ΑΠΟ ΤΟΝ DANIEL ΣΤΟ CERN 

Μια περιπλάνηση στις εκθέσεις 

του Αλέξανδρου Ψυχούλη 

και του Νίκου Παπαδόπουλου

Για άλλη μια φορά επιβεβαιώνεται ότι σε μια εποχή που οι καλλιτέχνες αντλούν την έμπνευσή τους από ποικίλες και ετερόκλητες εμπειρίες και αναφορές, άγνωστες στο ευρύ κοινό, το πόσο σημαντικό είναι πλέον να πραγματοποιούνται ξεναγήσεις στις εκθέσεις τους, είτε από τους ίδιους, είτε από ειδικά προετοιμασμένα πρόσωπα, όπως συνηθίζει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος και ο Οργανισμός ΝΕΟΝ, για να μπορούμε να κατανοήσουμε και να απολαύσουμε τα έργα τέχνης. Συμβαίνει συχνά τα τελευταία χρόνια, να στεκόμαστε μπροστά σε έργα που μας κινούν το ενδιαφέρον και όταν ακολουθήσει μια ξενάγηση να μας αποκαλύπτονται και να μας συγκινούν. Με αυτό το δεδομένο παραθέτω στην συνέχεια εμπειρίες από δύο τρέχουσες εκθέσεις δύο σημαντικών Ελλήνων εικαστικών, που στην μία είχαμε την χαρά να μας ξεναγήσει ο ίδιος προσωπικά ο Νίκος Παπαδόπουλος και να μας αποκαλύψει τις επιρροές του από το ερευνητικό κέντρο CERN, ενώ στην άλλη η απουσία του καλλιτέχνη Αλέξανδρου Ψυχούλη, καλύφθηκε από τα δημοσιεύματα σχετικά με τις επιρροές από την πρόσφατη καταστροφική καταιγίδα Daniel, τα ποιητικά κείμενα στα έργα του – σαν αυτό που ακολουθεί - αλλά και το πρόσφατο βιβλίο του, που μας έβαλαν στο κλίμα μιας συγκίνησης.

1.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΨΥΧΟΥΛΗ: 

«ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ»

στην γκαλερί a.antonopoulou.art

Είχα μια χελώνα για κατοικίδιο όταν ήμουν παιδί. Η μάνα μου λέει πως είχα δύο χελώνες αλλά εγώ θυμάμαι καλά πως είχα μόνο μία που την έλεγα Γρήγορη. Οι χελώνες δύσκολα εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους ακόμα αλλά είμαι σίγουρος πως με συμπαθούσε και με θεωρούσε φίλο. Εγώ ένιωθα περισσότερο ο προπονητής της. Στο άλμα εις μήκος δεν είχε καμία έφεση. Ευθύς ήταν δύσκολο να ξεκολλήσει το βαρύ καβούκι από το τσιμέντο της ταράτσας που χρησιμοποιούσε ως στίβο εξάσκησης. Αντιθέτως στην άρση βαρών - μια ιδιότυπη άρση βαρών - ήταν πολύ καλή. Μπορούσε να μεταφέρει στην πλάτη της πράγματα που είχαν το τριπλάσιο βάρους της καμιά φορά και το τετραπλάσιο. Εκεί όμως που φανερωνόταν το αθλητικό της ταλέντο ήταν οι δρόμοι αντοχής και το τρέξιμο. Την εκπαίδευα δένοντας ένα φύλλο μαρουλιού σε ένα καλαμάκι το οποίο στερέωνα με πλαστελίνη στο καβούκι της, ώστε να κρέμεται πάντα μπροστά της χωρίς ποτέ όμως να μπορεί να το φτάσει.

Αλέξανδρος Ψυχούλης 2023

Χελώνες, μυρμήγκια που αγκαλιάζουν την υδρόγειο, σαλιγκάρια, που ταξιδεύουν με πλοία, νεφοσκεπείς ουρανοί και ενίοτε με βαρύ βαρομετρικό, αποκαλύπτονται στην νέα σειρά ζωγραφικών έργων που έπονται της καταστροφής, από την κακοκαιρία Ντάνιελ, που στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2023 παρασύρει το σπίτι του Αλέξανδρου Ψυχούλη στο Νότιο Πήλιο, ενώ ο ίδιος καταφέρνει να βγει απ’ αυτό λίγα λεπτά πριν την ολοκληρωτική κατάρρευση. Έργα ιδωμένα μέσα από την αχλή της ατμόσφαιρας μετά την κακοκαιρία, που αποδίδεται με μία αξιοπρόσεκτη τεχνική.

Και μαζί με τα έργα, η Αγγελική Αντωνοπούλου είχε για άλλη μια φορά την ευγενική πρωτοβουλία να διαθέτει και το πρόσφατο βιβλίο του καλλιτέχνη με τίτλο «Τροφοσυλλέκτης» που η απνευστί ανάγνωσή του λειτούργησε συμπληρωματικά με τα έργα του, αναδεικνύοντας την ευαισθησία του μέσα από την ετεροχρονισμένη ιδιάζουσα σχέση με τον πεθαμένο πατέρα του. Ένας άνθρωπος αυτάρκης που αναδεικνύει το ενδεχόμενο του να ζήσει κάποιος σήμερα συλλέγοντας την τροφή του από τις χερσαίες και θαλάσσιες εκτάσεις και να αποκτήσει μια άλλη σχέση με την φύση, συντάσσοντας παράλληλα και κάποιες παράδοξες και ελκυστικές συνταγές, που παρατίθενται στο βιβλίο.

 Διάρκεια έκθεσης μέχρι  11 05 2024

2.

ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: ΚΗΠΟΣ ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ

Η αποθέωση του επίπονου pointelle

Για άλλη μια φορά η Άννα Καφέτση μας αιφνιδιάζει, προβάλλοντας στο πλαίσιο του εικαστικού προγράμματος του annexM, στον εντυπωσιακό εναλλακτικό εκθεσιακό χώρο της Υπηρεσιακής Αυλής του Μεγάρου Μουσικής, για δεύτερη φορά, έναν ξεχωριστό καλλιτέχνη, που έργο του πρωτοείδα στον ίδιο χώρο τον Ιούνιο 2017 στην έκθεση με τίτλο Ο Κήπος Βλέπει. Μια εγκατάσταση απίστευτου μόχθου και υπομονής, ένας σωρός με αμέτρητα βότσαλα θαλάσσης με διαφορετικά χρώματα φτιαγμένα ένα προς ένα από χαρτί στο χέρι.

Αυτή την φορά, μας υποδέχθηκε ο ίδιος ο καλλιτέχνης, υπομονετικός και αεικίνητος και με μια αμεσότητα και εκφραστικές χειρονομίες μας ξενάγησε δημιουργώντας την αίσθηση ότι επισκεφτήκαμε το ατελιέ του και αποκαλύπτοντας ότι το επίκεντρο αυτής της έκθεσης αποτέλεσε η παρουσία του στο ερευνητικό κέντρο σωματιδιακής φυσικής CERN στην Ελβετία, που βρέθηκε το 2014 και 15, κερδίζοντας ένα διαγωνισμό που προκήρυξε η Στέγη Γραμμάτων το 2013, στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού προγράμματος, με στόχο την ανάπτυξη διαλόγου δημιουργικής συνεργασίας των φυσικών επιστημών για τις τεχνολογίες με τις τέχνες. Από εκεί προέκυψε μία σειρά έργων με αφετηρία το διεπιστημονικό και συνεργατικό περιβάλλον του διάσημου εργαστηρίου και οι θεματικές τους βασίζονται σε ένα πλούσιο αρχειακό και βιωματικό υλικό.

Perpetual, 2015

Το βίντεο Perpetual, που προβάλλεται στην αίθουσα, καταγράφει τη δράση που έκανε στο MediaLab του CERN, όταν ο καλλιτέχνης βρέθηκε μπροστά από μια μεγάλη οθόνη μέσα σε ένα μηχάνημα προσομοίωσης που ονομάζεται LHC και έχει κατασκευαστεί για την ανίχνευση σωματιδίων. Ότι κατέγραφαν οι ανιχνευτές το ανέλυαν και το πρόβαλλαν σε αμέτρητες μικρές φωτεινές κουκκίδες, με τη μορφή σωματιδίων. Εκεί αποφάσισε να ζωγραφίσει παραδοσιακά μπροστά από αυτή την οθόνη, ως ζωγράφος με καβαλέτο που δεν ζωγραφίζει ποτέ, χρησιμοποιώντας μαρκαδόρους τελεία-τελεία. Το θέμα του σχεδίου ήταν η Γένεση του Κόσμου του Ιερώνυμου Μπος που βρίσκεται στην πίσω όψη του τρίπτυχου The Garden of Earthly Delights στο Πράδο.

Αυτό είναι και το μοναδικό έργο που ζωγραφίστηκε εκεί. Και αυτή η δράση καταγράφτηκε στην οθόνη, αναλυμένη σε σωματίδια, βιντεοσκοπήθηκε και προβάλλεται στην έκθεση. Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας στο τελάρο βρίσκεται εδώ:

Η γοητεία της εμμονής, 2023

Πρόκειται για μια εγκατάσταση που εμπεριέχει μια ενότητα σχεδίων και βασίζεται σε εξισώσεις του φυσικού-κοσμολόγου Ντιέγκο Μπλας Τεμίνιο.

Οι ερευνητές στο CERN, μας είπε ο καλλιτέχνης, μπορεί να χρειαστούν μήνες για να δημιουργήσουν μια εξίσωση. Ο συγκεκριμένος που του πήρα και του σκάναρα τις εξισώσεις για να λύσει το δικό του κομμάτι της εξίσωσης είχε 8 σημειωματάρια και σημείωνε για έξη μήνες. Εγώ με αυτή την εμμονή βρήκα τον εαυτό μου να λειτουργεί με αυτό το έργο που το ξεκίνησα πέρσι τον Μάϊο και το τελείωσα δέκα ημέρες εδώ στο στήσιμο δουλεύοντας δεκα-δώδεκα ώρες την ημέρα. Αποφάσισα να κάνω 7 να διαβάζονται, και άλλα 7 σε μαύρα αλουμίνια, που θυμίζουν μαυροπίνακες. Πήρα τις εξισώσεις και τις ένωσα και μετά τις αντέγραψα στο αλουμίνιο τρυπώντας το και κεντώντας τελεία-τελεία σε ένα συνεχές ανάγλυφο. Χρησιμοποίησα τα τελάρα με την σίτα που χρησιμοποιούν στο Νεπάλ για να στεγνώσουν το χαρτί όπου ένεταξα τις εξισώσεις. Αφορμή για όλες αυτές τις εξισώσεις ήταν μια συζήτηση που κάναμε στο CERN αν μπορεί η εξίσωση να αποτελέσει εικαστική φόρμα, να ικανοποιηθεί όπως αποτέλεσε η γεωμετρία για το Bauhaus: Η γοητεία της εμμονής.

Κήπος σωματιδίων Ι-ΙV, 2013

Στην ξεχωριστή αίθουσα που είχε πρωτοεκθέσει ο Παπαδόπουλος το έργο με βότσαλα φτιαγμένα ένα προς ένα από χαρτί στο χέρι, εκθέτει σήμερα μια σειρά από διάστικτα απλά διάτρητα σχέδια κεντημένα με βελόνα ραψίματος πάνω σε φύλλα αλουμινίου.

Αντλούν το θέμα τους από αντίγραφα ταινιών του θαλάμου φυσαλίδων. Τα φιλμ αυτά τύπου ακτίνων χ, καταγράφονται για ορατές στο ανθρώπινο μάτι κινήσεις των σωματιδίων κυρίως του υδρογόνου και του δευτερίου. Οι εικόνες που παρουσιάζονται σε αυτό το φιλμ θυμίζουν αφηρημένα λουλούδια και γενικότερα αφηρημένη ζωγραφική.

Θάλαμος φυσαλίδων από την ενότητα κήπος σωματιδίων, 2023

Σε πρώτο πλάνο μια μινιατούρα του θαλάμου φυσαλίδων, ένα από τα παροπλισμένα μηχανήματα που βρίσκονταν στον κήπο του CERN. Ένα μικρό γλυπτό φτιαγμένο από χαρτοπολτό βαμβακερό.

Η όλη εγκατάσταση υπό τους ήχους του τρυπήματος με τίτλο Ηχοτοπίο που επιμελήθηκε ο συνθέτης Θοδωρής Οικονόμου.

Φαινόμενο Tunguska, 2022-24

Με χαρτί πραγματοποιήθηκε και το επόμενο έργο. Προέρχεται από δέντρα, από ένα είδος δάφνης, που κατασκευάζεται στο Νεπάλ, και ο καλλιτέχνης αποφάσισε έτσι να δημιουργήσει μια εγκατάσταση από χάρτινους κατεστραμμένους κορμούς δέντρων και τα θραύσματα τους. Αφορμή ένα φαινόμενο το οποίο πήρε το όνομά του από την περιοχή όπου ένας μετεωρίτης έπεσε στη γη το 1908 και καταγράφηκε φωτογραφικά πρώτη φορά το 1921. Ο καλλιτέχνης επέλεξε αυτό το γεγονός όταν είδε τις εντυπωσιακές φωτογραφίες από τα ξαπλωμένα κατεστραμμένα δέντρα κοντά στη λίμνη Βαϊκάλη της Σιβηρίας. Για τη δημιουργία αυτών των γλυπτών πάρθηκαν αποτυπώματα από αληθινά δέντρα στον αρχαιολογικό χώρο του Φιλοπάππου δίπλα στην Ακρόπολη.

Άβακας, 2022

Παραπλήσια στους κορμούς εκτίθεται μια διαδραστική εγκατάσταση, αποτελούμενη από αριθμητήρια, που παραπέμπει στην πρωτόλεια σχέση του ανθρώπου. Αντί για χάντρες με τις οποίες γίνονται οι πράξεις ο καλλιτέχνης δημιουργεί πέτρες φτιαγμένες από πεπιεσμένο χαρτί.

Ένα ακόμη πρόσφατο έργο, που απογειώνει την τεχνική του πουαντιγιέ και του non finito, στηριγμένο σε χειροποίητες χάρτινες βάσεις, δεσπόζει στην έκθεση αποκαλύπτοντας την επιμονή και τον μόχθο του Παπαδόπουλου που αφιερώνει ατελείωτο χρόνο για την καλλιτεχνική δημιουργία. Αξίζει να δείτε σε μεγέθυνση κάνοντας ΚΛΙΚ στην εικόνα, λεπτομέρεια αυτού του άτιτλου έργου.

Η κυδωνόσουπα

Κλείνω αυτή την παρουσίαση με μια ιδιαίτερη εικαστική προσέγγιση του καλλιτέχνη, που έχει σαν αφετηρία μια παράξενη φράση-απάντηση του φίλου διακεκριμένου ερευνητή στο ινστιτούτο υψηλών ενεργειών της Βαρκελώνης, τον οποίο είχε γνωρίσει στο CERN. Στο ερώτημά του να του περιγράψει την κατάσταση του σύμπαντος του ανέφερε τη λέξη σούπα.

Έτσι με αυτή την απάντηση ως αφετηρία, αποφάσισε να αρχίσει αυτό το ταξίδι με μια σούπα στην είσοδο της έκθεσης που την ονόμασε κυδωνόσουπα. Ένα τσουκάλι με μια ειδικά φτιαγμένη συνταγή που έχει μέσα φυτά, λάδι, λεμόνι, φύκι και όστρακα κυδώνια. Παρά την επιθυμία του η σούπα αυτή να παρασκευάζεται στην έκθεση και να προσφέρεται στους επισκέπτες, τελικά αυτό δεν ήταν εφικτό. Οπότε μας παρουσίασε σχετικό βίντεο για την παρασκευή της στον διάδρομο εισόδου της έκθεσης. Παράλληλα, σε μία σειρά χειροποίητων ιδιαίτερων κεραμικών πιάτων της Μαργαρίτας Εκκλησιάρχου, σχεδίασε στο καθένα με την ίδια τεχνική του πουαντιγιέ, τα υλικά της κυδωνόσουπας που εκτίθενται σε μια κλειστή βιτρίνα.

Τέλος, εκτίθενται μία σειρά από μικρά έργα που αποτελούν «τα ευχαριστώ» για κάθε επιστήμονα που διέθεσε τον χρόνο του, τις γνώσεις του, όσο ο καλλιτέχνης βρισκόταν στο CERN, κάνοντας μια προσωπογραφία σε μέγεθος γραμματόσημου, που πρόσφατα τους τα προσέφερε εκεί. Αποτελούν τα πιο αγχωτικά έργα λόγω του μικρού μεγέθους των προσώπων.

Διάρκεια έκθεσης  μέχρι 30 06 2024.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση