ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΣΩ 2023

 ΤΙΜΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΡΕΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Οι ομιλητές, οι εισηγήσεις, οι συζητήσεις και τα δύο περιοδικά

Ρένα Παπασπύρου, Δημήτρης Φιλιππίδης, Δημήτρης Αντωνακάκης, Κυριάκος Κυριακίδης

Με τους διάχυτους ήχους της ζωντανής κλασσικής τζαζ από το συγκρότημα του Δημήτριου Βασιλάκη, η Ομάδα Archisearch του Βασίλη Μπαρτζώκα υποδέχθηκε την Τετάρτη 24 Μαΐου 2023 , για 11η συνεχόμενη χρονιά, το κοινό στους χώρους του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών για την φετινή μεγάλη οργάνωση, την ημερίδα ΕΣΩ 2023, που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στην Αίθουσα Τριάντη. Και η επιτυχία δεν οφείλεται μόνο στις βραβεύσεις των σημαντικών προσωπικοτήτων που παρουσιάζονται στην συνέχεια, ούτε μόνο στους επιλεγμένους Έλληνες και ξένους ομιλητές, αλλά κυρίως και στην υψηλού επιπέδου και άψογη οργάνωση και συντονισμό της εκδήλωσης, που ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Μετά μάλιστα τις αστοχίες της εκδήλωσης με την διάλεξη του βραβευμένου αρχιτέκτονα, Sir David Alan Chipperfield, που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Καυταντζόγλου στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, που μόνο ντροπή μας προκάλεσε απέναντι στο διεθνές ακροατήριο, η διάρκειας 6 ωρών ημερίδα ΕΣΩ δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από τις σοβαρές παραγωγές του εξωτερικού. Ένα εξαιρετικά πολυσύνθετο πρόγραμμα σύνθεσης ήχου και εικόνας εξελίχθηκε ομαλά και ευχάριστα, ακόμη καλύτερα από τα προηγούμενα χρόνια, ανεβάζοντας τον πήχη ακόμη ψηλότερα.

Foto: Aphroditi Houlaki

Το πλαίσιο, οι ομιλητές, οι εισηγήσεις και οι συζητήσεις

Η θεματική της φετινής ΕΣΩ, με τίτλο “MULTIVERSE”, είχε σαν στόχο κατά τους οργανωτές «να γεφυρώσει περαιτέρω τις θεωρίες για την εν εξελίξει αλλαγή με την πρώιμη πρακτική, στα πεδία της αρχιτεκτονικής, του design και των τεχνών, και τα αποτελέσματά της. Με τον όρο “MULTIVERSE” περιγράφεται μια σειρά από διαφορετικά περιβάλλοντα, που ανταποκρίνονται στις ανθρώπινες ανάγκες και κινούνται πέρα από αυτές, συμπεριλαμβάνοντας άλλες μορφές φυσικής και τεχνητής ζωής».

Τελικά σε μια εποχή μπαίνοντας στον άγνωστο και αβέβαιο κόσμο της Τεχνητής Νοημοσύνης, οι εισηγήσεις κινήθηκαν στο πλαίσιο μιας αρχιτεκτονικής με ανθρώπινη κλίμακα, με φυσικά υλικά, που σέβεται το τοπίο, στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής και αναδεικνύει και αναβαθμίζει τον αστικό χώρο, αντλώντας αξίες από το παρελθόν και αξιοποιώντας την τέχνη αλλά και τις τεχνολογίες από το μέλλον.

Δεν θα ήταν δυνατόν βέβαια να παρουσιαστούν αναλυτικά εδώ οι πολύ ενδιαφέρουσες ομιλίες και οι συζητήσεις με τους επιλεγμένους ομιλητές που απεικονίζονται στην συνέχεια, μαζί με επιλεγμένες εικόνες από τις εισηγήσεις τους:

1η σειρά: Δανάη Μακρή, Head of Content της Design Ambassador / Nicolas Barelier, αρχιτέκτονας ιδρυτης του brand Scala / Μυρτώ Κιούρτη / Γιώργος Μπάτζιος αρχιτέκτονες

2η σειρά: Γιώργος Τσολάκης αρχιτέκτων / Γιώργος Αρμάος – Διευθυντής της Gagosian, London, / Ιάσων Τσάκωνας [OLIAROS] / Μanuel Aires Mateus – Francisco Aires Mateus Arquitectos

3η σειρά: Ιάσων Τσάκωνας [OLIAROS] / Momoyo Kaijima – ATELIER BOW WOW / Μιχάλης Ραφτόπουλος [AREA] / Στάθης Καλύβας, πολιτικός επιστήμονας, συγγραφέας και τακτικός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης

4η σειρά: Arthur Mamou Mani – Mamou-Mani Ltd Architects/ Ηλίας Μεσσίνας – ECOWEEK / Kristian Villadsen – GEHL / Σπύρος Πέγκας υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης

5η σειρά: Xρύσα Σταματοπούλου από το γραφείο GRIMSHAW Architects / Yoshiharu Tsukamoto– ATELIER BOW WOW / το συγκρότημα του Δημήτριου Βασιλάκη

Επιλεγμένες εικόνες από τις εισηγήσεις των 0μιλητών

Η τελετή των Archisearch Lifetime Achievement Awards

Κορυφαία στιγμή της ημερίδας, για μια ακόμη χρονιά, η πέμπτη, κατά σειρά, απονομή των βραβείων Archisearch Lifetime Achievement Awards, που πραγματοποιήθηκε σε κλίμα συγκίνησης, τιμώντας, για τη συνολική προσφορά τους, τρεις σπουδαίους αρχιτέκτονες και δασκάλους, τον Δημήτρη Φιλιππίδη, τον Δημήτρη Αντωνακάκη, και τον Κυριάκο Κυριακίδη, καθώς και την σημαντική ζωγράφο, εικαστικό και ακαδημαϊκό Ρένα Παπασπύρου.

Για τους βραβευμένους μίλησαν και παρέδωσαν και το σχετικό αναμνηστικό αντικείμενο, ο Δρ Παναγιώτης Πάγκαλος Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής για τους τιμώμενους αρχιτέκτονες και ο καλλιτέχνης Ηλίας Παπαηλιάκης, για την εικαστικό. Ακολουθούν τα σχετικά κείμενα:

Εισαγωγικό κείμενο του Ηλία Παπαηλιάκη για την Ρένα Παπασπύρου

ο Ηλίας Παπαηλιάκης

Η Ρένα Παπασπύρου είναι η πρώτη ελληνίδα ζωγράφος καθηγήτρια της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας εκπονεί και παράγει- προσφέρει εκπαιδευτικό έργο, εδώ και 35 χρόνια. Όσοι την είχαμε δασκάλα ξέρουμε πολύ καλά τι μάθαμε δίπλα της. Μας έμαθε πώς να είμαστε καλλιτέχνες. Όσοι από μας προχωρήσαμε στη διδασκαλία, συνειδητοποιήσαμε καθώς ασκούμε και την τέχνη του δασκάλου μας έμαθε και πώς να είμαστε δάσκαλοι. Τώρα σε ότι αφορά το καλλιτεχνικό της έργο είναι μεγαλύτερο σε χρονική διάσταση από το εκπαιδευτικό, γιατί ο καλλιτέχνης όπως ξέρετε δεν παίρνει σύνταξη. Περίπου 60 χρόνια και ίσως παραπάνω δουλεύει και θα μου επιτρέψετε να πω 2 πράγματα σχετικά με το καλλιτεχνικό της έργο. Από την αρχή είναι ολοκληρωμένο, από τα πρώτα έργα της δεκαετίας του 60 τα έργα της είναι πλήρη. Η Παπασπύρου δεν είναι στο ψάξιμο και στο περίπου. Κάθε φορά που εκτελεί μια εικαστική δράση φτάνει, ολοκληρώνει αυτό που έχει να πει, ορίζει ένα σημείο και προχωρεί. Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι έχει φτιάξει μια γλώσσα δικιά της μια γλώσσα που αν θέλουμε να την καταλάβουμε θα πρέπει να τη δούμε μέσα στο ευρωπαϊκό συμφραζόμενο, γιατί το ελληνικό είναι στενό και κάπως μικραίνει. Θα πρότεινα λοιπόν να μελετήσουμε το έργο της και να συνεχίσουμε να το μελετάμε, όσο συνεχίζει να το παράγει βεβαίως, να παραδειγματιζόμαστε από αυτό το έργο, να το ευχαριστιόμαστε και να την υποδεχθούμε με ένα θερμό χειροκρότημα και να τη βραβεύσουμε.

Ο Ηλίας Παπαηλιάκης παραδίδει το βραβείο στην Ρένα Παπασπύρου

H απάντηση της Ρένας Παπασπύρου

Ευχαριστώ θερμά τον κ. Βασίλη Μπαρτζώκα και το Archisearch που συνεχίζουν την παράδοση μεγάλων αρχιτεκτονικών περιοδικών, παρουσιάζοντας εικαστικούς καλλιτέχνες. Ας θυμηθούμε εδώ τα Θέματα Χώρου & Τεχνών του Ορέστη Δουμάνη. Ακόμη ευχαριστώ τον Ηλία Παπαηλιάκη για όλα όσα είπε. Χαίρομαι να ακούω τέτοια από ένα εικαστικό καλλιτέχνη εξαιρετικό, που επίσης είναι εξαιρετικός χειριστής και αναλυτής της εικαστικής γλώσσας. Ο Ηλίας ήταν σπουδαστής μου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και με πολύ ικανοποίηση παρακολουθώ αυτόν και άλλους νέους καλλιτέχνες γυναίκες και άντρες, που σπούδασαν μαζί μου, να προχωρούν σε σημαντικές εικαστικές επιδόσεις και το έργο τους να διακρίνεται για υψηλό του επίπεδο. Πρέπει όμως να πω ότι και για μένα η θητεία μου στο εργαστήριο αποτέλεσε εξαιρετική πνευματική άσκηση σε καθημερινή βάση. Η δουλειά μου στην Σχολή και η προσωπική μου δουλειά αναπτύχθηκαν παράλληλα.

Από την έκθεση «Το Πέρασμα του Κομήτη Επεισόδια και Εικόνες στην ύλη” / 

Photo: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΑΛΙΑΣ

Το έργο μου βασίζεται στην διερεύνηση και στον συνεχή διάλογο με το αστικό περιβάλλον, το αστικό τοπίο δηλαδή το τοπίο της πόλης όπως το αποκαλούσα το μακρινό 80. Θεωρούσα πάντα ότι το πραγματικό τοπίο του κατοίκου της πόλης είναι κυρίως οι επιφάνειες που τον περιβάλλουν άμεσα. Ο τοίχος του, η επιφάνεια του τραπεζιού του, το πάτωμα, το χαρτί όπου γράφει. Παρατηρώντας προσεκτικά τις επιφάνειες αυτών των υλών διαπίστωσα ότι κάθε μία έφερε μοναδικά ιδιαίτερα μικρο- μορφολογικά χαρακτηριστικά τόσο στην ιδιαίτερη σύστασή της όσο και τους εξωτερικούς παράγοντες. Αυτά τα ιδιαίτερα στοιχεία τα ονόμασα επεισόδια και άρχισα να τα επισημαίνω πάνω στις επιφάνειες περιγράφοντάς τα με το μολύβι. Σε εξέλιξη αυτού του θέματος τα επεισόδια συγκροτήθηκαν σε εικόνες. Οι εικόνες στην ύλη είναι οι τυχαίες εικόνες που το μάτι αναγνωρίζει πάνω στις επιφάνειες, είναι εικόνες συνειρμικές που δημιουργούνται από ανεξέλεγκτους οπτικούς νοητικούς και ψυχολογικούς μηχανισμούς. Οδηγούν τον θεατή σε πραγματική ανάγνωση των στοιχείων τιης επιφάνειας όπου προβάλλει φαντασιακά τη δική του μοναδική εικόνα. Τα επεισόδια και η συνειρμικές εικόνες είναι ο πυρήνας πάνω στον οποίο βασίστηκαν και αναπτύχθηκαν οι μετέπειτα μεγάλες εγκαταστάσεις μου στον τοίχο και στο χώρο. Τελειώνοντας ας θυμηθούμε τους μεγάλους σουρεαλιστές και ειδικά τον Μαξ Έρνστ, που έδωσαν στις εικόνες του υποσυνείδητου πρωτεύουσα θέση στην εικαστική έκφραση του εικοστού αιώνα. Ας θυμηθούμε τον θεϊκό Λεονάρντο που επεσήμανε πρώτος και τέλος ας θυμηθούμε την ανεπανάληπτη δεκαετία του 70, που προβαίνοντας σε μια πρωτοφανή διεύρυνση ανανέωσε το εικαστικό λεξιλόγιο.

Σας ευχαριστώ.

Κείμενο Παναγιώτη Πάγκαλου για τον Δημήτρη Φιλιππίδη

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος

Στην αρχή ακροβατούσε μεταξύ ζωγραφικής, αρχαιολογίας και αρχιτεκτονικής. Τελικά αγάπησε παράφορα την τελευταία, αλλά συνέχιζε να φλερτάρει με τη ζωγραφική και να σκάβει στην ιστορία, όπως οι αρχαιολόγοι στο χώμα. Τελειώνοντας τις σπουδές, αρχίζει να εργάζεται στο Γραφείο Δοξιάδη. Εκεί θα γνωρίσει τη σύντροφό της ζωής του, την Ειρήνη. Το 1967 θα ξενιτευτεί οικογενειακά στην Αμερική για άγνωστο διάστημα, παίρνοντας μαζί του μια γραφομηχανή Lettera με ελληνικό πληκτρολόγιο, τα ποιήματα του Καβάφη με σφραγίδες της λογοκρισίας, και μια λευκή φλοκάτη. Μοιραία θα γευτεί έναν συναρπαστικό νέο άγνωστο κόσμο. Το 1970 θα παρατήσει το επάγγελμα του αρχιτέκτονα για ν’ ακολουθήσει μεταπτυχιακές σπουδές κοινωνικής ανθρωπολογίας. Από εκεί βρέθηκε εγκατεστημένος στην Όλυμπο της Καρπάθου, μαζεύοντας υλικό διατριβής για ενάμισι χρόνο, ζώντας το όνειρο της ζωής του. Κι όταν ο γιος του άρχισε να μπερδεύει ελληνικά με αγγλικά στο νηπιαγωγείο, αποφάσισαν με τη γυναίκα του να επιστρέψουν οριστικά στη γενέτειρα. Έτσι, έφεραν πίσω τον Καβάφη και τη φλοκάτη, και μαζί ένα καινούριο ψυγείο. Στην Ελλάδα του 1974 εργάστηκε στο γραφείο του Γιάννη Βικέλα, ώσπου τυχαία, ένα χρόνο μετά, τον προσέλαβαν στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. Στην αρχή ασφυκτιούσε και γύρευε να παραιτηθεί. Για να παίρνει μεγάλες ανάσες, έφευγε οικογενειακά εκδρομές τα Σαββατοκύριακα με τα αντίσκηνα ή έψαχναν με την Ειρήνη για ανέγγιχτα ερείπια του μαγικού αυτού τόπου, τα οποία μετρούσαν και φωτογράφιζαν. Με τον καιρό, στα επόμενα τριάντα χρόνια, ασκήθηκε στη μεγάλη τέχνη της επιβίωσης μέσω απόκρυψης. Αλλά, κακά τα ψέματα: όλο και περισσότερο διαπίστωνε ότι η διδασκαλία τον συγκλόνιζε, ήταν απελπισμένα ερωτευμένος με τη δουλειά του, με τη συντροφιά των παιδιών. Από νωρίς, για εξισορρόπηση ίσως, απομονωνόταν γράφοντας, θέλοντας να ξεψαχνίσει την ελληνική αρχιτεκτονική σε όλες τις καλειδοσκοπικές εκδοχές της. Ήταν κάτι που δεν έπαψε ποτέ να θεωρεί βαθύτατα προσωπική υπόθεση. Αυτό του έσωσε τη ζωή. Στη διαδρομή γνώρισε μερικούς σπουδαίους ανθρώπους, που τον έμαθαν πολλά, και απόλαυσε μεγάλες στιγμές μοναξιάς, κάπου κλεισμένος ή παίρνοντας τα βουνά.

Εμπνέεται από την απεραντοσύνη της φύσης, θαυμάζει τη γειτονιά του, λατρεύει τις ανώνυμες δημιουργίες και τα μολύβια με σπασμένη μύτη.

Όπως ο ίδιος εξομολογείται, «Για λίγα μόνο πράγματα μετανιώνω: δεν έμαθα ανεκτό πιάνο και τα γαλλικά μου έμειναν θλιβερά φτωχά. Όσο για το αμερικάνικο ψυγείο, αυτό έζησε 30 χρόνια».

Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι το τι απέγινε η γραφομηχανή Lettera με το ελληνικό πληκτρολόγιο… ίσως μας το αποκαλύψει ο ίδιος.

Κυρίες και κύριοι, ο Δημήτρης Φιλιππίδης!

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος παραδίδει το βραβείο στον Δημήτρη Φιλιππίδης

Σχόλιο του  Δημήτρη Φιλιππίδη

Ο Δημήτρης Φιλιππίδης

Σήμερα βραβευόμαστε για το Archisearch Lifetime Achievement και σκέφτηκα ότι πέρα από τις ευχαριστίες στον Βασίλη τον Μπαρτζώκα και το ΕΣΩ για αυτή την τιμή, ήθελα να πω ότι θέλω να επιστρέψω ένα ελάχιστο, σε αυτούς που χρωστάω. Και αυτοί είναι πάρα πολλοί. Είναι αυτοί που με συνόδευσαν στη ζωή μου, και αν είναι να συνοψίσω τα πράγματα σήμερα ήταν αυτή τη στοργή που μου δείξανε τη φιλία, την τρυφερότητα, μια λέξη που αρέσει πολύ στον Δημήτρη Αντωνακάκη και οι συνοδοί αυτοί ήταν παρήγοροι και ενθαρρυντικοί σε όλη τη διάρκεια της ζωής μου. Σας ευχαριστώ και σας που είσαστε σήμερα το ακροατήριο.

Kείμενο Π. Παγκαλου για τον Δημήτρη Αντωνακάκη

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος

Από μικρός του άρεσαν οι κατασκευές, αλλά -προφανώς- χωρίς τους περιορισμούς των οικοδομικών κανονισμών, με τους οποίους θα έρθει αναπόφευκτα αντιμέτωπος μέσα από το επάγγελμα του αρχιτέκτονα. Η αναζήτηση της ελευθερίας θα σημαδέψει το Atelier 66, το μεγάλο αρχιτεκτονικό πείραμα που ξεκίνησε με τη σύντροφο της ζωής του Σουζάνα, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους. Σε αυτό το μαγικό καλύβι της αρχιτεκτονικής, θα ξετυλίξει το κουβάρι της σκέψης του, θα αξιοποιήσει τις επιρροές των δασκάλων του, θα διαμορφώσει την προσωπικότητά του, και θα γευτεί επί πολλά έτη τη χαρά και τις δυσκολίες της συλλογικής δημιουργίας με διάφορους συνεργάτες. Εκεί επίσης θα γεφυρώσει τα όνειρά του με αυτά της Σουζάνας και θα καλλιεργήσει ένα λεξιλόγιο, με το οποίο θα διδάξει «τι είναι η αρχιτεκτονική» στην Ελλάδα και στην Αμερική. Η ευτυχία να δουλεύει μαζί με την Σουζάνα, του πρόσφερε αφενός μια διαρκή πνευματική εγρήγορση και αφετέρου τη δυνατότητα της μετατροπής του έντονου συναισθήματος σε ποιητική γραφή της αρχιτεκτονικής. Το όριο, το μέτρο και η παύση είναι μονάχα τρεις από τις αρετές με τις οποίες εμβολίασε κάθε υλική μαρτυρία της κοινής διαδρομής τους. Αλλά και η δυναμική αντίδρασή τους στις παγιωμένες καταστάσεις, σε στερεοτυπικές αντιλήψεις και σε άκαμπτες προκαταλήψεις, αποτέλεσε ένα από τα βασικά σημεία αναζήτησης ελευθερίας: ο Οξύλιθος, το Δίστομο, η Μπενάκη, το Κολωνάκι, είναι μερικοί τόποι που είχαν την τύχη να μεταμορφωθούν σε υποδοχείς μιας αρχιτεκτονικής αντίληψης έξω και πέρα από οτιδήποτε προφανές και αναμενόμενο, μιας αντίληψης η οποία συνδυάζει την ελληνική ιδιαιτερότητα με τη δυτικότροπη καθαρότητα.

Ο Δημήτρης έλαβε πολυάριθμες διακρίσεις και ανέλαβε πολλές διοικητικές θέσεις ευθύνης. Όμως, το βασικό στοιχείο, που θα χαρακτηρίσει και ταυτόχρονα θα στοιχειώσει τη σχέση του με την αρχιτεκτονική, ήταν και παραμένει η διδασκαλία, στην οποία θα αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή και τη σκέψη του. Η διδακτική διαδικασία θα καταστεί ένας ατέρμονος πνευματικός ανήφορος και μέσο αυτογνωσίας, ένα επαναστατικό εργαλείο πολιτισμικής εξέλιξης και συνάμα ένας ελπιδοφόρος φάρος στο αρχιτεκτονικό πέλαγος ανοησίας. Δυστυχώς, η απαράμιλλη εκπαιδευτική ποιότητα και οι ριζοσπαστικές απόψεις του για μια δημοκρατικότερη οργάνωση της πανεπιστημιακής δομής, τον κατέστησαν, άθελά του, επικίνδυνο ανταγωνιστή όσων αποφάσιζαν, σε διαφορετικές συγκυρίες, αν έπρεπε ή όχι να ενταχθεί στο μόνιμο πανεπιστημιακό διδακτικό προσωπικό, πράγμα που δεν έγινε ποτέ.

Έτσι, ο Δημήτρης θα παραμείνει, για τις πράξεις και τις προθέσεις του, ο σημαντικότερος συμβασιούχος Έλληνας Δάσκαλος της αρχιτεκτονικής, για να μας θυμίζει τα ασυγχώρητα λάθη της ιστορίας.

Ίσως αυτά τα λάθη να μας κάνουν σοφότερους…

Κυρίες και κύριοι ο Δημήτρης Αντωνακάκης !

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος παραδίδει το βραβείο στον Δημήτρη Αντωνακάκη

Κείμενο Δημήτρη Αντωνακάκη

Ο Δημήτρης Αντωνακάκης

Ο Gustave Courbet πριν από 150 χρόνια, αρνούμενος να παρασημοφορηθεί από τον Υπουργό παιδείας της Γαλλίας. Του είχε γράψει σε ένα διάσημο γράμμα ότι:

«Η τιμή δεν βρίσκεται ούτε σ’ έναν τίτλο, μήτε σε μια κορδέλα, βρίσκεται στις πράξεις και στα κίνητρά τους», κι αυτό πιστεύω δεν πρέπει να το ξεχνάμε

Εγώ Βέβαια, πολύ πιο αδύναμος από τον Courbet παρασύρθηκα σε αυτό που γράφει κάπου ο Πλούταρχος ότι «δεν υπάρχει πιο γλυκό άκουσμα από τον έπαινο των άλλων».

Ίσως έτσι δικαιολογημένα μη αντέχοντας τον πειρασμό αποδέχθηκα την διάκριση, καθώς δεν ήθελα να στενοχωρήσω, ούτε εκείνους που μας επέλεξαν επιθυμώντας να μας τιμήσουν για όσα καταφέραμε να προσφέρουμε η Σουζάνα κι εγώ σε μια ζωή αφιερωμένη στην Αρχιτεκτονική, ούτε τους συναδέλφους που θα μας συντρόφευαν σε αυτή την διάκριση.

Άλλωστε είναι γνωστό ότι ο έπαινος των συναδέλφων είναι σπάνιος και γι’ αυτό πολύτιμος, όπως ίσως και ο έπαινος ενός περιοδικού.

Όμως, από την άλλη μεριά, παρ’ όλο που είναι μια εκδήλωση που επιχειρεί να ανοιχτεί και να απευθύνει ένα Αρχιτεκτονικό λόγο στόν Δημόσιο χώρο, δεν παύει παρά να απευθύνεται κυρίως σε αρχιτέκτονες. Κάτι σαν να ευλογούμε τα γένια μας, και θα ήθελα να μου επιτρέψετε μια μικρή αμφιβολία για την εμβέλεια αυτής της κίνησης προς τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο που θα έπρεπε να μας απασχολεί ουσιαστικά, και στη σχέση του με την Αρχιτεκτονική που εδώ ενδιαφέρει όλους μας.

Μήπως δηλαδή, αναρωτιέμαι θα έπρεπε να στρέψουμε την προσοχή μας από τον Αρχιτέκτονα στο αρχιτεκτονικό έργο και στους δημόσιους χώρους, που σήμερα καταστρέφονται και υφίστανται μια απίστευτη υποβάθμιση της καλλιτεχνικής τους αξίας.

Μήπως θα έπρεπε να γίνει μια προσπάθεια επαναξιολόγησης και επανατοποθέτησης στο βάθρο της Τέχνης εκείνων των Αρχιτεκτονικών έργων και χώρων που έχουν γράψει στην ιστορία της σύγχρονης Ελληνικής Αρχιτεκτονικής, από όπου το έχουν κατεβάσει οι πολεοδομικές δεσμεύσεις, οι ισχύοντες απίθανοι γραφειοκρατικοί μηχανισμοί και κανονισμοί, αλλά και οι αυθαίρετες, αστόχαστες και παραμορφωτικές επεμβάσεις σε αυτά τα έργα, δυστυχώς, ακόμα και ημών των ιδίων;

Μήπως όλη αυτή η σημερινή απίστευτης οργανωτικής ποιότητας, (για τα ελληνικά δεδομένα), εκδήλωση, για την οποία θα πρέπει κανείς να σας συγχαρεί,

θα ήταν πιο ουσιαστική για την ευρύτερη κοινότητα αν οργανώνατε, με τους όρους που εσείς γνωρίζετε, μια έκθεση αρχιτεκτονικών έργων και δημόσιων χώρων που θα ήταν δυνατόν με κάποιες προσεκτικές διαδικασίες να επιλέγονται και να αξιολογούνται κάθε φορά ως έργα αξιόλογης Τέχνης;

Μια τέτοια έκθεση θα διατηρούσε το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον στο δημόσιο χώρο, δίνοντας τον χρόνο στο ευρύτερο κοινό και στα μέσα Μαζικής ενημέρωσης, μιας στοχαστικής συμμετοχής στην κατανόηση των επιλογών του περιοδικού, το οποίο με αυτή την κίνηση ουσιαστικά τι θα έκανε;

Θα υπεβάλλε διακριτικά στην κρίση της ευρύτερης κοινότητας τις επιλογές και τις αξιολογήσεις του για τα σύγχρονα Αρχιτεκτονικά Έργα και τους δημόσιους χώρους.

Θα ήταν:

Μια έκθεση κάθε ένα , δύο ή τρία χρόνια, που θα ήταν δυνατόν να φιλοξενείται διαδοχικά στις αρχιτεκτονικές πανεπιστημιακές σχολές και στις μεγάλες πόλεις .

Με αυτή την λογική, η μεταφορά του ενδιαφέροντος από τον Αρχιτέκτονα στο απαξιωμένο Αρχιτεκτονικό έργο, θα συνέβαλε σε μια συνολική προσπάθεια ανάδειξης της Αρχιτεκτονικής που απαιτείται για την καθιέρωση της θεσμικής προστασίας πολλών σημαντικών έργων Αρχιτεκτονικής που παραποιούνται και καταστρέφονται στις μέρες μας.

Με αυτή την λογική, αποδέχομαι και την σημερινή διάκριση του περιοδικού σας και του ΕΣΩ για το κοινό μας έργο με την Σουζάνα, την αποδέχομαι και την τιμώ, ως την συμμετοχή σας στο Πένθος μας

–πενθώ σημαίνει θυμάμαι- για την ανώνυμη, βάρβαρη, αδίστακτη, απαράδεκτη και απίστευτα οδυνηρή, σας βεβαιώνω, καταστροφή ενός ανυπεράσπιστου αρχιτεκτονικού έργου μας: της πλατείας Κολωνακίου.

Σας ευχαριστώ πολύ

Εισαγωγικό κείμενο Παναγιώτη Πάγκαλου για τον Κυριάκο Κυριακίδη

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια και έζησε μέχρι τα 13 του χρόνια στην Αίγυπτο, μέχρι που η οικογένεια του επέστρεψε στην γενέτειρα του πατέρα του, την Κύπρο. Εκεί τελείωσε το Παγκύπριο Γυμνάσιο και το 1957 μπήκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Αφότου αποφοίτησε, το 1964, ανέλαβε επιμελητής στην Έδρα Οικοδομικής της Σχολής Αρχιτεκτόνων και παράλληλα άνοιξε δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο. Έτσι, μαζί με την Αντέλα Παΐζη χάραξε μια πορεία συγκερασμού της μορφολογικής καθαρότητας και της υψηλής τεχνολογίας. Επί πολλές δεκαετίες το γραφείο Κυριακίδη ανέλαβε τον σχεδιασμό πολύπλοκων κτηρίων γραφείων, τραπεζών, ξενοδοχείων, αλλά και εμπορικών, πολιτιστικών και εκπαιδευτικών συγκροτημάτων. Ωστόσο, δεν είναι τυχαίο ότι το συγκεκριμένο γραφείο εστίασε τη δημιουργικότητά του στα νοσηλευτικά κτήρια, προσφέροντας στην ελληνική κοινωνία έναν γόνιμο συνδυασμό μεταξύ της ικανοποίησης που εκπέμπει η κάλυψη της θεραπείας και της ανιδιοτελούς τέρψης που προκαλεί η ευχαρίστηση της άρτιας αρχιτεκτονικής μορφής. Η συνεργασία με εξειδικευμένους επιστήμονες διαφόρων ιατρικών ειδικοτήτων απέδωσε εξαιρετικά αποτελέσματα στο πεδίο της υγείας. Δεν σας κρύβω ότι είμαι κι εγώ ένας από αυτούς που ήρθαν στη ζωή σε ένα κτήριο Κυριακίδη, στο Μαιευτήριο Λητώ. Αδυνατώ βέβαια να θυμηθώ το κτήριο, αλλά είμαι ευτυχής σήμερα που το γνωρίζω.

Ο Κυριάκος Κυριακίδης σε παλαιότερη φωτογραφία

Το στοιχείο όμως που χαρακτηρίζει τον Κυριάκο Κυριακίδη, περισσότερο κι από την αποτελεσματικότητα στην αρχιτεκτονική, είναι η συμμετοχή του σε συλλογικές δράσεις των αρχιτεκτόνων και ειδικότερα σε αυτές του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Ο Κυριάκος ήταν πάντοτε στυλοβάτης του Ινστιτούτου και, προσφέροντας κατ’ επανάληψη χρόνο και οικονομική αρωγή, συνέβαλε καθοριστικά στην πραγματοποίηση εκδηλώσεων για την ανάδειξη της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής. Τον θυμάμαι χαρακτηριστικά, με στωική ηρεμία και χαμόγελο, να δίνει μόνιμα «το παρών» με την σύντροφό του Αντέλα στις ετήσιες Γενικές Συνελεύσεις του Ινστιτούτου στο κτήμα του Νίκου και της Μαρίας Βαλσαμάκη στο Πικέρμι.

Σήμερα, στο πρόσωπο του Κυριάκου, τιμούμε έναν άνθρωπο που έχει αποδείξει ότι ενδιαφέρεται για την αισθητική που παράγει η απόλυτη λειτουργικότητα, όχι επειδή αναζητά τη μηχανική τελειότητα, αλλά επειδή νοιάζεται για την ανταπόκριση των κτηρίων στις ανθρώπινες ανάγκες και ειδικότερα σε δύσκολες συνθήκες.

Λόγω ενός σοβαρού προβλήματος υγείας, ο Κυριάκος σήμερα δεν είναι κοντά μας.

Το βραβείο θα παραδοθεί στην οικογένειά του. Εμείς θα παρακολουθήσουμε ένα απόσπασμα από την επίσκεψη του Βασίλη Μπαρτζώκα, του Δημήτρη Αντωνακάκη, του Δημήτρη Φιλιππίδη και της Δανάης Μακρή στην οικία του Κυριάκου Κυριακίδη, μετά από πρόσκληση του υιού του.

Ο Κυριάκος Κυριακίδης στην πρόσφατη επίσκεψη του Βασίλη Μπαρτζώκα, του Δημήτρη Αντωνακάκη, του Δημήτρη Φιλιππίδη και της Δανάης Μακρή στην οικία του.

Στην συνέχεια η συγκινητική αυτή τελετή έκλεισε με την κλασσική φωτογράφιση όλων όσων συμμετείχαν.

Η όλη εκδήλωση έκλεισε στο τέλος και των ομιλιών  με την συνολική φωτογράφιση όλων όσων συμμετείχαν καταχειροκροτούμενοι από το κοινό.

Υπάρχει η δυνατότητα να παρακολουθήσετε όλη την εκδήλωση βιντεοσκοπημένη εδώ και αναλυτικό ρεπορτάζ και φωτογραφικό υλικό στον ιστότοπο Archisearch εδώ.

Τέλος, σημαντική βελτίωση ως προς το περιεχόμενο και την γραφιστική επεξεργασία χαρακτηρίζουν τα δύο εικονιζόμενα περιοδικά που εκδόθηκαν με την πραγματοποίηση της εκδήλωσης, και για τα οποία επιφυλάσσομαι για περισσότερα σχόλια.

 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση