ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 18

PICASSO AND PAPER

στην ROYAL ACADEMY OF ARTS

«Το χαρτί με οδήγησε»

Βρήκα ελκυστική την ιδέα μιας έκθεσης που επικεντρώνεται στην σχέση του Picasso με το χαρτί και ιδιαίτερα στην δημιουργική διαδικασία του καλλιτέχνη, με τα προσχέδια των μεγάλων έργων, τα κολάζ τις εκτυπώσεις, τα προσχέδια και τα σκίτσα, όλα όσα αποκαλύπτουν την διαδικασία της προετοιμασίας.

Στην Royal Academy είδαμε μια έκθεση που κατανέμεται σε δεκαπέντε ενότητες και ξεκινά από τα πρώιμα νεανικά του έργα, αναδεικνύει τους πειραματισμούς του και τις αναζητήσεις του στο χαρτί προετοιμάζοντας τα σημαντικά του έργα και καταλήγει στην ώριμη πια περίοδο 1955-1956 σε ηλικία 74 ετών, να σχεδιάζει αβίαστα στο πίσω μέρος ενός φωτεινού ταμπλώ μπροστά στον φακό της κινηματογραφικής μηχανής, ξεκινώντας από το ίχνος ενός ψαριού, περνώντας στην εικόνα μιας κότας και καταλήγοντας σε ένα γκροτέσκο προσωπείο, που του προσομοιάζει, σε απόλυτα μικρούς και συγκεκριμένους χρόνους, που σχετίζονται με το μήκος του φιλμ που διατίθετο στην μηχανή.

Πρόκειται για την αξιόλογη ταινία ντοκιμαντέρ του Henri-Georges Clouzot,με τίτλο  Le Mystere Picasso, όπου οι γραμμές και τα σχήματα που σχεδιάζει ο Picasso εμφανίζονται μπροστά στα μάτια μας με ένα μαγικό τρόπο και με μια αξιοθαύμαστη ταχύτητα συνεχούς μεταμόρφωσης της εικόνας.

Αξίζει να δείτε στην συνέχεια απόσπασμα από αυτό το ντοκιμαντέρ κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ.

Η έκθεση αυτή παρουσιάζει μια ευρεία επισκόπηση της σχέσης του Picasso με το χαρτί. O Picasso σχεδίαζε αδιάκοπα, χρησιμοποιώντας πολλά διαφορετικά μέσα και ένα ευρύ φάσμα χαρτιών. Πέρα από την χρήση του χαρτιού απλά ως επιφάνεια για προσχέδια για έργα ζωγραφικής ή γλυπτικής ασχολήθηκε με το κολάζ και πέρασε δεκαετίες διερευνώντας μια σειρά από τεχνικές εκτύπωσης σε χαρτί.

Self-portrat, Paris, late 1901,Oil on Canvas

«Πρώιμα χρόνια και η Μπλέ περίοδος: 1890-1904»

Στην πρώτη αυτή ενότητα της έκθεσης,  γίνεται αναφορά στις σπουδές του στην La Coruna, στην Βαρκελώνη(1894) και στο Παρίσι (1900) και στις επιρροές του από καλλιτέχνες, ειδικά από τους  Paul Gauguin,  Vincent van Gogh και τον Henri de Toulouse-Lautrec και κυρίως από τον Carles Casagemas, που η αυτοκτονία του οδήγησε στην ανάπτυξη της Μπλε Περιόδου του, που χαρακτηρίζεται από τη μελαγχολία των υποκειμένων του, τη φτώχεια και τη μοναξιά των ανθρώπων που αγωνίζονται να επιβιώσουν στο περιθώριο της κοινωνίας. Η μπλε περίοδος κορυφώθηκε στον διάσημο έργο του Picasso La Vie (Life) του 1903

La Vie,Barchelona,1903 

Ρoζ Περίοδος: 1904-06

Στο Παρίσι βρήκε μια νέα κατεύθυνση, με πλανόδιους καλλιτέχνες τσίρκου, γνωστούς ως saltimbanques. Αγάπησε το τσίρκο και αναμιγνύεται τακτικά με τους κλόουν και άλλους καλλιτέχνες στο Τσίρκο Μεντράνο της Μονμάρτης, πραγματοποιώντας μια σειρά χαρακτικών με τίτλο, την Saltimbanques Suite με μελαγχολικά πρόσωπα.

The Frugal Meal, Paris, 1904

Salome, Paris Summer-autumn 1905, detail

Αργότερα, το 1905 Πικάσο άλλαξε κατεύθυνση και εστιάζει στο γυμνό. Σε χαρτί γκουάς και ακουαρέλα, έβαλε τις φιγούρες του σε φόντο από ροζ σε σκόνη και τερακότα, χρώματα και υφές που αναφέρονται στις τοιχογραφίες της αρχαιότητας.

The Harem, Spring-summer 1906

Les Demoiselles d'Avignon: 1906-07

Το φθινόπωρο του 1906 ο Πικάσο άρχισε να γεμίζει τα sketchbooks με μελέτες για τo έργο Les Demoiselles d'Avignon, ένα από τα πιο επαναστατικά έργα στην ιστορία της τέχνης. Επηρεασμένος εν μέρει από την αρχαία Ιβηρική και Αφρικανική γλυπτική, εξερεύνησε  νέες  μεθόδους της αφαίρεσης, τη διάσπαση και τη μείωση των μορφών σε αφηρημένα, γεωμετρικά σχήματα.

Five Nudes (Study for “Les Demoiselles d'Avignon”), 1907

Reproduction of “Les Demoiselles d'Avignon”, Paris June-July 1907

Ο Picasso συνέχισε να αναπτύσσει αυτές τις ιδέες κατά τη διάρκεια αρκετών ετών, δημιουργώντας μια σειρά στενά συνδεδεμένων έργων που περιέχουν τους σπόρους του κυβισμού. Όταν τελικά παρουσίασε τις Les Demoiselles d'Avignon σε συναδέλφους καλλιτέχνες, πολλοί αντέδρασαν με τρόμο. Ο Henri Matisse ήταν έκπληκτος, ένας άλλος καλλιτέχνης το συνέκρινε με την αίσθηση πίνοντας βενζίνη. Παρά την αρχική του αντίδραση, ο Georges Braque σύντομα ενέταξε τον Picasso στον κυβισμό.

Frank Gelett Burgess, Picasso in the studio at the Bateau-Lavoir in 1908

Cubism 1908-14

Από το 1909 έως το 1911, o Picasso παρήγαγε μια σειρά σχεδίων που συνδέονται στενά με την πρώτη του κυβιστική γλυπτική, όπως η Κεφαλή Γυναίκας (Fernandej του 1909, στην οποία  η επιφάνεια του κεφαλιού αναλύεται σε γεωμετρικά σχήματα.

Κεφαλή Γυναίκας (Fernandej) του 1909

Head of a Man, Winter 1910-11

Man with a Guitar, Paris, Autumn 1911

Η εξερεύνηση του Picasso με δύο ριζικά νέες τεχνικές, του collage από διαφορετικά υλικά και των papier collés, σηματοδότησε μια καμπή στην ιστορία της τέχνης. Η εφευρετικότητα του είναι εμφανής στο εκπληκτικό εύρος των έργων που παρήγαγε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, από papier collés, που ενσωματώνουν διακοσμητικές ταπετσαρίες, εφημερίδες και θραύσματα λέξεων, σε χαρτιά που απεικονίζουν παρτιτούρες, ποτήρια, σωλήνα καπνίσματος και αλιευτικά εργαλεία.

Guitar, Paris, December 1912

Glass, Bottle of Wine, Packet of Tobacco, Newspaper, Paris, March 1914

Parade and Neo-Classicism: 1917-24

Το Parade ήταν ένα πρωτοποριακό μουσικό θέαμα που συνδυάζει τις παραδοσιακές έννοιες του μπαλέτου με ένα avant-garde όραμα της νεωτερικότητας. Ο ποιητής Jean Cocteau κάλεσε τον Πικάσο να σχεδιάσει τα σκηνικά και τα κοστούμια του μπαλέτου Parade, με τη μουσική του Erik Satie. Ο Picasso εισήγαγε τολμηρά οπτικά στοιχεία διατηρώντας παράλληλα κάποιες συμβατικές λεπτομέρειες που θυμίζουν τσίρκo. Τα κυβιστικά σύνολα και κοστούμια του προκάλεσαν σάλο κατά την πρεμιέρα στο Theatre du CI-latelet στο Παρίσι στις 18 Μαΐου 1917.

Costume for “The American Manager” in the 1917 Ballet Parade, 1979 (reconstruction)

Self Portrait, [Montrouge} 1918

Μεταξύ 1911 και 1921, ο Πικάσο επιστρέφει ανάμεσα σε ένα ύστερο διακοσμητικό κυβισμό και ένα ρεαλιστικό γραμμικό στυλ που αντανακλούσε τον θαυμασμό του για τον Jean-Auguste-Dominique Ingres, τον Γάλλο Νεoκλασσικιστή ζωγράφο. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στα πορτραίτα του 1917-18.

Head of a Woman, 1921

Sketchbook study: Head of a Woman [Paris]1922

The Spring, Fontainebleau, summer 1921

Σουρεαλισμός και Μαίρη Τερέζα Βάλτερ: 1924-36

Παρόλο που ο Picasso δεν εντάχθηκε ποτέ επίσημα στο σουρεαλιστικό κίνημα, διατήρησε στενούς δεσμούς με τους καλλιτέχνες και ποιητές του, συνεισέφερε στις εκθέσεις και τις εκδόσεις τους και έγραψε ποίηση. Τα έργα του είχαν τόσο μεγάλη επιρροή ώστε το 1925 ο αρχηγός του κινήματος, Andre Breton, δήλωσε: “Είμαστε υπερήφανοι ότι είναι ένας από εμάς.” Το 1926, ο Picasso παρήγαγε μια σειρά από κιθάρες, που μοιάζουν με απειλητικά αντικείμενα, συγκρίσιμα με έργα των σουρεαλιστών.

Guitar, Paris, May 1926

Guitar, Paris, May 1926

The Painter and his Model, Paris Autumn 1926

Με θέμα τον Μινώταυρο

Minotaur, 1933

Η ζωή του Picasso πήρε μια δραματική στροφή, όταν ξεκίνησε μια μυστική σχέση με την Marie Therese Walter τον Ιανουάριο του 1927,  που τον ενέπνευσε για μια σειρά ερωτικών έργων τέχνης με τον Μινώταυρο. Αυτό το ημι-ανθρώπινο πλάσμα από την ελληνική μυθολογία όχι μόνο μίλησε για ζητήματα στην προσωπική του ζωή, αλλά και παρείχε στους Σουρεαλιστές ένα φρουδιστικό αρχέτυπο συγκρούσεων στο ασυνείδητο.

Minotaur and Dead Mare before a Cave, with a Girl in a Well Jean-les-Pins, 6 May 1936

Dora and the Minotaur, Mougins, 5 September 1936

Guernica και Femmes a leur toilette: 1937-39

Τα έργα του Πικάσο στην περίοδο 1937-39 είναι γεμάτα από αγωνία και προκαταλήψεις που αντικατοπτρίζουν τις εντάσεις τόσο στην προσωπική του ζωή όσο και στη διεθνή σκηνή.

The Dream and Lie of Franco, Paris, 8/9 January- 7 June 1937

Στο «Όνειρο και το ψέμα του Φράνκο» (Ιανουάριος-Ιούνιος 1937), μια συλλογή σατιρικών χαρακτικών που έγιναν σε απάντηση στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, ο Picasso εγκατέλειψε τη μακρόχρονη αποστροφή του για να θέσει την τέχνη του στην υπηρεσία ενός συγκεκριμένου πολιτικού αιτίου, εκθέτοντας τον στρατηγό Francisco Franco, αρχηγό της φασιστικής εξέγερσης του 1936 κατά της Ισπανικής Δημοκρατίας, ως γκροτέσκο δολοφόνο.

Ταυτόχρονα δέχτηκε να ζωγραφίσει μια τοιχογραφία για το περίπτερο της Δημοκρατίας στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού το 1937 με θέμα στον τον αεροπορικό βομβαρδισμό της βασκικής πόλης Guernica στις 26 Απριλίου 1937, στην οποία έχασαν τη ζωή τους εκατοντάδες αθώοι πολίτες.

Ένα έργο που την υλοποίησή του κατέγραψε φωτογραφικά η Dora Maar σε διάφορες φάσεις υλοποίησης.

Dora Maar, Guernica, 1937 

Ο Picasso συνέχισε να απεικονίζει φιγούρες σε καταστάσεις τρόμου, θλίψης και άγχους. Χαρακτηριστικό το υπέροχο κολάζ του, το Femmes a leur toilette (1937-38), που πραγμαματοποίησε χρησιμοποιώντας διακοσμητικά χαρτιά από καταστήματα ταπετσαρίας. Οι τρεις φιγούρες μπορεί να αντιπροσωπεύουν βασικές γυναίκες στη ζωή του: την Olga Khokhlova στα αριστερά, την Dora Maar στο κέντρο και την Marie-Therese Walter, που κατά πάσα πιθανότητα κρατάει ένα πορτρέτο του καλλιτέχνη, στα δεξιά.

Femmes a laur toilette, Paris WSinter 1937-38

Seated Woman (Dora), 1938

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος: 1939-45

Με το ξέσπασμα του πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1939, ο Picasso, συνοδευόμενος από τη Dora Maar, άφησε το Παρίσι και πήγε στην πόλη Royan στις ακτές του Ατλαντικού της Γαλλίας. Κατά τους επόμενους μήνες, γεμίζει οκτώ βιβλία σκίτσων - μολύβι, μελάνι, γκουάς, λάδι και κραγιόνι,  σε σελίδες αναγράφοντας και την  ακριβή ημερομηνία. Ο Picasso δεν απεικόνιζε ποτέ τον πόλεμο, αλλά οι εικόνες του κρανίου των προβάτων ή των γυναικών σε θέσεις θλίψης και θλίψης παρέχουν ένα βαθύ προσωπικό φόβο, ένα  φόβο στη σκιά της επικείμενης καταστροφής.

Sheep΄s Skull, Royan, October 1939

Ο Picasso επέστρεψε στο Παρίσι τον Αύγουστο του 1940 και παρέμεινε εκεί καθ 'όλη τη γερμανική κατοχή. Καταδικάστηκε από τους Ναζί ως εκφυλισμένος καλλιτέχνης, απειλήθηκε με την έκδοση στη φασιστική Ισπανία, και του απαγορεύτηκε  να εκθέσει ή να δημοσιεύσει. Συνέχισε να εργάζεται στο στούντιό του, με τα παράθυρα μαυρισμένα, στη Rue des Grands-Augustins. Με λίγα υλικά καλλιτεχνών, ο Picasso ήταν αστείρευτος. 

Study for "Man with a sheep", Paris, 19 February 1943

Δημιούργησε τα πέντε σχέδια που αναφέρονται στο μνημειώδες γλυπτό του 1943 του Picasso, ο άνθρωπος με πρόβατα, ένα χριστιανικό θέμα που προέρχεται από την αρχαιότητα και ένα παγκόσμιο σύμβολο της ανθρωπότητας.

Man with the Sheep. Detail

«Το χαρτί με οδήγησε» - Υλικά και τεχνικές

Η δημιουργικότητα του Picasso προκαλείται συχνά από την επιθυμία να εργαστεί με συγκεκριμένα υλικά. Αυτή η συλλογή εξετάζει το ευρύ φάσμα μέσων και τεχνικών που χρησιμοποιεί για τη δημιουργία έργων με χαρτί. Σχεδίασε ή ζωγράφισε σε ανακυκλωμένα φύλλα από σημειωματάρια, ωραία αντίτυπα, καρτ ποστάλ, φακέλους, χαρτικά ξενοδοχείων, διαφημιστικά αυτοκόλλητα, κάρτες πρόσκλησης και χαρτί στίλβωσης. Συλλέγει το χαρτί με πάθος, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στο χρώμα, το βάρος και τη δομή του. 

Bird in a Cage, Paris, winter 1918-19

Ο Picasso χρησιμοποίησε αυτά τα χαρτιά σε ένα ευρύ φάσμα μέσων: σχέδιο, χαρακτική, ζωγραφική, γλυπτική, εικονογράφηση βιβλίου και φωτογραφία. Χρησιμοποίησε επίσης χαρτί για την παραγωγή μονοτύπων και φωτογραμμάτων που περιλαμβάνουν στοιχεία κολάζ που τυπώνονται σε χαρτί ευαίσθητο στο φως. 

Συναντήσεις με τους Delacroix και Monet

Eugene Delacroix (1798-1863)

Femmes d΄ Alger dans leur appartement. 1834

“Les Femmes d΄ Alger, after Delacroix, Cannes, 24 January 1955

Από το 1954 έως το 1961 o Picasso μελέτησε τα γνωστά αριστουργήματα το Femmes d'Alger dans leur appartment (1834) και το Le Dejeuner sur l'herbe του Edouard Manet (Το γεύμα στο χορτάρι) (1863). Μακριά από την απλή αντιγραφή, αυτές οι παραλλαγές αντιπροσωπεύουν μια διερεύνηση του παρελθόντος που διεξάγεται με ένα ευρύ φάσμα τεχνικών και με πνεύμα εξομοίωσης και παρωδίας.

“Le Dejeuner sur l'herbe” after Edouard Manet, 1960

Το Τελευταίο Στούντιο: 1961-68

Head of a Woman, Mougins, 4 December 1962

Ο Picasso σε ηλικία 80 ετών το 1961, παντρεύτηκε την τελευταία του σύντροφο και  μούσα του την Jacqueline Roque και μετακόμισε στο Mougins, μια μικρή κοινότητα στους λόφους πάνω από τις Κάννες. Πέρασε τα τελευταία δώδεκα χρόνια της ζωής του στη βίλα του εκεί και παρόλο που πέρασε στη δεκαετία των 90, συνέχισε να εργάζεται πυρετωδώς για νέα έργα που περιλαμβάνουν μια εκπληκτική ποικιλία τεχνικών χαρακτικής.

Το Τελευταίο Στούντιο: 1968-73

Μπαίνοντας στην δεκαετία των 90 ετών, ο Picasso πραγματοποιεί την πανηγυρική σειρά Suite 156 (1970-72) και επικεντρώνεται σε διαχρονικά θέματα με ζωηρή ενέργεια μέσα από ένα πλέγμα περίπλοκων σχεδίων και δραματικών τόνων.

Odalisque and Artist, from Suite 156, Mougins, 1970

Αν και γνώριζε τον αναπόφευκτο θάνατο, ο Πικάσο δεν συγκλονίστηκε από αυτή την σκέψη. Τελικά αντιμετώπισε το δικό του θάνατο  απεικονίζοντας τον εαυτό του στην Αυτοπροσωπογραφία (1972) ως ένα πέτρινο κρανίο που οδυνηρά διέρρευσε από μια βίαιη εσοχή.

Αυτοπροσωπογραφία (1972

Αυτό το έντονα ειλικρινές πρόσωπο, με τα τρομαγμένα μάτια, πραγματοποιήθηκε σε λιγότερο από ένα χρόνο πριν από το θάνατο του καλλιτέχνη και μαζί με τα άλλα έργα αυτής της συλλογής, προσφέρει μια τελική προοπτική για τη δια βίου χρήση του χαρτιού από τον Picasso ως βασικό στοιχείο στη δημιουργική διαδικασία.

Η ανάρτηση αυτή βασίστηκε στα κείμενα και τις λεζάντες της έκθεσης.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση