονται και ανασυντίθενται μέσα από πέντε διαφορετικές ενότητες, που επέλεξε εύστοχα η Κουτσουδάκη και σηματοδοτούνται με ανηρτημένες καρτέλες.

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Από το επιμέρους στο όλον της αρχιτεκτονικής σύνθεσης και από το όλον στα θεατρικά δρώμενα, την θεατρική πράξη, που απογειώνουν οι άνθρωποι του θεάτρου, αλλά και οι  εικονιζόμενοι θεατές καθισμένοι στα υπέροχα καθίσματα από δέρμα και χρωμιωμένες μεταλλικές διατομές,  δια χειρός Περράκη.

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Μέσα σε αυτό το κλίμα εντάσσεται και η ενότητα παρουσίασης της μελέτης του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, που εμπεριέχει μια θεατρικότητα με τα βυθιζόμενα και αναδυόμενα εκθεσιακά επίπεδα, τα προσεκτικά επιλεγμένα υλικά που συγκροτούν σπάνιο δείγμα  αρχιτεκτονικής μουσείων.

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Και στο φινάλε, πίσω από την αυλαία αποκαλύπτεται στον επισκέπτη η "ψυχή" του Περράκη, η προσωπικότητα ενός μεγάλου δημιουργού, οι επιρροές του μέσα από το «Σύμπαν Χαρισματικών Συνομιλητών» όπως  αποκάλεσε τον χώρο  η Κουτσουδάκη. Μία παράθεση πρωτότυπων καδραρισμένων φωτογραφιών των εντιμότατων φίλων του, που τον συνοδεύουν σε όλη του την διαδρομή και με τους οποίους συνομιλούσε και συνομιλεί δημιουργικά, και μια επιλογή από σπάνια έργα τέχνης από την πλούσια προσωπική συλλογή του. 

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Νίκος Αλεξίου, αριστερά, Σχέδιο από τα φοιτητικά του χρόνια. Δεξιά, Χωρίς τίτλο

Yves Klein, Χωρίς Τίτλο

Φωτο: Γιώργης Γερόλυμπος

Μάνος Χατζιδάκις, Οι δια χειρός του παρτιτούρα και οι στοίχοι του μελοποιημένου ποιήματος του Κ.Π. Καβάφη, Μέρες του 1903

Έργα αγαπημένων εικαστικών, αλλά και παρτιτούρες μουσικής δια χειρός των μεγαλύτερων Ελλήνων συνθετών. Στον ίδιο χώρο μαζί,  περίτεχνα τοποθετημένα σε κλειστή βιτρίνα τα προσωπικά συλλεκτικά του σχεδιαστικά εργαλεία, μιας χειροποίητης αρχιτεκτονικής, που σταδιακά παρέρχεται στο όνομα της ψηφιακής εποχής και για αυτό έχουν μια ιδιάιτερη αξία.

Ο Δημήτρης Φιλιππίδης αναφέρει σχετικά:

Ο Μάνος Περράκης στάθηκε τυχερός γιατί χρονικά συνέπεσε και μετείχε ενεργά σε μια εξαιρετικά δημιουργική ομάδα εκπροσώπων του λόγου και της τέχνης στην Ελλάδα, μετουσιώνοντας τα οράματά τους ώσπου να προσλάβουν αρχιτεκτονική μορφή.

Στην αφήγηση του Περράκη συνεχώς αναφέρονται ονόματα όπως των Τάκη Μουζενίδη, Αλέξη Μινωτή, Κάρολου Κουν, Μίνωα Βολανάκη, Μάνου Χατζιδάκι, Διονύση Φωτόπουλου, Ειρήνης Παπά, Μελίνας Μερκούρη.

Μετείχε στον κύκλο των ιερών αυτών τεράτων του ελληνικού θεάτρου, ζούσε και ανέπνεε την ίδια ατμόσφαιρα με αυτούς, τους συνόδευε σε περιοδείες, σε συζητήσεις, οραματισμούς, και προβληματισμούς.

Πέρα όμως κι από αυτούς, γνώρισε έμμεσα έστω και τη δουλειά εικαστικών που συνεισέφεραν περιστασιακά με σκηνικά και κουστούμια όπως οι Σπύρος Βασιλείου, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γιάννης Μόραλης, ενώ ασφαλώς έστρεψε την προσοχή του προς εκείνους που οικειοποιήθηκαν θεατρικούς τρόπους στη ζωγραφική τους όπως ο Νίκος Εγγονόπουλος ή, πάνω απ’όλους, ο Κώστας Τσόκλης. Με τον τελευταίο θα δεθεί άλλωστε με πολύχρονη φιλία και συνεργασία που διαρκεί ως σήμερα.

Για την εκλεκτή ομάδα, που ο Περράκης ονομάζει «χαρισματικούς συνομιλητές», λέει ο ίδιος:

«Αισθάνομαι πολύ τυχερός, που υπήρξαν φίλοι μου και, εγώ θεωρώ δάσκαλοί μου, που με βοήθησαν να γίνω καλύτερος αρχιτέκτονας, καλύτερος άνθρωπος»

Ερνέστος Τσίλλερ, σχέδιο οικοδομικής λεπτομέρειας

Και ο  βραβευμένος με χρυσό βραβείο στη Διεθνή Έκθεση Θεατρικού Ντιζάιν και Αρχιτεκτονικής στην Πράγα, Μάνος Περράκης σχολιάζει σε πρόσφατη συνέντευξή του:

«Υπήρξα από πολύ νωρίς κοντά στην Τέχνη. Τη σπούδασα, την τόλμησα, ταξίδεψα για να τη βρω, διάβασα για να την καταλάβω, έζησα μαζί της. Τη μελέτησα σε βάθος και ακόμα τη μελετώ. Αφέθηκα να τη βιώσω με πάθος και, όπως συμβαίνει με όλα τα πάθη, το μοιράστηκα με αντίστοιχα παθιασμένους ανθρώπους»,

Από τα εγκαίνια της έκθεσης, φωτο Μάγια Τσόκλη

ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Ευχαριστίες στον Γιώργη Γερόλυμπο για την ευγενική παραχώρηση φωτογραφικού υλικού από την έκθεση.

Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Με μία ξεχωριστή χειροποίητη βιβλιοδεσία προετοιμάστηκε από τον εκδοτικό οίκο Μέλισσα, ο τόμος που συνοδεύει την έκθεση, και επιμελήθηκε ο Δημήτρης Φιλιππίδης, καταθέτοντας και δύο εξαιρετικά κείμενά του. Την ευθύνη του σχεδιασμού και τον συντονισμό της παραγωγής είχε η Αθηνά Ραγιά. Μία έκδοση με άνετο layout, υψηλής ποιότητας εικονογράφηση με ευανάγνωστα σχέδια και συναρπαστικό φωτογραφικό υλικό, στις 190 σελίδες του τόμου, με επιλεγμένο χαρτί και σκληρά εξώφυλλα.

Δυστυχώς λόγω ανεξήγητων και ανήκουστων γραφειοκρατικών εμπλοκών, μέχρι  σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές, 47 ημέρες μετά τα εγκαίνια, δεν έχει γίνει ακόμη δυνατόν να πωλείται το βιβλίο στους επισκέπτες της έκθεσης στο Βυζαντινό Μουσείο, παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες μας να είναι έτοιμο πριν τα εγκαίνια, που μόνο τότε δόθηκε η δυνατότητα να διατεθεί στο κοινό. 

Βασικός κορμός του καταλόγου,  το  κεντρικό κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη με τίτλο Το όραμα πάντα αφημένο για αργότερα ή περί Θεατρικότητας,  και η ενότητα με τίτλο Ο Μάνος Περράκης Αφηγείται. Πρόκειται για την πιο πρόσφατη παρουσίαση των θεάτρων που σχεδίασε, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των τηλεσυνάξεων της «Παρέας του Οικονόμου», και ειδικά τις Τετάρτες από 22.4 έως 19.5.2020, σε τέσσερεις συνέχειες, με παράλληλες προβολές σε power point. Οι αφηγήσεις αυτές που διακρίνονται από την ασύγκριτη αμεσότητα του προφορικού λόγου, απομαγνητοφωνήθηκαν και αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα μου (triantafylloug.blogspot.com) και συγκεκριμένα  εδώ.

Εκτός από τα κείμενα των διευθυντών των μουσείων της Αικατερίνης Δελλαπόρτα, του Γιώργου Μαγγίνη, και της Παρή Καλαμαρά, παρατίθενται μία σειρά από προσωπικές μαρτυρίες του Κώστα Τσόκλη, του Τάκη Βοϊλα, του Νίκου Σηφουνάκη, της Μάρως Αδάμη και του γράφοντα και ακολουθούν το Ελάχιστο Βιογραφικό Σημείωμα του Μάνου Περράκη και η Εργογραφία.

Η παρουσίαση της έκδοσης θα πραγματοποιηθεί την ΚΥΡΙΑΚΗ, 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2023 στις 12:00 μμ, στο θέατρο της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου στο Σχολείον Ειρήνης Παπά, Λεωφ. Αθηνών-Πειραιώς 52, 18547 στον Πειραιά.

Θα μιλήσουν οι:

- Μάρω Αδάμη, καθηγήτρια αρχιτεκτονικής ΕΜΠ

- Πλάτων Μαυρομούστακος, καθηγητής θεατρολογίας ΕΚΠΑ

- Γιώργος Πανέτσος, καθηγητής αρχιτεκτονικής Παν. Πατρών

- Κώστας Τσόκλης, εικαστικός

και ο Μάνος Περράκης

Θα συντονίσει ο Δημήτρης Φιλιππίδης, ομότιμος καθηγητής αρχιτεκτονικής ΕΜΠ και επιμελητής της έκδοσης.

Επισκεφτείτε αυτή την έκθεση μέχρι τις 28 Ιανουαρίου 2024.

Και θυμηθείτε ότι θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις, που προϋποθέτουν να δηλώσετε συμμετοχή εδώ.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση