ΕΜΣΤ: 

 ΕΛΛΕΙΜΑ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ένα σχόλιο 

και ένα άρθρο της Άννας Φιλίνη 

για το διαφαινόμενο αδιέξοδο

Επανέρχομαι σήμερα δεκαπέντε μήνες μετά την ανάρτησή μου στις 13 Νοεμβρίου 2014

και εννέα μήνες μετά την δεύτερη ανάρτηση με τίτλο:

σχετικά με την παρουσία μου το Σάββατο 16 Μάϊου 2015, Ημέρα των Μουσείων όπου παραβρέθηκα καλεσμένος στα θυρανοίξια του κτιρίου και παρακολούθησα τις ομιλίες και τις δηλώσεις του Νίκου Ξυδάκη, της Κατερίνας Κοσκινά, του Βαγγέλη Στυλιανίδη και του Γιώργου Παπαναστασίου που διατύπωσαν την πρόθεση να ανοίξει το Μουσείο μέσα στο 2015. 

Το 2015 εξέπνευσε. Πολλά μεσολάβησαν από το τότε: δηλώσεις, προσφυγές, αμφισβητήσεις, διαβεβαιώσεις, εκτιμήσεις, λήξεις θητείας, διαρροές, προβλέψεις, υπαναχωρήσεις και πάνω από όλα υποσχέσεις για την ηθική αποκατάσταση της Άννας Καφέτση. Το Μουσείο όμως εξακολουθεί να παραμένει ερμητικά κλειστό, με την εργοταξιακή του περίφραξη στην θέση της, σαν κάποια αόρατη δύναμη να μπλοκάρει επίμονα το άνοιγμά του. Και επειδή δεν με συγκινούν τα όποια μεταφυσικά σενάρια, είναι πλέον προφανές ότι η αόρατη αυτή δύναμη συγκροτείται από αόρατα προσωπικά, πολιτικά και ίσως οικονομικά κίνητρα. Σε κάθε περίπτωση έχω την αίσθηση ότι όλα συνοψίζονται σε μια έλλειψη αξιοπρέπειας, που μέσα από μια αμήχανη σιωπή και αναποφασιστικότητα, οδηγεί τελικά σε ένα αδιέξοδο. Το Μουσείο με τα σημερινά δεδομένα φαίνεται ότι θα παραμείνει κλειστό επ΄ αόριστο και η ευθύνη της πολιτείας είναι τεράστια. 

Σαν Έλληνας πολίτης αισθάνομαι ότι εμπαίζομαι από την πολιτεία. Θυμώνω κάθε φορά που περνάω εδώ και χρόνια, μπροστά από το έρημο αυτό δημόσιο κτίριο για τον πολιτισμό μας, με τα ενταφιασμένα έργα της σύγχρονης Τέχνης και απαιτώ από την πολιτική ηγεσία να λύσει άμεσα το θέμα. Εδώ και τώρα!

Να ανοίξει λοιπόν το Μουσείο άμεσα και με κάθε τρόπο, ολοκληρωμένο, όπως έχει προετοιμαστεί από τον άνθρωπο που το εμπνεύστηκε και στην συνέχεια μπορούν και πρέπει να δρομολογηθούν οι όποιοι χρονοβόροι διαγωνισμοί και οι οριστικές επιλογές νέων διευθυντών. Αλήθεια ποιός, μετά από έναν πρόωρο διαγωνισμό, νέος διευθυντής μπορεί να παραλάβει και να προωθήσει ένα  επί χρόνια κλειστό Μουσείο, που δεν άνοιξε ποτέ; Μετά από πόσο καιρό και με ποιά προσωπική ματιά; Ξανά και πάλι από την αρχή…

Φαίνεται ότι η άποψη της Άννας Φιλίνη που διατυπώνει σε άρθρο της ότι : «Η επαναφορά από την Πολιτεία και η δικαίωση της Άννας Καφέτση μετά από όσα προηγήθηκαν είναι σήμερα πια όχι μόνον ηθική υποχρέωση, αλλά και η μόνη λύση για να ανοίξει γρήγορα το Μουσείο». είναι ρεαλιστική μπροστά στο διαφαινόμενο αδιέξοδο και πρέπει να γίνει σεβαστή.

Ανεξάρτητα αν κανείς διαφωνεί η συμφωνεί, αξίζει πραγματικά να διαβάσετε στην συνέχεια το τεκμηριωμένο άρθρο της Άννας Φιλίνη που δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Αυγή της 31 Ιανουαρίου 2016 και συνοψίζει με σαφήνεια το ιστορικό του δημόσιου αυτού πλούτου. 

ΕΜΣΤ: Ιστορία και δημόσιος πλούτος 

της Άννας Φιλίνη 

Εφημερίδα ΑΥΓΗ, Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2016 

Η αποκαθήλωση της ιδρυτικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ Άννας Καφέτση από την κυβέρνηση Σαμαρά τον Νοέμβριο του 2014 κατά την διάρκεια της τελικής φάσης πριν ανοίξει το Μουσείο ξεσήκωσε σάλο αντιδράσεων στο χώρο των ανθρώπων της τέχνης και της επιστήμης. Με πάνω από 500 υπογραφές ελλήνων καλλιτεχνών και διανοουμένων, με επιστολές σπουδαίων ξένων καλλιτεχνών, με αρθρογραφία σε όλο τον τύπο, με επίκαιρη ερώτηση βουλευτών ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή (ο τότε υπουργός δεν παρουσιάστηκε ποτέ), πρόβαλε η κοινή απαίτηση για επιστροφή της Καφέτση. Ο διορισμός άλλης διευθύντριας μόλις δυο μήνες πριν από την πολιτική αλλαγή του Γενάρη 2015 έγινε από τον τότε υπουργό Τασούλα με το δικαιολογητικό ότι με την αλλαγή διευθύντριας το Μουσείο θα άνοιγε σε τρείς μήνες. Σήμερα, μετά από δεκατέσσερις μήνες αδράνειας κι ενώ τελείωσε η θητεία της Κατερίνας Κοσκινά στις 14 του Γενάρη, είναι πλέον σαφές ότι το άνοιγμα του ΕΜΣΤ είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί μόνον με την επιστροφή της Άννας Καφέτση :του ανθρώπου που το έστησε, που γνωρίζει καλά τις συλλογές και το κτήριο, που έχει έτοιμη την τελική μελέτη και, κυρίως, που διασφαλίζει τον δημόσιο χαρακτήρα του. Η διεξαγωγή διεθνούς διαγωνισμού για την θέση του διευθυντή σήμερα είναι άκαιρη και οδηγεί το Μουσείο ξανά σε καθυστέρηση χρόνων. Η λύση του διαγωνισμού θα είναι εφικτή μόνον από την στιγμή που ανοίξει και λειτουργήσει το Μουσείο, εγκατασταθούν τα έργα κι ο τεχνικός εξοπλισμός, αρχίσει η ροή των εκθέσεων και των επισκέψεων του κοινού. Η ιστορία των μουσείων σε όλο τον κόσμο επιβεβαιώνει αυτή την αρχή. 

Στη διάρκεια των δεκατεσσάρων μηνών που πέρασαν με τους νέους διορισμούς Τασούλα στη διεύθυνση και στη διοίκηση, το Μουσείο αδράνησε και το άνοιγμά του πήγε κυριολεκτικά πίσω. Η εσπευσμένη μετακίνηση των υπαλλήλων στο κτήριο και το άνοιγμά του τον περασμένο Μάϊο για μια μέρα στους δημοσιογράφους, που βρέθηκαν μέσα σε εντελώς γυμνούς χώρους δίχως εκθέματα, αποδείχτηκαν πως ήταν ένα βήμα στο κενό, που επιβράδυνε και τελικά εμπόδισε το πραγματικό άνοιγμα του ΕΜΣΤ στους πολίτες. Οι υπάρχουσες μελέτες που στηρίζονταν σε δύο υπουργικές αποφάσεις μετά την έγκριση του Συμβουλίου Μουσείων, δεν αξιοποιήθηκαν ούτε στάθηκε δυνατό να προχωρήσουν στην τελική φάση, αντίθετα επιχειρήθηκε η ακύρωσή τους. Το «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος» που είχε υπογράψει την παραχώρηση δωρεάς τριών εκατομμυρίων για το άνοιγμα του Μουσείου στη βάση ακριβώς των μελετών αυτών, τον Νοέμβριο του2015 τελικά την ανέστειλε επειδή δεν είχαν προχωρήσει οι μελέτες. Το ΥΠΠΟ έβγαλε ανακοίνωση όπου δείχνει ότι ελπίζει για ανανέωση της δωρεάς στο μέλλον, όμως αυτό προϋποθέτει νέο συμφωνητικό στη βάση των μελετών. Μάλιστα εδώ και ένα χρόνο το Μουσείο σταμάτησε κάθε ανοιχτή δραστηριότητα που μπορούσαμε προηγουμένως να παρακολουθούμε στους χώρους του Ωδείου, όπου είχε προσωρινά τα γραφεία του και λειτουργούσαν διαλέξεις και περιοδικές εκθέσεις. 

Το ΕΜΣΤ ξεκίνησε με την Καφέτση από το τίποτα, δίχως έργα τέχνης και στέγη. 

Σήμερα το Δημόσιο διαθέτει στην Αθήνα μια εξαιρετική συλλογή έργων ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών-γύρω στα χίλια έργα- και ένα σύγχρονα διαμορφωμένο κτήριο σε κεντρική αρτηρία της πόλης, πολύ κοντά στην Ακρόπολη. 

Όταν το 1998 προκηρύχθηκε από το ΥΠΠΟ η θέση διευθυντή του «Κέντρου Αθήνας», τμήματος του ΕΜΣΤ, το 1999 παμψηφεί κέρδισε τη θέση η Άννα Καφέτση, που το 2000 διορίστηκε τελικά και ιδρυτική διευθύντρια του ΕΜΣΤ. 

- Η διαμόρφωση του κτηρίου πέρασε από συμπληγάδες.To 2000 αποφασίζεται το κτήριο ΦΙΞ ως μόνιμη στέγη για το ΕΜΣΤ (Πολλοί θέλανε να κατεδαφίσουν ήδη από το 1997 το γνωστό αυτό έργο του Ζενέτου στη Συγγρού, που σώθηκε δυστυχώς μόνον το μισό, και αυτό χάρη στις κινητοποιήσεις ΙCOMOS, αρχιτεκτόνων, φοιτητών, τριών αριστερών δημοτικών συμβούλων Αθηναίων και εγώ μέσα σε αυτούς). Το 2001 ξεκινά η προκήρυξη διαγωνισμού μελετών με στόχο την πρόσληψη φορέα για την διεύθυνση του έργου και το 2002 για τη διαμόρφωση του κτηρίου στη βάση του μουσειολογικού προγράμματος που είχε εντωμεταξύ αναλυτικά εκπονηθεί από τη διευθύντρια. Tο 2005 μετά την προκήρυξη διαγωνισμού για την ανακατασκευή του κτηρίου του ΦΙΞ, κερδίζει τον διαγωνισμό η ΒΙΟΤΕΡ, που υπογράφει σύμβαση το 2007 με την υποχρέωση να παραδώσει το έργο το 2009, όμως μέχρι το 2009 το έργο έχει προχωρήσει ελάχιστα, οπότε κηρύσσεται έκπτωτη. Έχοντας προσκομίσει εγγυητικές επιστολές 11 εκατομμυρίων εκ των οποίων τα 9.200 ήταν της Τράπεζας Πειραιώς, η ΒΙΟΤΕΡ προβάλλει ασφαλιστικά μέτρα κατά της έκπτωσης.. Η διεύθυνση του ΕΜΣΤ κερδίζει το δικαστήριο το 2010, ενάντια και στην παρέμβαση της Τράπεζας Πειραιώς. 

Τελικά με καθυστέρηση ενός .χρόνου αναλαμβάνει το έργο ο ΑΚΤΩΡ το 2011 που το ολοκληρώνει στις 20/2/2014. 

- Όσο πλησιάζει ο καιρός ανοίγματος του Μουσείου εντείνονται ενέργειες για την ιδιοποίηση του και την απόκτηση προσβάσεων στις συλλογές και στη διαχείρισή του. Ήδη το 2008 επί ΝΔ και υπουργίας Λιάπη (και παρά την δημόσια διαφωνία στην Βουλή των βουλευτών Φιλίνη, Δραγώνα, Γκερέκου) αλλάζει με τροπολογία ο ιδρυτικός νόμος του Μουσείου αλλοιώνοντας τη φυσιογνωμία του, αφού καταργεί τον διευθυντή από όργανο διοίκησης. 

Μέσα στο 2013 κι ενώ έχουν προχωρήσει στο περιεχόμενό τους οι μουσειολογικές και μουσειογραφικές μελέτες, στο οκταμελές ΔΣ έχει διαμορφωθεί ένας πόλος ατόμων που συστηματικά εμπόδιζε την λήψη αποφάσεων.(Την κατάσταση αυτή κατήγγειλε δημόσια και με άρθρο στην Ελευθεροτυπία ο Χρόνης Μπότσογλου τον Οκτώβριο του 2014). Η μουσειολογική μελέτη ήρθε τελικά για συζήτηση και έγκριση στο Συμβούλιο Μουσείων τον Δεκέμβριο του 2013, ύστερα από σχετική εντολή του τότε Υπουργού και της Γενικής Γραμματέως του Υπουργείου, και στη βάση αυτής εγκρίθηκε από το ΔΣ του Μουσείου τον Απρίλιο του 2014 και η μουσειογραφική. Οι μελέτες αυτές προωθήθηκαν από το ΔΣ του Μουσείου στο «Ίδρυμα Νιάρχος», το οποίο αποφάσισε τον Απρίλιο του 2014 να στηρίξει το Μουσείο με 3 εκατ. προκειμένου να ανοίξει στο κοινό. Ενώ είχαν ετοιμαστεί προς έγκριση οι τελικές μελέτες, ο υπουργός της ΝΔ αποφάσισε την αποκαθήλωση της διευθύντριας Άννας Καφέτση τον Νοέμβριο του 2014. 

η Άννα Καφέτση

-Η επαναφορά από την Πολιτεία και η δικαίωση της Άννας Καφέτση μετά από όσα προηγήθηκαν είναι σήμερα πια όχι μόνον ηθική υποχρέωση αλλά και η μόνη λύση για να ανοίξει γρήγορα το Μουσείο.- Η συλλογή του Μουσείου και η μουσειολογική μελέτη που δημιούργησε η Καφέτση (μου δόθηκε η χαρά να διαβάσω το εισηγητικό της κείμενο), παρουσιάζει τα έργα με γνώση της Σύγχρονης Τέχνης, της ιστορίας της, της ιδιαιτερότητάς της στην εποχή μας και ποιητικά συνδυάζει τις μορφές τέχνης προκαλώντας την συνομιλία μεταξύ των πολιτισμών και των εκθεμάτων με την διαφορετική γλώσσα, κουλτούρα, ιστορία. Αυτός είναι ο μεγάλος πλούτος του Μουσείου, που δεν πρέπει να αφήσουμε να διασπαστεί, να διαταραχθεί, να καταστραφεί στη σύλληψή του. 

Άννα Φιλίνη, 28/1/2016 

Για να διαβάσετε 

την ανάρτηση της 13 Νοεμβρίου 2014 κάντε ΚΛΙΚ εδώ 

και για την ανάρτηση της 29ης Μαΐου 2015 άντε ΚΛΙΚ εδώ