EΝΑ ΝΕΟ ΥΠΟΓΕΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

ΣΤΑ ΕΓΚΑΤΑ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

εν μέσω παραιτήσεων στο μεταπτυχιακό

«ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΑ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ»

Εκτός από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα που έχουν δεχθεί ή πρόκειται να δεχθούν υπόγειες επεκτάσεις, ένα ακόμη νέο μουσείο γεννιέται από τα έγκατα του ΜΕΤΡΟ της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα στον χώρο κατασκευής υπόγειου σταθμού (όχι επιβατικού) για την διασταύρωση τροχιογραμμών («CROSSOVER”) σε βάθος ~25 μ. που βρίσκεται απέναντι από την βόρεια είσοδο της ΔΕΘ και νοτίως της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης, στο επίπεδο και σε επαφή με την Εγνατία.

Ένα Μουσείο στο οποίο εμπλέκονται ως μελετητές και δύο από τους βασικούς διδάσκοντες  του μεταπτυχιακού «Μουσειολογία - Διαχείριση Πολιτισμού» του Α.Π.Θ. και του Πανεπιστήμιου Δυτικής Μακεδονίας, που παραιτήθηκαν μαζικά μαζί με όλους σχεδόν τους αξιόλογους και έμπειρους συναδέλφους τους, μη θέλοντας να συναινέσουν στην υποβάθμισή του, μετά από είκοσι χρόνια πετυχημένη και αξιόπιστη διαδρομή. Μία σοβαρή εμπλοκή που θα σχολιαστεί στην συνέχεια.

Το όρυγμα για την κατασκευή τοου υπόγειου σταθμού μπροστά από το κτίριο της Βιβλιοθήκης 

Για την κατασκευή του υπόγειου σταθμού, κατασκευάστηκε όρυγμα διαστάσεων ~ 100 Χ 24 μ., με πλευρικά διαφράγματα αντιστήριξης και οριζόντια διαφράγματα για την στήριξη των πλευρικών. Οι οριζόντιες αυτές πλάκες από μπετόν ικανού πάχους φέρουν μεγάλες οπές για την εξυπηρέτηση του κάτω εργοταξίου καθώς και κλίμακες διαφυγής.

Μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του υπόγειου σταθμού, έκλεισε η επικοινωνία του με το επάνω από αυτό βοηθητικό κατασκεύασμα, και τα τρία υπόγεια επίπεδα συνολικού εμβαδού 6.000 μ², ήταν διαθέσιμα για κάθε άλλη ενδεχόμενη χρήση.

Τοπογραφικό διάγραμμα υπάρχουσας κατάστασης

Αρχικά προτάθηκε να διατεθούν αυτοί οι χώροι για την αποθήκευση των αρχαιολογικών ευρημάτων από τις ανασκαφές, που είτε δεν θα επανατοποθετούνταν στις θέσεις τους στους υπόγειους σταθμούς επιβίβασης-αποβίβασης κοινού, είτε δεν θα περιλαμβάνονταν στην συλλογή που θα εκτεθεί στο Μουσείο στο πρώην Στρατόπεδο Παύλου Μελά.

Τελικά μετά από σειρά συσκέψεων αποφασίστηκε η διάθεση του κεντρικού και πολύτιμου αυτού χώρου για την δημιουργία δεύτερου και αυτοτελούς αρχαιολογικού μουσείου για μεγάλων διαστάσεων, πολύ βαριά και ογκώδη ευρήματα του ΜΕΤΡΟ στο κέντρο της πόλης. Ενός μουσείου που θα αξιοποιούσε ευρήματα που δεν θα παρουσιάζονταν πουθενά αλλού, για να δημιουργήσει μια, σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, θεματική έκθεση μοναδικού ενδιαφέροντος: Δηλαδή ένα μουσείο της ιστορίας της δημόσιας οικοδομικής τέχνης και τεχνικής μιας διαχρονικής μητρόπολης.

Στις συσκέψεις των αρμόδιων φορέων, υπό τον συντονισμό των υπηρεσιών του ΥΠΠΟ και τη συμμετοχή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, από το τέλος Ιουλίου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου 2022 προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν οι καθηγητές Πάνος Τζώνος και Ματούλα Σκαλτσά, οι πιο ειδικευμένοι ίσως στην Θεσσαλονίκη σε θέματα Μουσείων, μια και επί εικοσαετία ανήκουν στους βασικούς διδάσκοντες του μεταπτυχιακού «Μουσειολογία - Διαχείριση Πολιτισμού», και πρόσφατα παραιτήθηκαν μαζικά με όλους σχεδόν τους συναδέλφους τους.

Από αυτούς ζητήθηκε αρχικά η σύνταξη του λειτουργικού προγράμματος του μουσείου, που τελικά εγκρίθηκε ως κτιριολογικό πρόγραμμα από το ΚΑΣ.

Σε συνέχεια η ανάδοχος εταιρεία του ΜΕΤΡΟ «ΑΚΤΩΡ Α.Τ.Ε.», ανέθεσε, όπως έκανε και για την διαμόρφωση των άλλων σταθμών ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης, την προωθημένη προμελέτη της διαμόρφωσης των υπόγειων χώρων, του ισόγειου κτίσματος για την πρόσβαση στους υπόγειους χώρους και της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου, ως μέρος των συμβατικών της υποχρεώσεων εν όψει της ολοκλήρωσης και παράδοσης του έργου του ΜΕΤΡΟ το 2023. Στην περίπτωση αυτή και σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία δεν υφίσταται θέμα υποχρέωσης για την προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού.

Η προωθημένη προμελέτη 

Το αντικείμενο της  Αρχιτεκτονικής - Μουσειολογικής (Μουσειογραφικής) Προωθημένης Προμελέτης είναι:

α. η αρχιτεκτονική διαμόρφωση του υπέργειου κτίσματος εισόδου και του περιβάλλοντα χώρου, με την μεταφορά και τοποθέτηση δύο μεγάλων αρχαιολογικών ευρημάτων -ενός ταφικού υπόγειου συγκροτήματος και ενός συνόλου οικοδομικών μελών μιας μονόχωρης βασιλικής 5ου αι.- (μελετητές: MEAmuse A.E., Π. Τζώνος, Μ. Σκαλτσά και ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Ε. )

ΣΤΑΘΜΗ Ο

ΧΩΡΟΣ ΕΙΣΟΔΟΥ 280 Τ.Μ.

CAFÉ AΑΝΑΨΥΚΤΗΡΙΟ 120τ.μ.

Γενική διάταξη περιβάλλοντος χώρου

Κάτοψη Ισογείου εισόδου

Προοπτικό εισόδου

Προοπτικό χώρου υποδοχής κοινού

Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με το εγκεκριμένο κτιριολογικό πρόγραμμα για το μουσείο, η διαφορά στην έκταση του υπέργειου κτίσματος, έναντι εκείνου που προβλεπόταν για την εξυπηρέτηση των αρχικά υπόγειων αποθηκευτικών χώρων (κατασκευή κτίσματος γύρω από την κεντρική οπή 10Χ12 μ., με γερανογέφυρα και είσοδο οχημάτων, καθώς και τρείς κατακόρυφους πυρήνες με κλιμακοστάσια και ανελκυστήρες κατανεμημένους, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της πυρασφάλειας για έξοδο σε τρία σημεία του περιβάλλοντα χώρου), έγκειται στους ελάχιστους χώρους για είσοδο-υποδοχή κοινού, για πωλητήριο και καφετέρια 100 μ2.

β. Η αρχιτεκτονική-μουσειολογική («μουσειογραφική») διαμόρφωση των υπόγειων εκθεσιακών, αποθηκευτικών και λοιπών λειτουργικών χώρων του μουσείου (μελετητής: MEAmuse A.E., Π. Τζώνος, Μ. Σκαλτσά). Όπως οφείλει να γίνεται στις μελέτες μουσείων, οι δύο μελέτες είναι αλληλένδετες, καθώς οι εκθεσιακές απαιτήσεις καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την χωροκατανομή, τις προσβάσεις και τις απαιτούμενες διαμορφώσεις ενός δεδομένου κελύφους που προορίζεται για μουσειακή χρήση.

Αξονομετρική τομή με τις χρήσεις ανά στάθμη

Κατά μήκος Τομή

  

Κατόψεις όλων των επιπέδων 

Για την εκπόνηση της αρχιτεκτονικής μουσειολογικής (μουσειογραφικής) μελέτης εφαρμογής, είναι απαραίτητες τρισδιάστατες σχεδιαστικές αρχαιολογικές απεικονίσεις των εκθεμάτων, ώστε να προκύπτουν τόσο η συνολική γεωμετρία του κάθε εκθέματος, όσο και οι τοπικές και γενικές διαστάσεις, για να μπορεί να ενσωματωθεί, με τις σχετικές τεχνικές λεπτομέρειες, στα μουσειογραφικά γενικά σχέδια και σχέδια λεπτομερειών.

Τα εκθέματα, μεγάλα οικοδομικά τμήματα, βάρους μέχρι και 40 τόνους, που αποσπάστηκαν και δεν μπορούν να εκτεθούν αλλού: Δύο μεγάλες κλίμακες υπόγειου κτίσματος, τάφοι και συγκροτήματα τάφων, κλίβανοι, στέρνες, πηγάδι, λουτρικό οίκημα περισσότερων χρονικών φάσεων, πεσσοστοιχία οικήματος, στρωματογραφίες, τοιχοποιίες, τμήματα δαπέδων, κτλ. καθώς και ένα τμήμα 72, 80 μ.Χ3,65μ. (4ος αι.) και ένα 9,80μ.Χ5,30μ. (5ου – 6ου αι.) του decumanus maximus αποσπασθέν κατά τα έργα στον σταθμό Αγ. Σοφίας, το οποίο, καθώς δεν είχε ποτέ προβλεφθεί να επανατοποθετηθεί, όπως έγινε με το τμήμα του decumanus στον σταθμό Βενιζέλου, θα αποθηκευόταν συσκευασμένο. 

Από τον χώρο υποδοχής κοινού ξεκινά κλιμακοστάσιο προς τους εκθεσιακούς χώρους που φωτίζονται μέσω κεντρικής οπής που διαπερνά όλα τα επίπεδα του μουσείου.

Προοπτικό κλιμακοστασίου από τον χώρο υποδοχής κοινού

Η κεντρική οπή από το επίπεδο -2

ΕΚΘΕΣΙΑΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ -1

Κάτοψη εκθεσιακού χώρου επιπέδου -1

Προοπτικά εκθεσιακού χώρου επιπέδου -1

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ –

Η ΠΟΛΙΣ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΤΟΙΧΩΝ

Ε2. ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ

Ε3. ΛΟΥΤΡΑ

Ε4. ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ –

Η ΠΟΛΙΣ ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΤΟΙΧΩΝ

Ε5. ΤΑΦΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΑΠΌ ΤΑ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

ΕΚΘΕΣΙΑΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ -2

Κάτοψη εκθεσιακού χώρου επιπέδου -2

Προοπτικά εκθεσιακού χώρου επιπέδου -2

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ –

Η ΠΟΛΙΣ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΤΟΙΧΩΝ

Ε1. ΟΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Decumanus Maximus

 

Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις  του επιπέδου -2

Τέλος στους πλευρικούς τοίχους των εκθεσιακών χώρων -1 και -2, θα τοποθερηθούν οθόνες LED WALL, από πάνελ 50Χ50 εκ., Τα πάνελ θα συναρμολογούνταιι σε οθόνες ορθογωνικού ακανόνιστου σχήματος, όπως στα σχέδια και θα τοποθετηθούν σε τρία επίπεδα, με μεταξύ τους διαφορά επιπέδου περίπου 3-4 εκ.

Κάθε προβολή εικόνας θα καταλαμβάνει μία ή περισσότερες οθόνες, σύμφωνα με την γραφιστική μελέτη του σταδίου της μελέτης εφαρμογής. 

ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ (ΜΟΥΣΕΙΟΓΡΑΦΙΚΗ) ΠΡΟΩΘΗΜΕΝΗ ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ 

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

ΠΑΝΟΣ ΤΖΩΝΟΣ, αρχιτέκτων μηχανικός, ομ. καθηγητής Α.Π.Θ.

ΜΑΤΟΥΛΑ ΣΚΑΛΤΣΑ, αρχαιολόγος, ιστορικός της τέχνης, μουσειολόγος, ομ. καθηγήτρια Α.Π.Θ.

ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΦΟΥΤΣΙΤΖΟΓΛΟΥ, αρχιτέκτων μηχανικός, ΜΑ Μουσειολογία-Διαχείριση Πολιτισμού, Α.Π.Θ.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΑΓΓΟΣ, αρχιτέκτων μηχανικός, ΜSC Περιβαλλοντικός, Αστικός και Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός, Α.Π.Θ.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΤΣΟΤΙΝΟΥ, αρχαιολόγος, ΜΑ Μουσειολογία-Διαχείριση Πολιτισμού, υποψ. δρΜουσειολογίαςΑ.Π.Θ.

ΕΙΡΗΝΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΤΖΕΜΟΠΟΥΛΟΥ, αρχαιολόγος ΜΑ Μουσειολογία-Διαχείριση Πολιτισμού, Α.Π.Θ.

ΣΟΦΙΑ ΑΜΑΡΑΝΤΙΔΟΥ, ιστορικός, κοινωνικός ανθρωπολόγος, ΜΑ Μουσειολογία-Διαχείριση Πολιτισμού, Α.Π.Θ.

ΜΥΡΤΩ ΖΕΓΓΙΝΗ, αρχιτέκτωνμηχανικός, τελειόφοιτος ΜΑ Μουσειολογία-Διαχείριση Πολιτισμού, Α.Π.Θ.

ΤΙΤΛΟΙ ΤΕΛΟΥΣ ;

για το μεταπτυχιακό «Μουσειολογία - Διαχείριση Πολιτισμού»

Δυσκολεύομαι να κατανοήσω πως είναι δυνατόν μέσα στην πανεπιστημιακή κοινότητα, να επανεμφανίζονται τακτικές άλλων εποχών, που οδηγούν στην αποδόμηση καθιερωμένων και καταξιωμένων μεταπτυχιακών τμημάτων και στην μαζική παραίτηση των διδασκόντων. Παραιτήθηκαν μαζικά και εγγράφως σχεδόν όλοι οι συντονιστές και οι βασικοί διδάσκοντες του Διαϊδρυματικού μεταπτυχιακού «Μουσειολογία - Διαχείριση Πολιτισμού» του Α.Π.Θ., ειδικευμένοι στο συγκεκριμένο αντικείμενο, οι περισσότεροι μάλιστα απασχολούντο χωρίς καμμία επιπλέον αμοιβή.

Είχα την τύχη να συμμετάσχω δύο φορές με διαλέξεις μου στα μαθήματα του Διαιδρυματικού αυτού Μεταπτυχιακού για την Μουσειολογία, εισπράττοντας το υψηλό επίπεδο των μαθημάτων που επιβεβαιώνεται άλλωστε και από την καταξιωμένη επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων του, που μετά από είκοσι χρόνια συνεχούς ανοδικής πορείας οι φοιτητές και απόφοιτοί του εργάστηκαν κσι εργάζονται σε σημαντικά μουσεία, κέντρα πολιτισμού στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπου διακρίνονται και βραβεύονται.

Πληροφορούμε ότι ενδοπανεπιστημιακές συναλλαγές οδήγησαν τα πράγματα σε ένα αδιέξοδο και δεν μπορώ να φανταστώ ότι ένας τόσο πετυχημένος και μοναδικός στο είδος του θεσμός θα ανήκει πιά στην ιστορία, με την απομάκρυνση των έμπειρων συντελεστών του. Εκτιμώ ότι ίσως θα πρέπει να το ξανασκεφτούν όλοι αυτοί που το προκάλεσαν, πιστεύοντας ότι οι μαζικές παραιτήσεις διδασκόντων που κυριαρχούν στις ημέρες μας και σε άλλους χώρους είναι ανησυχητικά δείγματα για τον πολιτισμό και την παιδεία μας.

______________________

Πιό αναλυτικά παραιτήθηκαν οι οι: Ανδρέας Ανδρέου, καθηγητής, Πάτροκλος Γεωργιάδης, καθηγητής, Λία Γυιόκα, αν. καθηγήτρια, Ιωάννης Θωίδης, αν. καθηγητής, Νίκος Καλογήρου, ομ. καθηγητής, Κώστας Κασβίκης, αν. καθηγητής, Γιώργος Κόκκινος, καθηγητής, Κώστας Κωτσάκης, ομ. καθηγητής, Αντώνης Λενακάκης, αν. καθηγητής, Άνη Λεφάκη, αν. καθηγήτρια, Νινέτα Παπαντωνίου, δτλ. επ. καθηγήτρια, Ματούλα Σκαλτσά, ομ. καθηγήτρια και Πάνος Τζώνος, ομ. καθηγητής.

Όσο και για τους αποφοίτους ενδεικτικά εργάζονται από το Βρετανικό Μουσείο και το Μουσείο του Λούβρου ως το Getty και την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ελευσίνας, από το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο στη Βενετία ως τη Δημοτική Πινακοθήκη της Γάνδης, από το Εθνικό Κέντρο ‘Ερευνας και Τεχνολογίας και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού ως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το Guggenheim στη Βενετία, από το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και νυν ΜOMus ως το Μουσείο Ιστορίας της Ευρώπης και την Bozar στις Βρυξέλλες, από τη Γαλλική Σχολή της Αθήνας ως το νέο Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο στο Κάιρο, από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ως τις Εφορείες Αρχαιοτήτων της χώρας και τα αρχαιολογικά μουσεία, από τα πανεπιστήμια ως την εγχώρια μουσειακή αγορά, με μουσεία και εκθέσεις.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση