ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ 

«ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΟΙΝΟ “Α” ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ»

για την αντιμετώπιση την κρυφής γοητείας 

της ψηφιακής αρχιτεκτονικής παραπαιδείας

O Le Corbusier «εκπαιδεύει» τα παιδιά 

Tablets και κινητά «εκπαιδεύουν» τα παιδιά

(φωτο Λούσυ Τριανταφύλλου)

Η διημερίδα με τίτλο «Προς το κοινό Α της αρχιτεκτονικής», που προετοιμαζόταν εδώ και καιρό, προέκυψε σαν μια φυσική συνέπεια από το μεγάλο ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε στον ιστότοπο (http://aarxitektonikis.blogspot.gr/)... 

… όπου παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά τα εισαγωγικά κείμενα της αρχικής ομάδας της κίνησης, της Μάρως Αδάμη, του Τάσου Μπίρη και του Μανώλη Οικονόμου, με αφορμή μια πρωτότυπη εκδήλωση στο Μουσείο Μπενάκη. Η Μάρω Αδάμη έχει προσκαλέσει τον Τάσο Μπίρη στις 22 05 2014 και επέλεξαν να κάνουν ένα μάθημα στα παιδιά σε ένα (από κοινού) προαποφασισμένο πειραματικό πλαίσιο. 

Μία πειραματική διδασκαλία πού πραγματοποιήθηκε με μαθητές μιας τάξης νηπιαγωγείου που επισκέφθηκε τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής και η οποία επιβεβαίωσε το μεγάλο ενδιαφέρον και την ανταπόκριση των παιδιών. Για την πρωτοβουλία αυτή έχει ήδη γίνει σχετική αναφορά σε αυτό το blog στις 29 Μαΐου 2017, που μπορείτε να δείτε εδώ. 

Μεγάλος αριθμός συναδέλφων και όχι μόνο, εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους και ανάρτησαν στο νέο μπλογκ “aarxitektonikis.blogspot” σχόλια και κείμενα σχετικά με το θέμα, γεγονός που δημιούργησε εύλογα την ανάγκη για την υλοποίηση μιας διημερίδας με στόχο να ανοίξει ένας διάλογος και να δημιουργηθεί μια ισχυρή δυναμική από τα «κάτω», πριν ακόμη φτάσει σε κυβερνητικά κλιμάκια.

Κεντρικό θέμα: «Η απουσία της διαρκούς δημόσιας αρχιτεκτονικής μόρφωσης και καλλιέργειας, προβάλλει την επιτακτική ανάγκη μιας ανάλογης προπαίδειας, από το νηπιαγωγείο στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την συνέχιση της ως δια βίου εθελουσίας μάθησης». 

Λεπτομέρεια από την Αίθουσα Τελετών-Καυτατζογλου 

της σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Σκίτσο Ηλία Κωνστατόπουλου από το ακροατήριο της διημερίδας

Η διημερίδα πραγματοποιήθηκε στις 17 και 18 Οκτωβρίου 2017 στην Αίθουσα Τελετών–Καυτατζόγλου της σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. Ακούστηκαν ενδιαφέρουσες εισηγήσεις από 40 ομιλητές και η μικρή σχετικά συμμετοχή επέτρεψε γόνιμες συζητήσεις που εδραίωσαν την πρωτοβουλία της ομάδας της κίνησης, της Μάρως Αδάμη, του Τάσου Μπίρη και του Μανώλη Οικονόμου. 

Μάρω Αδάμη, Τάσος Μπίρης, Μανώλης Οικονόμου. 

Οι εισηγήσεις εντάχθηκαν σε τρείς θεματικές ενότητες που αφορούν πειραματικές δράσεις πεδίου, αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις και θέματα ειδικής αρχιτεκτονικής διδασκαλίας.

Ελένη Μαΐστρου, Μάρω Αδάμη, Μανώλης Οικονόμου, Ηλίας Κωνσταντόπουλος,

Κυριακή Τσουκαλά, Μυρτώ Κιούρτη, 

Παρακολούθησα με ενδιαφέρον όλες τις εισηγήσεις της πρώτης ημέρας, τις συζητήσεις και τα σχόλια που συμπλήρωναν με τον καλύτερο τρόπο τους προβληματισμούς πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, καταγράφοντας και φωτογραφίζοντας ταυτόχρονα στιγμιότυπα από την εκδήλωση και τους ομιλητές. 

Σκίτσο του Ηλίου Κωνσταντόπουλου

Ομιλητές της πρώτης ημέρας:

Ελένη Μαΐστρου, Μάρω Αδάμη, Ηλίας Κωνσταντόπουλος, 

Κυριακή Τσουκαλά, Μυρτώ Κιούρτη, Μανώλης Οικονόμου, 

Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος, Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Ισμήνη Καρρά-Παναγιωτοπούλου με τον Ορέστη Πρέκα- Πατρωνάκη, 

Άγγελος Αγγέλου, Θανάσης Φώτου, Ηλίας Παπαγεωργίου.

Ομιλητές της πρώτης ημέρας:

Γιώργος Αγγελής, Μπίλυ Γιαννούτσου, Μαριάννα Γιαννάτου, 

Αναστασία Νουκάκη, Ναταλία Μπαζαίου, Σοφία Τσιράκη,

Σταύρος Γυφτόπουλος,, Γιάννης Αθανασσόπουλος, Ειρήνη Οικονομοπούλου,

Πάνος Εξαρχόπουλος, Ελένη Αμερικάνου, Γιώργος Παπαγιαννόπουλος

Από τις πρώτες εισηγήσεις, μου κίνησε το ενδιαφέρον το πειραματικό βιωματικό παιχνίδι ρόλων, σκέψης και κατασκευών που παρουσίασε η διευθύντρια της «Σχολής Χιλλ», κας Μίννη Παναγιωτοπούλου – Καρρά, μαζί με τον Ορέστη Πρέκα-Πατρωνάκη, νηπιαγωγό μηχανολόγο. 

Η διευθύντρια της «Σχολής Χιλλ», κα Μίννη Παναγιωτοπούλου–Καρρά, μαζί με τον Ορέστη Πρέκα-Πατρωνάκη, νηπιαγωγό μηχανολόγο. 

Μία παρουσίαση που ξεχώρισε από τις περισσότερο θεωρητικές εισηγήσεις και επιβεβαίωσε το μεγάλο ενδιαφέρον των παιδιών του δημοτικού της «Σχολής Χιλλ», που έστησαν μια ολόκληρη πολιτεία με κτίσματα που τα χαρακτηρίζουν απλές και λιτές φόρμες, μιας απέριττης αρχιτεκτονικής, κάτω από την εποπτεία των δασκάλων.

Εικόνες από το πειραματικό βιωματικό παιχνίδι της Σχολής Χιλλ 

Ανάλογη αίσθηση προκάλεσε την ίδια ημέρα και η παρουσίαση της Ελένης Αμερικάνου και του Πάνου Εξαρχόπουλου με τίτλο «Μαθαίνοντας από τα παιδιά» που παρουσίασαν παιδικές «αρχιτεκτονικές» χειρονομίες στην ακρογιαλιά, που όπως αποκαλύφθηκε πρόκειται για παιδικά δημιουργήματα της  μικρής Κατερίνας, κόρης του Π. Εξαρχόπουλου.

Παιδικά δημιουργήματα στην ακρογυαλιά,
 της μικρής Κατερίνας κόρης του  Πάνου Εξαρχόπουλου. 

Στην διάρκεια των συζητήσεων τέθηκε το ερώτημα από την Σοφία Τσιράκη γιατί αυτά τα παιδιά όταν μπαίνουν στις σχολές, έχουν εντελώς απομακρυνθεί από αυτές τις μνήμες και δυσκολεύονται να ενταχθούν στο πλαίσιο των αρχιτεκτονικών τους σπουδών. Το ερώτημα αυτό άνοιξε έναν ευρύ διάλογο. 

Από την πλευρά μου αυθόρμητα και ενώ παρακολουθούσα με ενδιαφέρον τις ενθαρρυντικές παρουσιάσεις των πειραματικών εργαστηρίων και με αφορμή το ερώτημα που τέθηκε, σημείωσα την ακόλουθη σκέψη μου στο έντυπο της εκδήλωσης: 

Τελικά τα παιδιά φαίνεται ότι καταναλώνουν ευχάριστα, αυτές τις εμπειρίες από τα παιδικά τους παιχνίδια ή τα πειραματικά εργαστήρια και στην συνέχεια χάνονται στην μαγεία των εικόνων του απέραντου και ελκυστικού ψηφιακού πολιτισμού, που τώρα πιά μπαίνουν από την προ νηπιακή ηλικία παίζοντας με τα tablets και τα κινητά τηλέφωνα. Εκεί η αρχιτεκτονική προβάλλεται έμμεσα σαν σκηνικό των παιδικών παιχνιδιών. 

φωτο Λούσυ Τριανταφύλλου

Στην συνέχεια τίποτα δεν μεσολαβεί για να ανατρέψει αυτή την νέα εικονική πραγματικότητα παράδοξων κτιρίων και πόλεων και γενικότερα την επικρατούσα άποψη για την αρχιτεκτονική, ακρωτηριάζοντας την φαντασία των παιδιών. Και κάπου εκεί όλα χάνονται. 

Εικόνες από Video Games 

Η σκέψη αυτή με προβλημάτισε σε όλη την διάρκεια των εισηγήσεων της πρώτης ημέρας και θα ήθελα σήμερα να την μοιραστώ μαζί σας. Είχα την εντύπωση ότι οι περισσότερες εισηγήσεις και συζητήσεις κινούνται σε ένα πνεύμα «παλιάς κοπής», που φαίνεται να αγνοεί την δύναμη της καλπάζουσας τεχνολογίας της πληροφορίας. 

Εικόνες από Video Games 

Εκτιμώ ότι σταδιακά, η δύναμη των ψηφιακών εικόνων που εμπεριέχουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο κτίρια και έργα μιας παράδοξης, εντυπωσιακής ή αφελούς και απρόσωπης αρχιτεκτονικής, στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα cartoons, στις εκπομπές της τηλεόρασης, στα δελτία ειδήσεων, στα δημοσιεύματα στον τύπο, τελικά ανατρέπουν τις όποιες προϋπάρχουσες ευαισθητοποιήσεις. Ανατρέπουν όλα όσα προκύπτουν από τα παιδικά χρόνια, από τα όποια πειραματικά εργαστήρια, στα σχολεία από χαρισματικούς δασκάλους. Σταδιακά αλλοτριώνουν, εδραιώνοντας παράδοξες αρχιτεκτονικές ποιότητες και εικόνες καθαρά κοινού εμπορικού χαρακτήρα.

Εικόνες από Video Games 

Από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά 

Κατοικία στην Γλυφάδα, (φωτο Γιώργος Μαδεμοχωρίτης) 

εικόνες κτιρίου κοινού εμπορικού χαρακτήρα 

Επιβεβαιώνουν δηλαδή αυτό που κυριαρχεί στο άμεσο περιβάλλον, βιώνεται και τελικά καταξιώνεται μέσω όλων αυτών των κυρίαρχων μέσων. Με αποτέλεσμα τα παιδιά που μπαίνουν στις σχολές αρχιτεκτονικής να είναι εντελώς αδύναμα να προσαρμοστούν και ταυτόχρονα το ευρύτερο κοινό να παραμένει σε πλήρη σύγχυση για την αρχιτεκτονική και τον ρόλο του αρχιτέκτονα. 

Εικόνες του μέλλοντος από Video Games 

Θεωρώ ότι απέναντι σε αυτό το χαώδες ρεύμα, το κύμα των ψηφιακών εικόνων που θολώνουν και παραποιούν την αρχιτεκτονική, οποιαδήποτε προσπάθεια έντυπων εγχειριδίων ή πειραματικών μαθημάτων δεν είναι επαρκής. 
Θα πρότεινα στο πλαίσιο αυτής της κίνησης «Για το κοινό Α της αρχιτεκτονικής» να αναζητηθούν παράλληλα τρόποι μιας καλοστημένης «ψηφιακής προπαγάνδας» για την διαρκή δημόσια αρχιτεκτονική μόρφωση και καλλιέργεια, ως αντίδοτο της επέλασης που προϋπάρχει. 

θα ήταν χρήσιμο να αναζητηθούν και να ενισχύσουν την ομάδα σεναριογράφοι, ικανοί σκηνοθέτες και γενικά νέοι ψαγμένοι και χαρισματικοί άνθρωποι του ψηφιακού πολιτισμού που θα δημιουργήσουν σε συνεργασία με αρχιτέκτονες και ικανούς παιδαγωγούς, ελκυστικά και συναρπαστικά βίντεο (games?) που θα ενημερώνουν για την «καλή» αρχιτεκτονική, καλύπτοντας όλες τις ηλικίες με στόχο να προκύψουν τουλάχιστον καλοί αποδέκτες. 

Σκίτσο του Ηλία Κωνσταντόπουλου 

Απουσιάζοντας την επόμενη ημέρα δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω την εισήγηση της Μυρτώς Κωσταροπούλου με τίτλο «Αρχιτεκτονική της πληροφορίας» που σε μεγάλο βαθμό σχετίζεται με το θέμα που θέτω. 

Παρακολούθησα όμως τις γόνιμες συζητήσεις επί του συνόλου των εισηγήσεων που προοιωνίζουν την θετική συνέχιση αυτής της προσπάθειας. 

Σύμφωνα μάλιστα με τις προτάσεις του Τάσου Μπίρη που διατύπωσε στο τέλος: 

• Ο ιστότοπος θα συνεχίσει να φιλοξενεί κείμενα και να τροφοδοτεί την συζήτηση. 
• Οι εισηγήσεις της διημερίδας με τις εικόνες θα αναρτηθούν και πιθανόν να ακολουθήσει και μία έκδοση με αυτές 
• Η ομάδα των τριών θα διευρυνθεί για την υποστήριξη της δράσης στο πλαίσιο πάντα μιας συγκροτημένης δομής έτσι ώστε να αποτελεί μια ομάδα ευθύνης και τέλος 
• Ένας από του στόχους είναι μια πρώτη συγκρότηση ενός εγχειρίδιου που θα απευθύνεται σε διδάσκοντες και παιδαγωγούς. 

Στην συνέχιση παραθέτω εικόνες που κατέγραψα και σκίτσα του Ηλία Κωνσταντόπουλου που αποδίδουν την θετική ατμόσφαιρα αυτής της ξεχωριστής διημερίδας. 

Μάρω Αδάμη, Μανώλης Οικονόμου 

Μάρω Αδάμη, Μπούκη Μπαμπάλου, Ισμήνη Καρρά-Παναγιωτοπούλου. 

Σκίτσο του Ηλίου Κωνσταντόπουλου 

Η Μυρτώ Κιούρτη παρακολουθεί προς στιγμήν τις εισηγήσεις, από τον γυάλινο ανεμοφράκτη της εισόδου στην αίθουσα 

Ο Λάζαρος Καλυβίτης, 

Η Σοφία Τσιράκη στοχάζεται 

Κωσταντίνος Ξανθόπουλος, Κωσταντίνος Μωραΐτης 

Ο Πάνος Εξαρχόπουλος από την Αρχιτεκτονική Σχολή της Θράκης 

Κωσταντίνος Ξανθόπουλος, ο επίμονος ομιλητής 

Γιώργος Παπαγιαννόπουλος, επίκουρος καθηγητής 
στην Αρχιτεκτονική στην Ξάνθη, στο βήμα, 

σκίτσο του Ηλία Κωνσταντόπουλου 

Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Κυριακή Τσουκαλά, χαρακτηριστική εικόνα του κλίματος της Ημερίδας. 

Δεν μένει από το να ευχηθούμε την καλύτερη δυνατή εξέλιξη αυτής της πρωτοβουλίας, που μέσα από την διημερίδα επιβεβαιώθηκε η αναγκαιότητά της. 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

Από τον Λάζαρο Καλυβίτη την Τετάρτη 01 ΝΟΕ 2017 έλαβα το ακόλουθο σχόλιο:

Δεν μπορώ να αντισταθώ στην επιθυμία να αναφερθώ και γραπτώς σε αυτά που λέγαμε χθες βράδυ, για τις πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις και τα σχόλιά σου με αφορμή την παραπάνω Διημερίδα. 

Ως ακροατής του συνόλου της εκδήλωσης, και ένθερμος υποστηρικτής της ιδέας της, βρίσκω όλες τις παρατηρήσεις σου πολύ εύστοχες και δημιουργικές, που μαζί με τις πρωτότυπες φωτογραφίες που επέλεξες και τα σκίτσα του Ηλία Κωνσταντοπουλου (αφηγηματικά και εικαστικά ντοκουμέντα για τις εκδηλώσεις στις οποίες συμμετέχει) συνθέτουν μια γενναία και ολοκληρωμένη σύνοψη του γεγονότος, τιμή για τον ιστότοπο που καλλιεργεις. 

Ξεχωρίζω το σχόλιο σου στο εύλογο ερώτημα που έθεσε η Σοφία Τσιράκη στην ομιλία της, και την αυθόρμητη ιδέα που σου δημιουργήθηκε να αναζητήσεις την απάντηση στην παραπλανητικη και βλαπτικη γοητεία που ασκεί ο χαώδης (και ενίοτε ψεύτικος) κόσμος του ψηφιακού πολιτισμού στα παιδιά, που με αμέριμνη αφέλεια μπαίνουν και αφήνονται στην επιρροή του.

Απο μόνη της, η ιδέα αυτή, είναι ένα ισχυρό συμπλήρωμα του έργου, το οποίο, ύστερα από πολύμηνη και κοπιώδη εργασία, μας παρουσίασαν οι οργανωτές και οι ομιλητές του. 

Και, ίσως καλύτερα που δεν τα ανέπτυξες όλα αυτά επί τόπου στην εκδήλωση, όπως φάνηκε ότι θα έκανες, γιατί η τελική τους διατύπωση στο blog έχει μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Παρ' όλα αυτά, πιστεύω ότι η αναφορά στον ψηφιακό κόσμο, όπως αυτός είναι σήμερα, ως τόπο μάλλον αρνητικής διαπαιδαγωγησης για τις προσχολικες και σχολικές ηλικίες, θα άνοιγε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση και προοπτική για την εκδήλωση. Αλλά και τώρα δεν είναι αργά. 

Και γιατί, λέω, να μην επισημάνουμε και την κακή, χειριστη, επιρροή που έχει ο κόσμος αυτός στην αρχιτεκτονική έκφραση και τη συνθετική δομή πολλών έργων, μεγάλου αριθμού γνωστών (και ονομαστων) αρχιτεκτόνων, οι οποίοι υπακουοντας σε μια ανεξήγητη έλξη προς την τρέχουσα μόδα, επαφιενται (αλόγιστα) στις εξωφρενικές δυνατότητες των "μηχανισμών" της ψηφιακής τεχνολογίας, που παράγει δυστυχώς ένα δικό της σύμπαν, μακριά από την ανθρώπινη, ασκημενη, ευαισθησία και έκφραση. 

Τελειώνοντας, πιστεύω ότι η αξιόλογη δημοσίευσή σου περιέχει στοιχεία που θα βοηθήσουν, ώστε η σοβαρή αυτή προσπάθεια να έχει τη συνέχεια που της αξίζει. 

Λάζαρος Καλυβίτης