ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 24

RAPHAEL

NATIONAL GALLERY

Raphael, Πορτραίτο Bildo Altovita, λάδι σε καμβά, λεπτομέρεια, 1516-18

Heather Phillipson, The End, έργο της Βρετανίδας καλλιτέχνιδας στην τέταρτη πλίνθο στην πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο, 2022

Αποχωρώντας από την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου (National Gallery), βρεθήκαμε ακριβώς μπροστά στο έργο της Βρετανίδας καλλιτέχνιδας Heather Phillipson, με τίτλο The End, που μόλις είχε τοποθετηθεί στην τέταρτη πλίνθο στην πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο[1]. Ήταν ένα μικρό σοκ, μια και είμαστε γοητευμένοι και φορτισμένοι από την για πρώτη φορά εμπειρία μας από τα έργα του Ραφαήλ, μιας τέχνης μιας άλλης εποχής, απίστευτης ευαισθησίας και τελειότητας, παρουσιασμένης υποδειγματικά στις κατάμεστες αίθουσες της National Gallery. Δύο τελείως διαφορετικές καλλιτεχνικές προσεγγίσεις, με διαφορά 500 και πλέον ετών που μόνο σοκ μπορεί να προκαλέσουν, συνειδητοποιώντας το πώς έχει εξελιχθεί η τέχνη στον δυτικό κόσμο.

Heather Phillipson, The End, 2022

Η μύγα, το drone και το κεράσι πάνω στην στριφογυριστή σαντιγύ, μας προκαλούν αμηχανία και ερωτήματα, όσο και αν η καλλιτέχνης υποστηρίζει ότι πρόκειται για ένα «μνημείο ύβρεως και επικείμενης κατάρρευσης», αλλά συμβολίζει επίσης την ελπίδα για ανανέωση. Δεν προορίζεται, λέει απαραίτητα να είναι «απαισιόδοξο», αλλά είναι «ελπιδοφόρο» και σηματοδοτεί μια «ευκαιρία ριζικής αλλαγής».

Δύσκολες αναγνώσεις! Αλλά ακόμη δεν μπορώ να ξεφύγω από την δια χειρός Raphael ματιά του Bildo Altoviti, που με έχει καθηλώσει. Αυτό το βλέμμα που σε καρφώνει επίμονα και αποκαλύπτει τις σπάνιες ικανότητες του καλλιτέχνη, ώστε να θεωρηθεί ένας από τους γίγαντες της Αναγέννησης.

Bildo Altoviti, 1518, oil on wood

Ο Ραφαήλ πέθανε σε ηλικία μόλις 37 ετών την Μεγάλη Παρασκευή στις 6 Απριλίου του 1520, σχεδόν ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση αυτού του πορτραίτου. Από πολύ νωρίς όμως έδειξε τις ικανότητές του. Γεννημένος στο Urbino της Ιταλίας το 1483, με πατέρα ζωγράφο που έχασε σε ηλικία 8 ετών, από τα παιδικά του χρόνια ήταν περιτριγυρισμένος από τέχνη, λογοτεχνία και ποίηση. Το ταλέντο του αναγνωρίστηκε σύντομα και το πρώτο έργο της μεγάλης αυτής έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, από τα χρόνια της εφηβείας του, η αυτοπροσωπογραφία του, το αποδεικνύει, όπως και το πορτραίτο του Saint Sebastian στην πρώιμη αυτή περίοδο που παρατίθεται στην συνέχεια.

Head Of a Boy, (Self Portrait), 1498 , Black chalk over stylus intentation

Saint Sebastian, 1502-1503, Τέμπερα και λάδι σε ξύλο

Φλωρεντία

Σε ηλικία 21 ετών βρίσκεται στην Φλωρεντία (1504/5-1508), όπου έχει την δυνατότητα να μελετήσει τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι και τον Μιχαήλ Άγγελο. Πραγματοποιεί σκίτσα επηρεασμένος από αυτούς, όπως «Η Λήδα και ο Κύκνος», και σταδιακά καταφέρνει να αποκτήσει νέους πελάτες και να πραγματοποιήσει έργα θρησκευτικού χαρακτήρα.

Η Λήδα και ο Κύκνος (Επηρεασμένος από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι) 1505–7

 Η Παναγία και το παιδί με το βρέφος Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής και ένας Άγιος Παιδιού (Η Μαντόνα της Terranuova), 1505

 Αυτοπροσωπογραφία (Self Portrait), 1506

Τα σχέδιά του έγιναν όλο και πιο περίπλοκα και τρισδιάστατα, όπως φαίνεται στο «The Holy Family with A Pomegranate» ,1507–8.

The Holy Family with A Pomegranate,1507–8

Παράλληλα υιοθέτησε το στρογγυλό φορμά, που έγινε δημοφιλές στους πελάτες της Φλωρεντίας σε έργα όπως «Η Παναγία και το παιδί με το βρέφος Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής και ένας Άγιος Παιδιού («Η Μαντόνα της Terranuova») του 1505 περίπου.

The Virgin and Child with infant Saint John the Vaptist and Child Saint (The Terranuova Madonna), 1505-06

Saint Catherine οf Alexandria, 1507

Στην Φλωρεντία δημιούργησε επίσης μερικούς από τους πιο αγαπημένους πίνακές του με τη Μαντόνα.

The Virgin and Child (‘The Tempi Madonna’), 1507-8.

The Virgin and Child (The Bridgewater Madonna),  1507-8

The Holy Family with a Palm Tree (The Madonna Of the Palm), 1506-7

Ρώμη

Ο Ραφαήλ έφτασε στη Ρώμη το 1508 και κέρδισε την υποστήριξη του τραπεζίτη Agostino Chigi, του πλουσιότερου ανθρώπου στην Ιταλία, που ήταν παράλληλα και οικονομικός σύμβουλος του Πάπα Julius II, και του Πάπα Leo X. Τώρα εργαζόταν για πελάτες με μεγάλες ιδέες και μεγάλους προϋπολογισμούς, για Πάπες που θέλουν να ξεπεράσουν τους προκατόχους τους, και καλλιτέχνες που θέλουν να ξεπεράσουν τους αντιπάλους τους.

Εργάστηκε για την ανακαίνιση των παπικών διαμερισμάτων του Πάπα Julius II στο Βατικανό. Ο Julius είχε σχεδιάσει μια σειρά από τοιχογραφίες για τα διαμερίσματά του και την Καπέλα Σιξτίνα. O Raphael ήταν μια τολμηρή επιλογή, σε ηλικία μόλις 25 ετών και χωρίς εμπειρία στην παραγωγή τοιχογραφιών μεγάλης κλίμακας.

Η Σχολή των Αθηνών (The School of Athens), fresco in stanza della Signatura at the Vatican Palace

«The School of Athens», το πιο διάσημο έργο του Ραφαήλ και ένας από τους βασικούς πίνακες της δυτικής τέχνης, αντιπροσωπεύει μια διαχρονική συγκέντρωση των μεγαλύτερων Ελλήνων φιλοσόφων και φυσικών επιστημόνων της αρχαιότητας: όπου ο Ραφαήλ περιλαμβάνει τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Αρχιμήδη και τον Πυθαγόρα.

Ο Ραφαήλ ασχολήθηκε με την χαρακτική, τον σχεδιασμό για τις διακοσμητικές τέχνες, την ταπισερί, την αρχαιολογία και την αρχιτεκτονική. Η δυνατότητα να ασχολείται με όλα αυτά, οφείλεται στην ικανότητά του να κατευθύνει το εργαστήριό του, που είχε μετατραπεί στην μεγαλύτερη και την πιο παραγωγική καλλιτεχνική επιχείρηση στην Ρώμη, απασχολώντας ικανό αριθμό σημαντικών καλλιτεχνών, όπως ο Julio Romano. Ήταν τελικά ένας ικανός μάνατζερ, επιχειρηματίας και καλλιτέχνης.

God The Father Accompanied by Symbols of the Evangelists, 1511

Ακολουθώντας το παράδειγμα του Albrecht Dürer, σχεδίασε χαρακτικά και είχε την τύχη να συνεργαστεί με τον Marcantonio Raimondi, ο οποίος πραγματοποίησε τις εκτυπώσεις.

The Massacre of the Inocents, 1510, χαρακτικό

Two Caryatids, Leaning Against a Truncated Column, Supporting a Censer Decorated With Flower and Salamander Motifs, 1518-20

The Judgement of Paris, 1515-16, χαρακτικό

Αρχιτεκτονική

Το 1514, με το θάνατο του Μπραμάντε, ο Ραφαήλ έγινε αρχιτέκτονας της νέας βασιλικής του Αγίου Πέτρου, δηλαδή των απαρχών του κτιρίου που γνωρίζουμε σήμερα. Σχεδίασε επίσης βίλες και σκηνικά, επηρεασμένος από την τέχνη και τα μνημεία της Αρχαίας Ρώμης.

Interior View of the Pantheon, 1506-7

Façade οf the Palazzo Branconio Dell΄Aquila

Design for the Right-Hand Wing of a Stage Set,1519

Ταπισερί

Την περίοδο 1514-15 ο Ραφαήλ αρχίζει να σχεδιάζει μνημειακές ενότητες από ταπισερί, ειδικά για την Καπέλα Σιξτίνα με σκηνές από την ζωή του Αγίου Πέτρου, του πρώτου Πάπα και του Απόστολου Παύλου.

The Sistine Tapestries

Saint Paul Preaching at Athens, 1517-19

Saint Paul Preaching at Athens (Facsimile)

Φίλοι και Πάτρονες

Η τελευταία αίθουσα είναι αφιερωμένη στα πορτραίτα, που ο Ραφαήλ δύσκολα εύρισκε χρόνο να πραγματοποιήσει. Άλλοτε από πολιτικές πιέσεις όπως το πορτραίτο του Lorenzo De΄Medici, Δούκα του Urbino, και άλλοτε ειδικά για φίλους όπως το φημισμένο πορτραίτο του Baltassare Castilione με το υπέροχο και σπάνιο βλέμμα του, που παρουσιάστηκε στην αρχή αυτής της ανάρτησης.

Lorenzo De΄Medici, Duke of Urbino, 1518

Self Portrait with Giulio Romano, 1519-20

Πορτρέτο μιας Γυναίκας (La Fornarina), 1519-20

Τελευταίο είναι το ανώνυμο Πορτρέτο μιας Γυναίκας (La Fornarina, 1519-20) πιθανόν της ερωμένης του, που άφησε τη ρόμπα της να πέσει για να αποκαλύψει το στήθος της, ενώ μας κοιτάζει κατάματα, με ένα αχνό χαμόγελο να παίζει στα χείλη της. Η οικειότητα μεταξύ καλλιτέχνη και εικονιζόμενης υποδηλώνεται από το όνομά του υφαντό σε μια μπλε και χρυσή κορδέλα, που περιβάλλει το μπράτσο της.

Άποψη της τελευταίας αίθουσας της έκθεσης 

Επίλογος

Raphael’s ‘The Mond Crucifixion’  (Photo: Jonathan Brady/PA), 1502

Αφήνω για το τέλος το έργο της πρώιμης περιόδου, που πραγματοποίησε σε ηλικία 19 ετών, με τον εσταυρωμένο, επίκαιρο για αυτές τις ημέρες, ευχόμενος ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!

Αξίζει στην συνέχεια να παρακολουθείστε το μικρό αυτό βίντεο που ακολουθεί, μια σύνοψη του μεγαλειώδους έργου του Ραφαήλ, που διαμόρφωσε την πορεία του δυτικού πολιτισμού όπως λίγοι καλλιτέχνες πριν ή μετά.

 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για να τις ξαναδείτε σε μεγέθυνση

---

[1] Η πλίνθος ανεγέρθηκε στην πλατεία το 1841 για ένα έφιππο άγαλμα που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Από το 1999 καταλαμβάνεται από μια σειρά σύγχρονων έργων τέχνης.