Α.

ΒΕΝΕΤΙΑ:16η ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Η ελληνική συμμετοχή,

με τίτλο «Η Σχολή των Αθηνών»

εκ του μακρόθεν

Β. 

2η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑΣ 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ 

C. 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ 

«Σταθμός Ειρήνη» 
το μνημειακό έργο στο μετρό Συντάγματος

Α.

ΒΕΝΕΤΙΑ:16η ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Η ελληνική συμμετοχή,

με τίτλο «Η Σχολή των Αθηνών»

εκ του μακρόθεν

"So what?"

Φωτογραφία Εύα Σοπέογλου

Δυσκολεύτηκα αυτήν την φορά βρισκόμενος στο Λονδίνο να συγκεντρώσω ουσιαστικά σχόλια και πληροφορίες για το Ελληνικό Περίπτερο στην 16η Μπιενάλε αρχιτεκτονικής στην Βενετία. Ένα συγκαταβατικό «καλό», ή «ενδιαφέρον χωρίς κάτι το ιδιαίτερο», ή «μια καθώς πρέπει συμμετοχή» ή «η παρουσία της Ελλάδος δεν υπήρχε καθόλου», ή «Ήταν τελικά μια υπόθεση της ΑΑ», ήταν τα πρώτα σχόλια που άκουσα, επικοινωνώντας με επισκέπτες του περιπτέρου. 

Μαζί με όσα διάβασα και όσα είδα μέχρι σήμερα να κυκλοφορούν, για το Ελληνικό Περίπτερο εισέπραξα έναν ακαδημαϊκό χαρακτήρα, κάπως ανώδυνο και ελαφρώς εφαπτόμενο με το κεντρικό θέμα της φετινής Μπιενάλε με τίτλο «Freespace» (Ελεύθερος Χώρος), που επέλεξαν οι δύο επιμελήτριες Υβόν Φάρελ και Σέλεϊ Μακναμάρα.  Αφετηρία του θέματος του Ελληνικού Περιπτέρου ήταν η διάσημη νωπογραφία του ζωγράφου Ραφαήλ, της ύστερης Αναγέννησης  «Η Σχολή των Αθηνών» με τους μεγάλους φιλόσοφους της Αρχαιότητας όμως  αντί να συνδιαλέγονται, να έχουν αφαιρεθεί (!).

Ραφαήλ, «Η Σχολή των Αθηνών», 1510-1511

«Η Σχολή των Αθηνών», γράφουν στον κατάλογο οι επιμελητές, είναι ένα ουτοπικό όραμα ενός ελεύθερου ανοιχτού και κοινού χώρου μάθησης. Είναι ένας χώρος που βρίσκεται στο «ενδιάμεσο» […]…εδώ και χιλιάδες χρόνια η εκμάθηση πραγματοποιείται στο «ενδιάμεσο», στους διαδρόμους, στις σκάλες, στην καφετέρεια, στο προαύλειο. Ο Σωκράτης δίδασκε στην Αρχαία Αγορά. Ο Πλάτωνας ίδρυσε την Ακαδημίας τοω Ελαιώνα της Αθήνας, ενώ μεσαιωνικά κολλέγια ήταν οργανωμένα γύρω από μια κοινόχρηστη αυλή[...]

Φωτo © Ugo Carmeni

Η υποστήριξη της ελληνικής εκπροσώπησης από το Ίδρυμα Ωνάση εξασφάλισε μια αξιοπρεπή, καλοφτιαγμένη και προσεγμένη παρουσία, τόσο ως προς την κατασκευή των κερκίδων όσο και την υλοποίηση των μακετών πανεπιστημιακών κυρίως σχολών, σχολών αρχιτεκτονικής και άλλων κτιρίων πολιτισμού ανά τον κόσμο. ( Κάντε ΚΛΙΚ εδώ για να δείτε τις μακέτες των κτιρίων) 

Δεν αποφεύχθηκε όμως  ένας συντηρητικός και άνευρος χαρακτήρας της ελληνικής συμμετοχής. Μιας συμμετοχής που τελικά η παρουσία της Architectural Association, λόγω και της σχέσης των επιμελητών, φαίνεται να επικράτησε της ελληνικής παρουσίας,  η οποία φαίνεται ότι περιορίστηκε απλά στην κατασκευή κάποιων μακετών.
Ήταν ιδιαίτερα περίεργο ότι στα εγκαίνια και στα events που ακολούθησαν, απουσίαζε η Ελλάδα και επικράτησε περισσότερο ο κόσμος της ΑΑ. Όλο το σύστημα στήθηκε με έναν τρόπο όπου η Ελλάδα ήταν απλώς η βάση.

Συγχωρήστε μου την βιαστική τοποθέτηση πάνω στο θέμα. Ίσως γιατί πάντα έχω την ελπίδα ότι κάποτε η Ελλάδα θα κάνει την έκπληξη στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, μετά από τόσα χρόνια συμμετοχής, με ένα θέμα που την αφορά και έχει μια διεθνή απήχηση.

Χριστίνα Αργυρού και Ryan Neiheiser

Ελπίζω οι διάλογοι που θα ακολουθήσουν να αναβαθμίσουν την εικόνα και να επιβεβαιώσουν την πρόσκληση που προαναγγέλλουν οι επιμελητές Χριστίνα Αργυρού και Ryan Neiheiser (από το αρχιτεκτονικό γραφείο Neiheiser Argyros, που εδρεύει στο Λονδίνο), να στοχασθούν οι αρχιτέκτονες πάνω στον ελεύθερο χώρο «με τρόπο ιστορικά διασκεπτικό». Να στοχαστούν μέσα στο ελληνικό περίπτερο, σε ένα κλιμακωτό αμφιθέατρο, όπου στα διάφορα σκαλιά του διανέμονται τρισδιάστατες αναπαραστάσεις από μακέτες 56 γνωστών αρχιτεκτονικών κτιρίων, από όλες τις περιόδους και όλες τις τεχνοτροπίες και χώρες του κόσμου.

Φωτo © Ugo Carmeni 

Οι μακέτες, εξαιρετικά μικρού μεγέθους, παρουσιάζουν τους ελεύθερους  χώρους κάθε πανεπιστημίου, αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ φοιτητών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του αγγλικού πανεπιστημίου Architectural Αssociation στο Λονδίνο. Ανάμεσα στα ακαδημαϊκά ιδρύματα που αποτελούν μέρος της έκθεσης είναι το Carpenter Center του Le Corbusier και οι αυλές του πανεπιστημίου του Cambridge και άλλα. 

Από την Ελλάδα έχουν επιλεγεί μόνο 5 Θέματα με αδιευκρίνιστα κριτήρια: η Ακαδημία του Πλάτωνα, η Φιλοσοφική Σχολή Καποδιστριακού Πανεπιστημίου της Αθήνας, το κτίριο Αβέρωφ ΕΜΠ, το Θέατρο Διονύσου στην Αθήνα(?) και  η Θεολογική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου της Αθήνας, (Λάζαρος Καλυβίτης, Γεώργιος Λεονάρδος). 

Απουσίαζαν όμως, εκτός των άλλων, οι δύο πανεπιστημιακές σχολές του Εργαστηρίου 66 στην Κρήτη, το Πολυτεχνείο στα Χανιά και η Φιλοσοφική στο Ρέθυμνο, οι οποίες χαρακτηρίζονται μάλιστα από μεγάλη έμφαση στους ελεύθερους και "ενδιάμεσους" χώρους.

Η είσοδος στο περίπτερο δεν προετοιμάζει και δεν προσελκύει τελικά τον θεατή για να δει κάτι σχετικό με την Ελλάδα. Πρέπει κανείς να ξεπεράσει την πρώτη αμηχανία και να αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει, είτε διαβάζοντας προσεκτικά τους ελλειπτικούς καταλόγους, είτε να περιμένει πότε θα ξεκινήσουν οι εκδηλώσεις για να τις παρακολουθήσει και να μπει στο νόημα.

Περισσότερα για του συντελεστές του όλου εγχειρήματος μπορείτε να δείτε κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ

Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 26 Μαΐου έως τις 25 Νοεμβρίου 2018. 

Β.

2η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ 

ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ

Η ομιλίες που παρουσιάζονται σήμερα πραγματοποιήθηκαν στην Πρώτη Πρωινή Συνεδρία και την Α΄ Θεματική Ενότητα με αντικείμενο: 

Ο ΤΙΜΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ TOY ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ 

και με συντονίστρια: Μπούκη Μπαμπάλου, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ. 

Ομιλητές οι: 

Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Eπιμελητής του τόμου, Αρχιτέκτων Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών «Τοπ(ι)ογραφίας περιηγήσεις» 

Δημήτρης Κυρτάτας, Επιμελητής του τόμου, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. «Περιπατητής και συζητητής» 

Χρήστος Μπουλώτης, Επιμελητής του τόμου, Αρχαιολόγος, «Γόνιμες σταυροβελονιές με τον Δ. Φιλιππίδη»

Πρώτη Πρωινή Συνεδρία

ΘΕΜΑΤΙΚH ΕΝΟΤΗΤA Α΄ 

Ο ΤΙΜΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ 

Συντονίστρια: Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη, 

Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ

Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη, Άννη Ραγιά, Ηλίας Κωνσταντόπουλος

01.

ΤΟΠ(Ι)ΟΓΡΑΦΙΑΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ 

Ηλίας Κωνσταντόπουλος 

Επιμελητής του τόμου, Αρχιτέκτων 

Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών

Είναι χαρά μου να βρίσκομαι σήμερα εδώ ανάμεσα σε εκλεκτούς συναδέλφους με την ευκαιρία της έκδοσης του τιμητικού τόμου «Τόπος - Τοπίο» για τον Δημήτρη Φιλιππίδη, από τις εκδόσεις Μέλισσα. Ευχαριστώ για την πρόσκληση την Άννυ Ραγιά και τον εμπνευστή της ημερίδας Γιώργο Τριανταφύλλου για την όλη οργάνωση...

Για να διαβάσετε την συνέχεια κάντε ΚΛΙΚ εδώ 

ην ομιλία αυτή μπορείτε να την παρακολουθήσετε βιντεοσκοπημένη με την ευγενική προσφορά του ιστότοπου blod.gr κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ

02.

ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΤΗΣ

Δημήτρης Ι. Κυρτάτας

Επιμελητής του τόμου, 

Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Δημήτρης Ι. Κυρτάτας 

Τι είδους τόμος θα ταίριαζε στον Δημήτρη Φιλιππίδη, τον οποίο θέλησε να τιμήσει η φίλη του Μέλισσα; Όπως όλα τα μεγάλα θέματα, το ερώτημα αυτό σηκώνει πολλή συζήτηση, αλλά ορισμένες του όψεις ήταν εξαρχής φανερές. Ούτε λόγος για αποτίμηση του έργου του ‒ μια αποτίμηση θα μπορούσε να υποκρύπτει επαίνους, και αυτό θα τον εξόργιζε. Τι θα πρωτοπεριλάμβανε άλλωστε μια γενική ανασκόπηση; Το έργο του είναι υπερβολικά πλούσιο και τα ενδιαφέροντά του πολυσχιδή. Στους επιμελητές του τόμου περιλαμβάνονται βεβαίως ένας αρχιτέκτονας, ένας αρχαιολόγος και ένας ιστορικός, αλλά μετά βίας θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν το απαραίτητο θεματικό εύρος. Τα πραγματικά προβλήματα ωστόσο ήταν ουσιαστικότερα. Ένας αξιοπρεπής τόμος για τον Δημήτρη θα έπρεπε να αγγίζει κάπως τον χαρακτήρα του και τα πάθη της ψυχής του... 

Για να διαβάσετε την συνέχεια κάντε ΚΛΙΚ εδώ 

Την ομιλία αυτή μπορείτε να την παρακολουθήσετε βιντεοσκοπημένη με την ευγενική προσφορά του ιστότοπου blod.gr κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ

03.

Χρήστος Μπουλώτης 

Επιμελητής του τόμου, Αρχαιολόγος,

Η απουσία του Χρήστου Μπουλώτη, έγινε αισθητή. Λόγοι υγείας τον κράτησαν μακριά από την Ημερίδα και η ομιλία του με τίτλο «Γόνιμες σταυροβελονιές με τον Δ. Φιλιππίδη» δεν πραγματοποιήθηκε, ίσως και να μην ολοκληρώθηκε ποτέ. Αντ΄αυτού ο Δημήτρης Φιλιππίδης, μετά από κάποιες συναντήσεις μαζί του, επέλεξε ένα μικρό απόσπασμα από το κείμενο του Μπουλώτη στον Τιμητικό Τόμο που έχει σαν τίτλο:

ΣΚΟΡΠΙΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ, THN ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΡΙΞ

Σε πρώτο πρόσωπο

Το κείμενο που διάβασε η συντονίστρια της Α΄θεματικής ενότητας Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ, μπορείτε να το διαβάσετε εδώ 

Την ομιλία αυτή μπορείτε να την παρακολουθήσετε βιντεοσκοπημένη με την ευγενική προσφορά του ιστότοπου blod.gr κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ

C.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ

«Σταθμός Ειρήνη»: το μνημειακό έργο 

στο μετρό Συντάγματος

Ήταν μια σπάνια συγκυρία, να κυκλοφορήσω με το μετρό, και να βρεθώ με μια άνεση χρόνου στον σταθμό του Συντάγματος, τον Φεβρουάριο του 2017, όπου θέλησα να ξαναδώ την μοναδική αρχαιολογική γεωλογική τομή και να θαυμάσω κατάλοιπα κτηρίων και εγκαταστάσεων παλαιοτέρων εποχών.

Σταθμός μετρό στο Σύνταγμα: Πίσω από το τζάμι η επιχωματωμένη κοίτη του ποταμού Ηριδανού, ο ταφικός περίβολος και η σαρκοφάγος, το αρχαίο υδραγωγείο, στοιχεία και αποσπάσματα ενός απολιθωμένου παρελθόντος σε μια αναπαράσταση αρχαιολογικής τομής.

Στον σταθμό αυτό ξεχωρίζουν επίσης και τα γνωστά έργα, το λεγόμενο Ρολόι του Μετρό, δημιουργία του γλύπτη Θόδωρου και το έργο Atrium του  Γιώργου Ζογγολόπουλου μια εγκατάσταση στην οροφή της αποβάθρας της γραμμής 3. Έργα που τοποθετήθηκαν στο πλαίσιο μιας από τις πιο σπάνιες πρωτοβουλίες σε αυτή την πόλη, της ένταξης έργων τέχνη στους σταθμούς του μετρό, δίνοντας μια άλλη διάσταση στα σχετικά άχαρα αρχιτεκτονικά κελύφη, άγνωστης αρχιτεκτονικής πατρότητας.

Η εικαστική σύνθεση του Γιάννη Ψυχοπαίδη «Σταθμός Ειρήνη», μεταφερμένη εδώ από τον ομώνυμο σταθμό του μετρό στον οποίο αρχικά είχε εγκατασταθεί το 2004 

Αίφνης βρέθηκα σε ένα υπερυψωμένο επίπεδο του σταθμού, με μειωμένη κυκλοφορία κοινού και ανακάλυψα μια μεγάλης κλίμακας εικαστική σύνθεση του Γιάννη Ψυχοπαίδη που με καθήλωσε. Σχεδόν απέναντι από το αποτύπωμα της γεωλογικής τομής, μια άλλη καταγραφή, ένα πολυσύνθετο αποτύπωμα της ιστορίας αυτού του τόπου δια χειρός Γιάννη Ψυχοπαίδη, που μεταφέρθηκε σχετικά πρόσφατα από τον Σταθμό Ειρήνης, αφού βεβηλώθηκε από φιλάθλους και αποκαταστάθηκε.

Ένα τετράπτυχο συνολικού μήκους 40 μέτρων με 333 αυτοτελή έργα. Ένα παλίμψηστο, που σε κρατά σε εγρήγορση όσο ανακαλύπτεις σπαράγματα από την νεότερη ιστορία μας μέσα από την αιχμηρή ματιά του Ψυχοπαίδη.

Κατέγραψα φωτογραφικά την εικαστική αυτή σύνθεση και μίλησα για αυτήν με θέρμη όταν συναντήθηκα με τον καλλιτέχνη. Κράτησα τις φωτογραφίες στο αρχείο μου μέχρι που πρόσφατα διάβασα στην Εφημερίδα των Συντακτών (19 05 2018) το άρθρο του Επίκουρου καθηγητή Θεωρίας της Ιστορίας και Ιστοριογραφίας (ΕΚΠΑ) Βαγγέλη Καραμανωλάκη.

Ήταν μια καλή ευκαιρία να ανασύρω τις εικόνες αυτές και να τις παρουσιάσω εδώ. Αξίζει επίσης τον κόπο να διαβάσετε αυτό το κείμενο του Βαγγέλη Καραμανωλάκη, κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ και επανέρχεστε για την συνέχεια. 

Συμπληρωματικά η μοναδική προσωπική μου επισήμανση είναι ότι το έργο χρειάζεται πολύ καλύτερο φωτισμό από τον υπάρχοντα, που απλώς καλύπτει της ανάγκες γενικού φωτισμού του χώρου.