Η ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΩΝ «AREA» ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ “TOMORROWS” ΣΤΗ ΔΙΠΛΑΡΕΙΟ ΣΧΟΛΗ

«Εραστές της αρχιτεκτονικής και του design του μέλλοντος» θα χαρακτήριζα αυθόρμητα τον Πάνο Δραγώνα και την Βαρβάρα Χριστοπούλου βλέποντας αυτή την έκθεση με τίτλο “TOMORROWS”, στη Διπλάρειο σχολή που εγκαινιάστηκε πρόσφατα (16 Μαΐου 2017), με δεδομένες αντίστοιχες ενασχολήσεις τους στο παρελθόν. Μαζί τους συνεργάστηκαν η Δάφνη Δραγώνα και ο Χρήστος Καρράς που είχε τον γενικό συντονισμό, υπό την υποστήριξη της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών τοι Ιδρύματος Ωνάση. 

Μια καλοστημένη έκθεση, σε μια εποχή που το μέλλον φαίνεται να είναι πιο κοντά από ποτέ, στην οποία συμμετέχουν αρχιτέκτονες, designers και εικαστικοί και αναμφίβολα οι εκτιμήσεις και οι προτάσεις τους δεν προκαλούν ιδιαίτερη αισιοδοξία. Ο πλανήτης μεταμορφώνεται ραγδαία μέσα από μια σειρά περιβαλλοντικές, τεχνολογικές και κοινωνικές μεταβολές, διαπιστώνουν οι οργανωτές και προφανώς ο επισκέπτης βλέποντας τα έργα, αποχωρεί προβληματισμένος και ίσως στους παλαιότερους προκαλείται κάποιος φόβος για τα μέλλοντα να συμβούν. Σε αντίθεση βέβαια με την δεκαετία του ΄60 που οι προτάσεις του Κωνσταντίνου Δοξιάδη και του Τάκη Ζενέτου συγκροτούσαν μια αισιόδοξη αντίληψη για το μέλλον.

Μιχάλης Ραφτόπουλος, Στυλιανή Δαούτη, 

 Γιώργος Μητρούλιας

AREA- Architecture Research Athens,
Βικτώρια:
Είσοδος / Έξοδος:
Το καταφύγιο, η πρεσβεία
Και το διαφανές κράτος
2017 

Θα ήθελα από την αρχή να ξεχωρίσω την συμμετοχή των AREA- Architecture Research Athens, που εκπέμπει μια υπόγεια αισιόδοξη αύρα. Εκτιμώ ότι έκλεψαν την παράσταση με μια εικαστική πρόταση, που μας ξάφνιασε. Ίσως είναι η μόνη πρόταση που επιλέγει να έχει μια έντονη ανθρώπινη ρεαλιστική διάσταση, για να μας μιλήσει για το μέλλον της πόλης. 

H Στυλιανή Δαούτη, ο Γιώργος Μητρούλιας και Μιχάλης Ραφτόπουλος επέλεξαν την πλατεία Βικτωρίας για να την προβάλλουν ως υπόδειγμα για το μέλλον της Μεσογειακής πόλης. Μια πανέμορφη γειτονιά, με εξαιρετική αρχιτεκτονική, στέκι σημαντικών ανθρώπων των γραμμάτων, που τα τελευταία χρόνια δέχθηκε μια απίστευτη μετάλλαξη στα πλαίσια της οικονομικής κρίσης και της αύξησης - άφιξης των προσφύγων.

Επέλεξαν την δημιουργικότητα σαν διέξοδο στην λύση του προβλήματος για το μέλλον στην πόλη και με δεδομένη την πολυπολισμικότητα βάζουν σαν στόχο ή σαν όραμα να προετοιμάσουν τα κτίρια για να συνδεθούν αυτοί οι άνθρωποι, κάτι σαν μια ένωση επιχειρήσεων υπό τον τίτλο «Καταφύγιο».

Οι δημιουργοί έχουν σκαρφιστεί, σκηνοθετήσει και υλοποιήσει ευφάνταστα ποιητικά σενάρια, μικρά μονόπρακτα για το μέλλον, που σκηνογραφούν σε αφοπλιστικά απλές μακέτες αναρτημένες από την οροφή. Μακέτες που τράβηξαν το ενδιαφέρον του κοινού που έσπευσε να περιπλανηθεί και να ανακαλύψει παράδοξες ιστορίες που διαδραματίζονται στους ανοιχτούς σκελετούς των πολυκατοικιών.

Μακέτες που έχουν τον χαρακτήρα και την ποιότητα του χειροποίητου, της μακέτας εργασίας, μακριά από τις άψογες μακέτες παρουσίασης που μαζί με τα φωτορεαλιστικά εκπέμπουν μια συνήθως ψυχρή και κάπως ψεύτικη αίσθηση. 

Στην αίθουσα 24 της έκθεσης, η κεντρική μακέτα με την πλατεία στο κέντρο αποκαλύπτει το «Διαφανές Κράτος», ένα επίσημο και αμετάβλητο δίκτυο από ιδιωτικοποιημένους πρώην δημόσιους χώρους και υποδομές, που ελέγχει και παρακολουθεί την συμμόρφωση με το παρελθόν. Περιμετρικά 4 αναρτημένες μακέτες από 4 διαφορετικά κτίρια, που τους έχουν προσδώσει διαφορετικές χρήσεις μια χαρακτηριστικές ονομασίες όπως: 

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΩΝ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΩΝ Πλατεία Βικτωρίας 2 & 4
ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΓΙΑ ΗΡΩΕΣ Πλατεία Βικτωρίας 9
ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΩΝ ΑΧΡΗΣΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ 3ης Σεπτεμβρίου 96
ΣΥΜΠΟΣΙΟ 3ης Σεπτεμβρίου 89

Πρόκειται για «Καταφύγια» μέσα από μπετονένιους σκελετούς των πάλαι ποτέ πολυκατοικιών στην Πλατεία Βικτωρίας, που πλέον λειτουργούν ως μικρά εργοστάσια παραγωγής και διαμονής, όπου οι ένοικοι επιδίδονται στην παραγωγή προϊόντων, ιδεών και υπηρεσιών σε μια μετα-καπιταλιστική κοινωνία. 

Αυτά τα καταφύγια σε αντίθεση με την επικυριαρχία της πλατείας εκπέμπουν ίχνη αισιοδοξίας. Χαρισματικές και ευφάνταστες δράσεις αποκαλύπτονται μέσα από εξαιρετικά ευρηματικούς τρόπους απεικόνισης. 

Αναπάντεχες και συναρπαστικές δράσεις αποκαλύπτονται μέσα από απλές χειροποίητες μικροκατακευές. Επίπλα, σκεύη κάθε είδους, χαλιά, κουρελούδες, εργαλεία, πέργκολες, σκάλες οργανώνουν χώρους και πρόσωπα σε αμέτρητες στάσεις και δράσεις συνιστούν μια εικαστική τελικά εγκατάσταση που απογειώνει την αρχιτεκτονική προσέγγιση. Θα έλεγα ότι πρόκειται για ένα Γλυπτό της πόλης. Γιατί τελικά η Τέχνη προσφέρει μια ευκαιρία να αναστοχαστούμε και να ανατρέψουμε.

Rick Lowe 

Η πρόταση αυτή των AREA έρχεται να προστεθεί και στην πρόσφατη εικαστική επέμβαση στα πλαίσια της Documenta 14 του καλλιτέχνη Rick Lowe, ο οποίος επιχειρεί να στήσει στην πλατεία Βικτωρίας εδώ και καιρό ένα κοινωνικό γλυπτό, ξεκινώντας έναν διάλογο που συνδέει την τέχνη και τον πολιτισμό και δημιουργεί δεσμούς με τις μικρές επιχειρήσεις και τα δίκτυα υποστήριξης μεταναστών και προσφύγων σε συνεργασία με πολλούς κατοίκους της Αθήνας. 

Παραθέτω στην συνέχεια στα πλαίσια του περιορισμένου χώρου αυτού το blog, μια επιλογή από έργα με συντομευμένα σχόλια και περιγραφές.

Ξεκινώ από τις κορυφαίες συμμετοχές του  Κωνσταντίνου Δοξιάδη και του Τάκη Ζενέτου που συγκροτούν τον ουσιαστικό πυρήνα αυτής της έκθεσης.

Κωνσταντίνος Δοξιάδης, Οικουμενόπολη, 1959-1974

Μία κορυφαία παρουσίαση με ένα εξαιρετικό βίντεο. Ο Δοξιάδης προβλέπει ότι οι μελλοντικές πόλεις θα υπερβούν τις ικανότητες του ανθρώπου να τις ελέγξει. Την ίδια στιγμή όμως θεωρεί ότι η Οικουμενόπολη μπορεί να είναι «η πραγματική πόλη του ανθρώπου» καθώς για πρώτη φορά στην ιστορία ο άνθρωπος θα έχει μια πόλη, αντί για πολλές που ανήκουν σε διαφορετικές εθνικές, φυλετικές, θρησκευτικές ή τοπικές ομάδες.

Τάκης Ζενέτος, Ηλεκρονική Πολεοδομία, 1952-1971

Με νέο αδημοσίευτο υλικό από το αρχείο του Ζενέτου η ομάδα των Τ. Εξαρχόπουλου, Μ. Μαρμαρά Η.Γ. Μπίρης, Α.Ν. Παπαναστασίου. Π. Πουρσανίδου-Αθανασιάδου και Μ. Τζούγας (αρχιτέκτονες) προβάλλουν υλικό από την ερευνητική μελέτη του Ζενέτου που προτείνει για τις πόλεις του μέλλοντος την εφαρμογή εύκαμπτων συστημάτων. 

Σχεδίασε, ένα σύστημα χωροδικτυώματος από τεταμένα καλώδια σαν ιστό αράχνης που περιέχει κατακόρυφες κηπουπόλεις σε συνδυασμό με πυκνά δίκτυα τηλεπικοινωνίας, αφήνοντας το έδαφος ελεύθερο. 

Στην δικτυωματική αυτή υποδομή εντάσσονται εκτός των άλλων αυτοτελείς κυψέλες με ανθρωπομορφικό έπιπλο πολλαπλών χρήσεων με κεντρικό χειριστήριο τηλενεργειών. 

Ιδιοφυής προσέγγιση, υπέροχα σχέδια, μακέτες και προοπτικά, παρουσιασμένα με τον καλύτερο τρόπο από τους επιμελητές που έστησαν μια απλή, καθαρή και γενναιόδωρη υποδομή.

Shu Lee Cheang, Maditerranean Touch Screen, 2017

Βλέπω τις μεσογειακές πόλεις να επιπλέουν σε μια θάλασσα από πλαστικά, από εξαρτήματα, bits, bytes, pixels, σε ένα φαντασιακό θαλάσσιο τοπίο που αποτελείται από σπασμένα πλήκτρα και μεμβράνες πληκτρολογίων και ακτινοβολούν τοξικό πράσινο. Βλέπω τα σύννεφα να πέφτουν από τον ουρανό και δεν υπάρχει ίχνος βροχής… 

Μανώλης Δασκαλάκης- Λεμός, Feral Remands (Dog), 2017 

Σε μία μεταλλική δεξαμενή με μαύρο πετρέλαιο που αναταράσσεται υπό τους ήχους μουσικής, αντικατοπτρίζεται προβαλλόμενο βίντεο με ένα σκύλο ράτσας Σαμογιέντ που περιπλανιέται σε ένα βιομηχανικό περιβάλλον. Μια μετέωρη αίσθησης μελαγχολίας… 

Liem Young, Tomorrows’ Storeys, 2017 

Στηριγμένος στις αφηγήσεις συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας, εικαστικών, σκηνοθετών, φωτογράφων και αρχιτεκτόνων, που συγκεντρώθηκαν με στόχο την παραγωγή μιας σειράς κριτικών μυθοπλασιών για το μέλλον της Αθήνας, ο αρχιτέκτων Liem Young εικονοποίησε τις περιγραφές τους διατυπώνοντας μια απαισιόδοξη εικόνα για το αύριο. Ατέρμονες σχηματισμοί συγκροτούν μια ρευστή εικόνα κατοίκησης στην πόλη. 

Demetra Katsota & the Coastal Domains Option Studio, Departure of Architecture, University of Patras, Coastal Domains, 2016-17 

Η εγκατάσταση «Παράκτιες Κτήσεις» συγκροτείται από στιγμιότυπα μιας εν εξελίξει σχεδιαστικής ερευνητικής διαδικασίας που οραματίζεται πιθανά μέλλοντα για τις παράκτιες περιοχές της Βορειοανατολικής Μεσογείου και εμπεριέχονται σε 16 επικολλημένους επίτοιχους τόμους που διατίθενται προς ανάγνωση στον επισκέπτη. Μια συστηματική χαρτογραφική ανάλυση, συλλογή και καταγραφή δεδομένων, που διερευνά αποκαλύπτει και αξιολογεί καίρια σύγχρονα ζητήματα για το παρόν και το μέλλον. 

Δείτε την διαδικτυακή πλατφόρμα εδώ. 

  

Αριστείδης Αντονάς, Σπήλαιο για έναν άγνωστο περιηγητή, 2014… εν εξελίξει

Μια εγκατάσταση που οργανώνεται ως σενάριο για ένα «ψευδο-αρχαϊκό σπήλαιο» το οποίο είναι εξοπλισμένο με πολυτελή υποδομή ενός σύγχρονου δωματίου ξενοδοχείου.

Ζηνοβία Τολούδη / Studio Z, Σιρών τόποι, 2017

Ο επισκέπτης προσέρχεται σκύβοντας και βρίσκεται περιτριγυρισμένος από μια παράδοξη πανοπτική κατασκευή ενός κουκλόσπιτου που φιλοξενεί μια τράπεζα σπόρων και ένα μουσείο μεσογειακών φυτικών ειδών που μπορούν να εξαφανιστούν απειλούμενοι από τις περιβαλλοντικές καταστροφές. Η εικαστική αυτή εγκατάσταση μέσω καθρεφτών επεκτείνεται στο άπειρο και αποτελεί μια πύλη ανάμεσα στην πραγματικότητα και την φαντασία.

Michael Young & the Yale School of Architecture Advanced Studio, The Icelanddic Infrastructure 2036-2056, 2016 

Πρόκειται για την τεκμηρίωση των μελλοντικών υποδομών της Ισλανδίας για μια 20ετή περίοδο από εννέα φοιτητές….

Ζήσης Κοτιώνης, Hot_Camp: A Trans Urban Block, 2017 

Συνδέοντας θερμοκήπια, και στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο Κοτιώνης και η Ευθυμία Δημητρακοπούλου, οδηγούνται σε μια χωρική συνθήκη κάτω από την οποία η μητροπολιτική ζωή διαχέεται στην αγροτική και αντιστρόφως. Προτείνεται ένα νέο εναλλακτικό οικοδομικό τετράγωνο που αναφέρεται στις επισφαλείς συνθήκες της αυριανής ζωής, στις συνθήκες του Νότου, μέσα στο κλιματικό, ανθρωπολογικό και πολιτικό ορίζοντα της Μεσογείου.

!Mediengruppe BitniK, Ashley Madison Angels At Work in Athens, 2017 

Η Ashley Madison, μια καναδική υπηρεσία διαδικτυακών ραντεβού που δραστηριοποιήθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο και απευθύνθηκε σε παντρεμένους που αναζητούν περιστασιακά σεξ. Μια ομάδα ανωνύμων υπέκλεψε και κυκλοφόρησε όλα τα εσωτερικά δεδομένα της εταιρείας των πελατών, οπότε αποκαλύφθηκε ότι η εταιρεία είχε δημιουργήσει ένα στρατό 75.000 γυναικεία chatbots (εικονικά πρόσωπα για συζήτηση) προκειμένου να παρελκύει 32 εκατομμύρια άντρες χρήστες σε δαπανηρές συνομιλίες. 165 από αυτά τα πρόσωπα παρείχαν ψυχαγωγία σε 22.910 εγγεγραμμένους χρήστες στην Αθήνα. 

Pinar Yoldas, The Kitty Al: Artificial Intelligence for Governance, 2016 

Πρόκειται για ένα πραγματικά ευρηματικό βίντεο που αξίζει να δείτε. Στηρίζεται πάνω σε ένα υποθετικό σενάριο όπου μια χαρισματική γάτα, είναι μια τεχνητή νοημοσύνη με συναισθηματικές δυνατότητες που μπορεί να αγαπήσει μέχρι και 3 εκατομμύρια ανθρώπους και παράλληλα να εκτελεί καθήκοντα κυβερνήτη, φροντίζοντας σε προσωπικό επίπεδο τους πολίτες. Η αφοπλιστική ναζιάρικη αφήγηση της γάτας συγκαλύπτει σε ένα βαθμό εφιαλτικές προβλέψεις για το μέλλον και επιβεβαιώνει αυτό που ήδη βιώνουμε. Την αυτόματη επιβολή αιφνίδιων αποφάσεων από ηγέτες καρτούνς. 

Χρειάζεται χρόνος και υπομονή για να περιπλανηθεί ο επισκέπτης σε αυτή την έκθεση, που αξίζει να επισκεφτείτε μέχρι τις 16 Ιουλίου 2017

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

+

Ένα μυθοπλαστικό ντοκυμαντέρ 

για τις παραγκουπόλεις του Μουμπάι

Αναμφίβολα υπήρχαν και άλλες σημαντικές συμμετοχές που δεν κατάφερα να καλύψω. Συζητώντας με τον Δημήτρη Φιλιππίδη σχολιάσαμε θετικά μια ξεχωριστή συμμετοχή ενός βρετανού σχεδιαστή που παρέλειψα να αναφέρω παρόλο που μου είχε κινήσει το ενδιαφέρον. Ο Φιλιππίδης μου έστειλε σήμερα 31 Μαΐου 2017 το δικό του σχόλιο για αυτή την συμμετοχή το οποίο παραθέτω στην συνέχεια:

Tobias Revell, New Mumbai, 2011

του Δημήτρη Φιλιππίδη

Ανάμεσα στα εκθέματα της εντυπωσιακής έκθεσης Tommorrows που τώρα τρέχει στη Διπλάρειο Σχολή, περιλαμβάνεται το New Mumbai του Tobias Revell, βρετανού σχεδιαστή που ασχολείται με το κριτικό σχεδιασμό (critical design). Η πρόταση αυτή μιας «ανεστραμμένης αρχαιολογίας» χρονολογείται από το 2012, αλλά δεν έχει χάσει σε τίποτα τη γοητεία της. Περιέχεται σε ένα πειστικότατο βίντεο, όπου πληροφορούμαστε ότι μια επινόηση βιο-τεχνολογικής παραγωγής ενεργείας, χρησιμοποιώντας γιγαντιαία μανιτάρια, κλέβεται μέσα από ένα ευρωπαϊκό εργαστήριο από μια συμμορία του υπόκοσμου στην Ινδία, προσαρμόζεται στις ντόπιες δυνατότητες και εφαρμόζεται με εκπληκτική επιτυχία στο Dharavi, μια πάμπτωχη περιοχή από slums του Mumbai. Το παραμύθι είναι απόλυτα πειστικό γιατί έτσι θέλουμε να το πιστέψουμε: η προωθημένη αλλά άχρηστη τεχνολογία των προηγμένων μετατρέπεται σε ευεργεσία προς τους εξαθλιωμένους αυτού του τραγικά άνισου κόσμου. Η δικαίωσή της έρχεται από εκεί που λιγότερο θα το περίμενε κανείς . Να ένα γευστικότατο δίδαγμα μελλοντολογίας για όσους (ακόμα) πιστεύουν ότι το μέλλον προσφέρεται ως αισθητική κουβερτούρα.