MARINA TOWER στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ

VS

DOMa AWARDS στο ΜΠΕΝΑΚΗ

« …που δίνουν κάποια χαρά.

Διότι ειδάλλως θα είχαν μόνο θλίψη.»

                                                       Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας  

Παρακολούθησα διαδικτυακά εκ του μακρόθεν τις δύο αυτές εκδηλώσεις, που με έβαλαν πάλι σε σκέψεις για το πού πάει η ελληνική αρχιτεκτονική σε αυτό τον τόπο. Πρόκειται για την Τελετή Απονομής Βραβείων Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2021, που οργάνωσε ο ανεξάρτητος φορέας σύγχρονης αρχιτεκτονικής DOMa, και την ψηφιακή παρουσίαση του MARINA TOWER στο Ελληνικό, που πραγματοποιήθηκαν με διαφορά δύο ημερών. Έχω ακόμη την εντύπωση ότι συνέβησαν σε τελείως διαφορετικές χώρες, όπου η αρχιτεκτονική αντιμετωπίζεται με άλλα μέτρα και άλλα σταθμά, νοιώθοντας περίεργα για αυτή την κατά βάση αδικία. Μία αδικία που εκφράστηκε με τον καλύτερο τρόπο από τον «σοφό» πλέον Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα, που στα 96 του χρόνια, άνοιξε την εκδήλωση της απονομής των Βραβεἰων Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2021 (DOMa Awards), την Δευτέρα 5 Ιουλίου στο αίθριο του Μουσείο Μπενάκη.

Γιώργος Πανέτσος, Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας

"Η Ελλάδα, είπε, έχει αποδείξει ότι έχει πολύ ικανούς αρχιτέκτονες αλλά φευ η ελληνική πολιτεία δεν τους θέλει. Η ελληνική πολιτεία προτιμάει τους μεγαλοεργολάβους. Όπως την Hochtief στο αεροδρόμιο των Σπάτων. Και θυμάμαι όταν ο Δημήτρης  Διαμαντόπουλος ρώτησε σε μια δημόσια συζήτηση «μα ποιος είναι ο αρχιτέκτων του αεροδρομίου των Σπάτων;», κάποιος εκπρόσωπος της Hochtief απήντησε: «Το 25% των χρημάτων που μπαίνουν σε αυτό το κτίριο είναι της Hochtief και τα υπόλοιπα 75% είναι της Διεθνούς Τράπεζας και δεν σας πέφτει λόγος να ρωτάτε ποιος είναι ο αρχιτέκτων». Λοιπόν αυτό είναι έργο της Ελληνικής Πολιτείας και σήμερα έχουμε το Ελληνικό, το οποίο έκλεισε χάρις σε έναν άλλο μεγαλοεργολάβο […]. Στην θέση που έπρεπε να υπάρχει άλσος, που η Αθήνα στερείται άλσους, θα έχουμε έναν πράσινο ουρανοξύστη. Εύγε μας! Πού είναι οι Έλληνες αρχιτέκτονες σε όλα αυτά; Οι έλληνες αρχιτέκτονες, πολλοί φεύγουν, στο εξωτερικό, όπου προκόβουν, όπου γίνονται καθηγητές, γίνονται δάσκαλοι και διδάσκουν άλλους. Στην Ελλάδα όσοι μένουν, μόνον με ιδιώτες δουλεύουν. Το ελληνικό κράτος δεν τους θέλει. Εξ ού και συγχαίρω το περιοδικό DOMa που βραβεύει έλληνες αρχιτέκτονες και τους δίνει κάποια χαρά. Διότι ειδάλλως θα είχαν μόνο θλίψη."

Αυτά ήθελα να πω και σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

Εντυπωσιάστηκα καταρχήν, παρακολουθώντας αυτήν την εκδήλωση, από τον μεγάλο αριθμό των πεντακοσίων αρχιτεκτόνων, που συμμετείχαν στις 162 ομάδες, με τις 204 μελέτες και έργα που κατατέθηκαν για τα DOMa Awards στην επίσης πολύ καλή φετινή οργάνωση για δωδέκατη συνεχόμενη χρονιά. Με προβλημάτισε βέβαια η κλίμακα και το είδος των έργων, θεωρώντας την φετινή σοδιά κάπως πιο φτωχή και πιο αποδυναμωμένη.

Έπαινος Καλύτερης Νέας Αρχιτεκτονικής σε Υφιστάμενο Κτήριο

Βίλλα Αιμιλία. Νηπιαγωγείο στο Ψυχικό, Αθήνα - AVW Architecture

Φωτογραφία έργου: Λουίζα Νικολαΐδου

Παρακολούθησα με ενδιαφέρον την αφήγηση της Αγγελικής Αθανασιάδου για την τρίμηνη εμπειρία τους με την Κατερίνα Βασιλάκου, για την υλοποίηση του νηπιαγωγείου της Βίλλας Αιμιλίας, ένα έργο μικρής κλίμακας. Δεν με έπεισε όμως, η βράβευση του γραφείου GEORGES BATZIOS ARCHITECTS που όπως ο ίδιος είπε, σεβάστηκε στο έπακρο την μελέτη του γραφείου Τομπάζη, αλλά δεν έχω ακόμη καταλάβει, μέσα από δημοσιεύσεις και εξώφυλλα ποια τελικά είναι η σοβαρή προς βράβευση αρχιτεκτονική χειρονομία.

Έπαινος Καλύτερης Μελέτης

Πύργος Πειραιά - PILA

Βραβείο Συναδέλφων Καλύτερης Μελέτης

Κατοικία στην Ν.Α. Κρήτη

Θεοκλής Καναρέλης

Χάρηκα όμως για τον Ηλία Παπαγεωργίου (γραφείο PILA) και τον Πύργο του Πειραιά, παρόλο που νομίζω ότι τους άξιζε να χειριστούν όλο το κτίριο και όχι μόνον τις όψεις. Όπως και για την διάκριση του Θεοκλή Καναρέλη, που απέσπασε το βραβείο των συναδέλφων και βέβαια της ομάδας AREA, με την μοναδική αυτή Εξοχική Κατοικία στην Σαλαμίνα.

Βραβείο και Βραβείο Συναδέλφων Καλύτερου Πραγματοποιημένου Έργου Σαλαμίς. Εξοχική Kατοικία στη Σαλαμίνα

AREA-Architecture Research Athens

Φωτογραφία έργου: Γιώργης Γερόλυμπος

Σημαντική επίσης η διάκριση της πραγματοποιημένης Σχολής Καλών Τεχνών στην Φλώρινα από τον Λεωνίδα Παπαλαμπρόπουλο και την Γεωργία Συριοπούλου, και γοητευτικές οι τρεις απέριττες Εξοχικές Κατοικίες στην Μεθώνη με τον έπαινο της καλύτερης μελέτης του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη και της Βάνας Καρατράντα.

Έπαινος Καλύτερου Πραγματοποιημένου Έργου

Generic Sublime. Νέο Κτήριο Σχολής Καλών Τεχνών, Φλώρινα - Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος, Γεωργία Συριοπούλου

Έπαινος Καλύτερης Μελέτης

Τρεις Εξοχικές Κατοικίες στην Μεθὠνη - Κωνστάντιος Δασκαλάκης, Βάνα Καρατράντα

Φωτογραφία έργου: Γιώργης Γερόλυμπος

Περιορίζομαι στην ενδεικτική αυτή μερική παρουσίαση κάποιων διακρίσεων που στο σύνολό τους έχουν ενδιαφέρον και μπορείτε να τις παρακολουθήσετε τον ιστότοπο του DOMa (εδώ) από όπου και προήλθε και το φωτογραφικό υλικό. 

THE MARINA TOWER / THE ΕLLINIKO

Να τος πετιέται από 'ξαρχής...

                                             Γιάννης Ρίτσος

Δύο ημέρες μετά, από άλλη χώρα ευρισκόμενος, προετοιμάστηκα για να δω διαδικτυακά την παρουσίαση του νέου πύργου στο «Ελληνικό» του επιλεγόμενου MARINA TOWER, σχεδιασμένου από το γραφείο Foster+Partners. Σε κάθε περίπτωση θαυμάζω κάποια ψηλά κτίρια στον αστικό ιστό και δεν διαφωνώ με την ένταξή τους στην Ελλάδα υπό κάποιες προϋποθέσεις βέβαια. Συμπτωματικά μάλιστα τις τελευταίες ημέρες επισκέφτηκα επανειλημμένα προς φωτογράφιση, θαυμάζοντας το ακριβώς δίπλα μας υποδειγματικό τεράστιο εργοτάξιο, με το συγκρότημα κατοικιών, γραφείων και ξενοδοχείου με τίτλο 250 CITYROAD στον ομώνυμο δρόμο στο Λονδίνο, σχεδιασμένο από το ίδιο γραφείο. Μια ενδιαφέρουσα σύνθεση όγκων, μια συστάδα χαμηλών και ψηλών κτιρίων 42 και 46 ορόφων, γύρω από ένα μεγάλο κήπο σε μια περιοχή ψηλών κτιρίων, με την γνωστή ήρεμη, συνεπή, καθαρή και κάπως συμβατική, ή μάλλον συντηρητική, αρχιτεκτονική του γραφείου Foster.

Foster+Partners, 250 CITYROAD, εικόνες από το εργοτάξιο 

και φωτορεαλιστικές απεικονίσεις

Έψαξα μάλιστα και στο site του γραφείου και δεν βρήκα τίποτα σχετικά με το Ελληνικό και τον νέο πύργο, κάτι που με προβλημάτισε.

Διαγράφεται η συγκεκριμένη φράση  μια και σήμερα 12 07 2021 ενημερώθηκα ότι έχει ήδη αναρτηθεί στο site του γραφείου Foster+Partners τόσο ο Πύργος (εδώ) όσο και το master plan (εδώ). Το πιθανότερο, το υλικό αυτό ανέβηκε πρόσφατα, προφανώς μετά την ανακοίνωση του έργου και δεν βρέθηκε με την πρώτη άμεση διερεύνηση, κατά την προετοιμασία  αυτού του άρθρου.

Παρακολούθησα λοιπόν και την διαδικτυακή παρουσίαση, όπως πολλοί φαντάζομαι (μπορείτε να την δείτε εδώ), συγκέντρωσα και κάποιες πληροφορίες και στοιχειοθέτησα μια σειρά σκέψεων και συμπερασμάτων που παραθέτω στην συνέχεια:

1. Το τελικό αποτέλεσμα προέκυψε τελικά από κλειστό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που συγκροτήθηκε από την Lamda Development, στον οποίον κλήθηκαν έξη γραφεία, μόνο από το εξωτερικό και ανταποκρίθηκαν πέντε μεταξύ των οποίων είναι τα γραφεία των :

• Foster + Partners, που είναι και το περισσότερο γνωστό, που είχε πραγματοποιήσει και το αρχικό master plan του Ελληνικού.
• Rafael Vinoly Architects, που μάλιστα πραγματοποίησε πρόσφατα το Stavros Niarchos Foundation-David Rockefeller River Campus στο Rockefeller University

Rafael Vinoly Architects, Stavros Niarchos Foundation-David Rockefeller River Campus στο Rockefeller University

• SoM / Skidmore, Owings & Merrill architects. Ένα διεθνές αρχιτεκτονικό γραφείο που ιδρύθηκε το 1936 με έδρα το Σικάγο, με μεγάλη εμπειρία στους ουρανοξύστες και το
• UΝ Studio (United Network Studio), ένα επίσης γνωστό γραφείο που συμπωματικά έχει πραγματοποιήσει και το εικονιζόμενο στην συνέχεια πολυώροφο κτίριο, που βρίσκεται και αυτό σχεδόν δίπλα μας, και ακριβώς απέναντι από το νέο έργο 250 CITYROAD του γραφείου του Foster+ Partners.

Δεξιά: UΝ Studio, Canaletto residential-tower-Λονδίνο, City road, αριστερά 250 CITYROAD by Foster+ Partners

UΝ Studio, Canaletto residential-tower-Λονδίνο

Αναρωτιέμαι με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν αυτά τα γραφεία, που από όσο ξέρω δεν έχουν δώσει δείγματα γραφής μιας μεσογειακής αρχιτεκτονικής και γιατί αποκλείστηκαν ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία, ειδικά μάλιστα νέων αρχιτεκτόνων όπως π.χ. οι PILA, που έχουν δώσει ήδη δείγματα γραφής με τον βραβευμένο πύργο του Πειραιά. Δεν ισχυρίζομαι ότι υπάρχει σχετική και επαρκής εμπειρία, ανάλογη των άλλων γραφείων αλλά με προβληματίζει η πλήρης απαξίωση. Άλλωστε η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας πραγματοποιήθηκε από τον νέο αρχιτέκτονα Snøhetta σε ηλικία 29 ετών. Θα ήταν επίσης χρήσιμο στην παρουσίαση να προβληθούν και οι άλλες μελέτες του κλειστού διαγωνισμού.

2. Το γραφείο Foster είχε πραγματοποιήσει και το αρχικό, υψηλού επιπέδου Master Plan του Ελληνικού το οποίο, κατά πληροφορίες παραποιήθηκε και αλλοιώθηκε στην πορεία κατά το δοκούν, κάτι που κατά πληροφορίες ενόχλησε τον Foster που φαίνεται ότι έχει αποστασιοποιηθεί μια και δεν αναφέρει κάν το έργο στην εργογραφία του στο site του γραφείου του. 

Διαγράφεται η συγκεκριμένη φράση, μια και σήμερα 12 07 2021, ενημερώθηκα ότι έχει ήδη αναρτηθεί στο site του γραφείου Foster+Partners τόσο ο Πύργος (εδώ) όσο και το master plan (εδώ). Το πιθανότερο, το υλικό αυτό ανέβηκε πρόσφατα, προφανώς μετά την ανακοίνωση του έργου και δεν βρέθηκε με την πρώτη άμεση διερεύνηση, κατά την προετοιμασία  αυτού του άρθρου.

Antoinette Nassopoulos-Erickson,

Την μελέτη του πύργου ανέλαβε μια ελληνικής καταγωγής αρχιτεκτόνισα η κα Antoinette Nassopoulos-Erickson, Senior Partner και Design Team Leader στην Foster + Partners, ως επικεφαλής της ομάδας. Ειδικευμένη κυρίως σε αεροδρόμια και με σπουδές αρχιτεκτονικής στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας. 

3. Και ενώ τα κτίρια του Foster στο Λονδίνο χαρακτηρίζονται από μια ισορροπία ανάμεσα στα κενά και τα πλήρη, στην πρόταση αυτή κυριαρχεί το γυαλί για μια ανεμπόδιστη εξαιρετική θέα στον Σαρωνικό, αλλά και αντιμέτωπο μπροστά σε μία ανελέητη δύση.

Προφανώς απέναντι στην επίθεση της δύσης υπάρχει πάντα η λύση (?) της τεχνολογίας, του κλιματισμού, των ενεργειακών κρυστάλλων και η φύτευση του κτιρίου και των εξωστών, που ελπίζω να μην αφεθεί στους εκάστοτε ιδιοκτήτες που ελλείψει σκούρων οδηγηθούν και στις τέντες. Σε κάθε περίπτωση βέβαια εξαγγέλλεται μια άρτια βιοκλιματική προσέγγιση.

4. Ενδιαφέρουσα πάντως η διχοτόμηση του κτιρίου, με την κατακόρυφη σχισμή που προφανώς ενισχύει ρεύματα αέρος και συμβάλει στο μικροκλίμα με τις υδάτινες διαμορφώσεις και την φύτευση.

5. Η απουσία μιας συστάδας και άλλων κτιρίων μικρότερης κλίμακας στο άμεσο περιβάλλον, όπως στο αντίστοιχο συγκρότημα του Λονδίνου, δημιουργεί την άγνωστη για την Ελλάδα αίσθηση του μοναδικού και μοναχικού στο τοπίο κατακόρυφου στοιχείου ύψους 200 μ., που θα διαθέτει 45 ορόφους και 200 διαμερίσματα.

Ένα κτίριο εντυπωσιακό ίσως και κάπως απειλητικό, που ξεφεύγει  από την ανθρώπινη κλίμακα, και δυστυχώς εντελώς αντίστοιχα έχουν ενταχθεί και οι υπόλοιποι διάσπαρτοι έξι πύργοι στο Ελληνικό, ως τοπόσημα των επί μέρους γειτονιών, όπως φαίνεται στο νέο master plan, κάτι που δείχνει έναν «αρχοντοχωριατισμό» για να παραφράσουμε τον Μολιέρο.

Πρόκειται για κάποιες απλοϊκές επιλογές και δεν φαίνεται ότι θα εξασφαλίσουν ένα αστικό τοπίο με κάποιο ενδιαφέρον. Πρόκειται βέβαια για ένα θέμα μιας μεγάλης συζήτησης.

Τέλος, μετά την μέχρι σήμερα μυστικότητα, ανακοινώθηκε ότι θα ακολουθήσουν τακτικές παρουσιάσεις και των υπολοίπων έργων, κάτι που βρίσκω θετικό για να προετοιμαζόμαστε. Προφανώς πάμε κάπου αλλού, κινούμεθα προς νέες κατευθύνεις και επιλογές που θέλω να ελπίζω να είναι προς το καλύτερο και είναι απαραίτητο να ενημερωνόμαστε για να μην αιφνιδιαστούμε.

Τίθεται βέβαια και το ερώτημα τι γίνεται και με τα υπόλοιπα έργα, αν θα συνεχιστούν οι κλειστοί αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί, αν θα τολμήσουν να τους ανοίξουν σε δημόσιους ή θα προχωρήσουν στις γνωστές αναθέσεις και σε ποιους έλληνες ή ξένους. Όπως έχει επισημάνει και ο καθηγητής στην Σχολή Αρχιτεκτονικής στην Πάτρα Γιάννης Αίσωπος "το έργο αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ισχυρή σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική ταυτότητα και να ωθήσει μια ολόκληρη γενιά Ελλήνων αρχιτεκτόνων σε μία διεθνή διάσημη θέση".

Σε κάθε περίπτωση είναι πραγματικά άδικο να μην αξιοποιηθεί το ελληνικό αρχιτεκτονικό δυναμικό, που χρειάζεται τουλάχιστον να νοιώσει κάποια χαρά, ξεπερνώντας την κατά τον Δεκαβάλλα επικρατούσα θλίψη.

Υ.Γ. Διαγράφοντας την ιστορία μας…

Ο διεθνώς γνωστός αρχιτέκτων τοπίου Charles Anderson, που έχει εμπλακεί με το Ελληνικό και συνεργάζεται με τον δικό μας Θωμά Δοξιάδη, έχει προτείνει να ενταχθούν τα εγκαταλελειμμένα αεροπλάνα της Ολυμπιακής μέσα σε ελαιώνες θεωρώντας ότι είναι σημαντικό να τα διατηρηθούν και να επιστήσουν την προσοχή στην ιστορία του τόπου. Θα μπορούσαν επίσης να αποκτήσουν και άλλες χρήσεις όπως bar, café κλπ. Δυστυχώς τα επτά αυτά αεροσκάφη κατ΄ απαίτηση του επενδυτή, είναι προγραμματισμένο να βγουν αυτές τις ημέρες στο σφυρί προς καταστροφή, με συνολική τιμή πρώτης προσφοράς 61.813 ευρώ. Όσο δηλαδή 4-5 τετρ. μέτρα ενός προς πώληση διαμερίσματος.

Anderson’s plan calls for placing planes in groves of trees where they can be decorated by graffiti artists. Credit: Werk | Charles Anderson Landscape Architecture./

Ανάμεσα σε αυτά και το ιστορικό «Olympic Eagle», το πρώτο Jumbo που προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, αποτελούσε ιδιοκτησία της Ολυμπιακής Αεροπορίας και εντάχθηκε στον στόλο της στις 8 Δεκεμβρίου του 1973. Το συγκεκριμένο μάλιστα ήταν το πρώτο και μοναδικό που αγόρασε η Ολυμπιακή με πρωτοβουλία του Αριστοτέλη Ωνάση κατευθείαν από τον κατασκευαστή. Το αεροσκάφος πετούσε έως το 1999, οπότε εγκαταλείφθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού.

 (πηγή:https://www.newmoney.gr/roh/palmos-oikonomias/epixeiriseis/sto-sfiri-ta-mousiaka-aeroplana-tou-ellinikou/)

Φωνή βοώντος εν τη ερήμω…

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση