ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 38
KERRY JAMES MARSHALL
ΣΤΗΝ ROYAL ACADEMY
NIGERIAN MODERNISM
ΣΤΗΝ TATE MODERN
Δύο εκθέσεις στο πλαίσιο μιας "Μαύρης Αισθητικής" που επαναδιεκδικεί την ιστορία και την πολιτισμική αυτονομία μέσω της τέχνης.
Δύο διαφορετικές αλλά τελικά συναφείς εκθέσεις τρέχουν αυτό τον καιρό στο Λονδίνο, που εντάσσονται σε μια γενικότερη τάση, που τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται στα μουσεία και στις γκαλερί του Λονδίνου. Πρόκειται για εκθέσεις που επικεντρώνονται σε μια "Μαύρη Αισθητική", (μετάφραση του δόκιμου όρου Black Aesthetics), η οποία αναφέρεται στην εμπειρία, την ταυτότητα και την πολιτισμική έκφραση των Μαύρων κοινοτήτων, συχνά ως αντίσταση στην αποικιοκρατία, τον ρατσισμό και την κυρίαρχη αισθητική.
Τα τελευταία χρόνια είχα την τύχη να επισκεφτώ και να παρουσιάσω σε αυτό το μπλογκ, εκθέσεις που είδα στο Λονδίνο, με έργα μαύρων καλλιτεχνών όπως των El Anatsui, Barbara Walker, Kara Walker, Claudette Johnson, Lubaina Himid, Ibrahim Mahama και άλλων. Αυτή την φορά θα επικεντρωθώ αφ΄ ενός στην έκθεση ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή Αφροαμερικανούς καλλιτέχνες του Kerry James Marshall, στην Royal Academy γνωστού για τη ριζοσπαστική του συμβολή στη Μαύρη Αισθητική, με τίτλο The Histories και αφ΄ ετέρου στην μεγάλη έκθεση με τίτλο Nigerian Modernism στην Tate Modern, με τα επιτεύγματα των Νιγηριανών καλλιτεχνών και ομάδων, που εργάστηκαν πριν και μετά τη δεκαετία της εθνικής ανεξαρτησίας από τη βρετανική αποικιακή κυριαρχία το 1960. Και στις δύο εκθέσεις, παρά τις γεωγραφικές και ιστορικές διαφορές είναι έκδηλη η ενσωμάτωση μιας κοινωνικής πραγματικότητας, και ενός συνδυασμού ρεαλισμού και αφαίρεσης.
1.
KERRY JAMES MARSHALL: “THE HISTORIES”
ΣΤΗΝ ROYAL ACADEMY
O Kerry James Marshall γενημένος το 1955, στο Μπέρμιγχαμ στην Αλαμπάμα, παρουσιάζει μια μεγάλη αναδρομική έκθεση στην Royal Academy, από τις 20/9/25 μέχρι 18/01/26 με τίτλο “THE HISTORIES”, με παραστατικούς πίνακες ενταγμένους σε έντεκα αίθουσες, με τον πρώτο να χρονολογείται 45 χρόνια πριν και τον πιο πρόσφατο να πρωτοπαρουσιάζεται τώρα εδώ.
Ο Kerry James Marshall στο ατελιέ του στην Bronzeville, φωτο: Kevin Nance
Ο Marshall επαναπροσδιορίζει τη δυτική ιστορία της τέχνης, χρησιμοποιώντας έντονα μαύρο χρώμα στις φιγούρες του ως αισθητική και πολιτική δήλωση, ενώ οι Νιγηριανοί μοντερνιστές που παρουσιάζονται στην συνέχεια, αναδεικνύουν την αφρικανική ταυτότητα μέσα από μορφές, υλικά και μοτίβα που αντλούν από τοπικές παραδόσεις. Παρουσιάζονται στην συνέχεια επιλεγμένα έργα από τις ένδεκα ενότητες της έκθεσης, όπως τις κατέγραψα από αίθουσα σε αίθουσα:
1. Ακαδημία
Στην πρώτη αυτή αίθουσα παρουσιάζονται σκηνές από σχολές καλών τεχνών, στούντιο και μουσεία, όπως η Βασιλική Ακαδημία, όπου καλλιτέχνες σπουδάζουν, δημιουργούν και εκθέτουν τα έργα τους.
The Academy, 2012
Το μοντέλο σε αυτό το έργο, παίρνει μια στάση που θυμίζει τους Αμερικανούς αθλητές Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968. Ενώ, στο ακόλουθο έργο, μια ζωγράφος προσαρμόζει τη θέση του μοντέλου της ώστε να ταιριάζει με την εικόνα που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Untitled 2014
Untitled 2014
Ο Μάρσαλ χρησιμοποιεί διάφορες μαύρες χρωστικές για να απεικονίσει τα χρώματα του δέρματος, τοποθετώντας τα σε στρώσεις ή τοποθετώντας το ένα δίπλα στο άλλο, μαύρο ελεφαντόδοντο, μαύρο του Άρη και μαύρο άνθρακα, αναμιγνύοντας άλλα χρώματα για να αποδώσει χρωματικά το μαύρο.
2. Αόρατος Άνθρωπος
Με αφορμή το μυθιστόρημα του Ραλφ Έλισον «Αόρατος Άνθρωπος» του 1952, όπου ο πρωταγωνιστής αισθάνεται ότι είναι αόρατος επειδή δεν θεωρείται επιθυμητός στην αμερικανική κοινωνία, ο Marshall εμπνεύστηκε και ξεκίνησε μια σειρά από έργα στα οποία μαύρες φιγούρες τοποθετούνται σε ένα σκοτεινό φόντο, έτσι ώστε να γίνονται σχεδόν αόρατες στον θεατή. Φιγούρες που λειτουργούν ρητορικά, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με την απουσία και την παρουσία των Μαύρων τόσο στην κοινωνία όσο και στην ιστορία της τέχνης.
Invisible Man, 1986
3. Η Ζωγραφική της Σύγχρονης Ζωής
Στην μεγάλη αυτή αίθουσα εκτίθενται έργα μεγάλης κλίμακας, φτιαγμένα σε τεντωμένους καμβάδες και βιδωμένα στον τοίχο με ροδέλες, έργα που χρονολογούνται από τις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν ο Marshall, έχοντας μετακομίσει στο Σικάγο και εγκατασταθεί σε ένα στούντιο, άρχισε να δημιουργεί τους δικούς του πίνακες καθημερινής ζωής: παιδιά που παίζουν, εραστές που χορεύουν, οικογένειες που απολαμβάνουν μια μέρα στο πάρκο.
Knowledge and Wonder, 1995
Could This Be Love, 1992
«De Style» (1993),
Το έργο «De Style» (1993), που απεικονίζει μια ομάδα μαύρων ανδρών σε ένα κουρείο, ήταν το πρώτο έργο του Marshall που αποκτήθηκε από μουσείο και είναι ταυτόχρονα ένα αμάλγαμα καθιερωμένων καλλιτεχνικών ιστορικών στυλ και ένα μνημείο για το μαύροστυλ.
Watts, 1993
Το έργο αυτό αποτελεί ένα από τα τρία έργα της σειράς Garden Projects, που παραπέμπουν στα αμερικανικά έργα δημόσιας στέγασης με την ονομασία «Κήποι», των οποίων οι πρώτοι κάτοικοι αποτέλεσαν οικογένειες, όπως αυτή του Marshall, οι οποίες είχαν μεταναστεύσει από τον Νότο και είχαν εγκατασταθεί στα βόρεια και δυτικά των Ηνωμένων Πολιτειών από τη δεκαετία του 1940. Φτιαγμένες σε μια εποχή, που πολλά έργα στέγασης είχαν προβλήματα από έλλειψη πόρων, οι εικόνες μεταφέρουν τις ελπίδες του παρελθόντος και την ανθεκτικότητα των κατοίκων.
4. Μεσαίο Πέρασμα
Great America, 1994
Αυτός ο χαρακτηριστικός πίνακας είναι ένας από τους πέντε που δημιουργήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και αποτελούν την πρώτη προσπάθεια του Marshall να ασχοληθεί με την ιστορία του Μεσαίου Περάσματος - της επικίνδυνης διάσχισης του Ατλαντικού Ωκεανού, κατά την οποία πολλοί αιχμάλωτοι Αφρικανοί πέθαναν πριν φτάσουν στις αγορές σκλάβων στην Αμερική.
5. Πάνθεον
Πορτραίτο του Nat Turner με την κεφαλή του αφεντικού του, 2011
Με μία σειρά πορτραίτων ο Marshall αποτίει φόρο τιμής σε σκλάβους επαναστάτες, ποιητές, καλλιτέχνες, ακτιβιστές κατά της δουλείας και ακτιβιστές και στους Αφροαμερικάνους, που αντιστέκονται στις συνθήκες καταπίεσης και δημιουργούν μια πλούσια κουλτούρα σε πείσμα της δουλείας και της ανισότητας.
Black Painting, 2003
Το σκοτεινό αυτό έργο, αποτελεί ένα δοκίμιο για την πολυπλοκότητα του μαύρου χρώματος. Μία σκόπιμα δυσδιάκριτη «Μαύρη Ζωγραφική» που αμφισβητεί τα όρια της αντίληψης και της γνώσης. Ίσως απεικονίζει τη στιγμή πριν από τη δολοφονία του αρχηγού των Μαύρων Πάνθηρων του Σικάγο, Φρεντ Χάμπτον, το 1969, αλλά μια πιο προσεκτική εξέταση αποκαλύπτει μια λεπτομέρεια που θα μπορούσε να υποδηλώνει μια διαφορετική ιστορία.
Untitled (London Bridge), 2017
Ένας μαύρος άνδρα, ανάμεσα σε ένα πλήθος λευκών περαστικών, διαφημίζει το «Olaudah’s Fish & Chips», ένα κατάστημα που πήρε το όνομά του από τον πρώην σκλάβο που έγινε πολέμιος της δουλείας και συγγραφέα Olaudah Equiano, στη Λίμνη Havasu της Αριζόνα, όπου μεταφέρθηκε και ξαναχτίστηκε η αρχική Γέφυρα του Λονδίνου το 1971.
6. Βινιέτες
Vignette 14 (La La La), 2012
Ζωγραφίζοντας ρομαντικές σκηνές, ο Marshall παράγει εικόνες αντίστασης. Η «αναπαραγωγή», όχι ο γάμος, ενθαρρύνθηκε από ορισμένους ιδιοκτήτες σκλάβων ως τρόπος αύξησης του πλούτου και του εργατικού δυναμικού τους. Παρόλο που οι πίνακες είναι γεμάτοι με λουλούδια και πουλιά, οι διάφορες σκηνές σημαδεύονται με άλλους τρόπους με χαρακτηριστικά σημάδια διαμαρτυρίας,
7. Αναμνηστικά
Σε αυτή την οκταγωνική αίθουσα ο Marshall εκθέτει τέσσερεις πίνακες ζωγραφικής που διαδραματίζονται στα σπίτια της μεσαίας τάξης των φίλων και συγγενών του, με διακοσμήσεις που περιλαμβάνουν φόρο τιμής στους δολοφονημένους Κένεντι και τον Δρ. Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ.
Souvenir I, 1997
Souvenir II, 1997
8. Η Ζωγραφική της Σύγχρονης Ζωής II
Ευφάνταστες σκηνές καθημερινότητας ζωγραφίζει ο Marshall τη δεκαετία του 2010, τοπία, δρόμοι της πόλης, νυχτερινά κέντρα, πάρκα σπίτια, και γκαλερί τέχνης. Πίνακες που εκφράζουν ένα ευρύ φάσμα εμπειριών και στάσεων των Μαύρων απέναντι στην Αμερική, από βαθιά χαρά έως μια βαθιά, άβολη αμφιθυμία.
School of Beauty, School of Culture, 2012
Untitled, (club Scene), 2013
Untitled (Blanket Couple),2014
9. Επανεξέταση της Αφρικής
Πίνακες φτιαγμένοι ειδικά για αυτή την έκθεση, εκτίθενται σε αυτή την αίθουσα που αφορούν δύσκολες στιγμές στην καταγεγραμμένη ιστορία της Αφρικής, που δεν αναπαρίστανται συχνά από καλλιτέχνες. Αποκαλύπτουν σκηνές σε σχέση με το δουλεμπόριο, δείχνοντας ανθρώπους να απαγάγουν παιδιά, να μεταφέρουν αιχμαλώτους με κανό σε αγοραστές εκτός σκηνής, να επιστρέφουν με κάθε είδους λάφυρα, και να γιορτάζουν τις επιτυχημένες συναλλαγές τους.
Six for One, 2024
Six for One, 2024, detail
Haul, 202
10. Wake / Gulf Stream
Ο Marshall παρουσιάζει εδώ για πρώτη φορά αυτά τα δύο έργα μαζί, όπως τα έδειξε το 2003 στην Μπιενάλε της Βενετίας.
Wake 2003–ongoing
Το «Wake» απεικονίζει ένα μαύρο πλοίο σε ένα βάθρο που αντιπροσωπεύει τη Μαύρη Θάλασσα, θυμίζοντας το ταξίδι που έκαναν οι Αφρικανοί σκλάβοι και υποδηλώνοντας επίσης την αυξανόμενη δύναμη της μαύρης πολιτιστικής έκφρασης. Κάθε φορά που εκτίθεται, ο Marshall προσθέτει περισσότερα μετάλλια, που αντιπροσωπεύουν τα πολλαπλασιαζόμενα επιτεύγματα των Αφροαμερικανών.
Gulf Stream, 2003
Ο πίνακας «Ρεύμα του Κόλπου» εκτέθηκε μπροστά από το «Wake» στη Βενετία. Βρισκόμενοι στα ανοιχτά των ακτών της Αμερικής του σήμερα, οι φίλοι στο γιοτ του Μάρσαλ εδώ φαίνονται να απολαμβάνουν την ημέρα τους κάνοντας ιστιοπλοΐα, αλλά τα σύννεφα καταιγίδας είναι ορατά στον ορίζοντα, ενδεικτικά απρόβλεπτων καιρών που έρχονται
11. Κόκκινο Μαύρο Πράσινο
Στα έργα αυτής της αίθουσας, ο Marshall χρησιμοποιεί τα χρώματα της UNIA (Παγκόσμια Ένωση Βελτίωσης Νέγρων) ή Παναφρικανικής Σημαίας, που δημιουργήθηκε από τον Marcus Garvey το 1920, καθώς και τις εικόνες και τα συνθήματα των Μαύρων Πάνθηρων από τα τέλη της δεκαετίας του 1960.
Καλλιτέχνες από τον Τιτσιάνο μέχρι τον Γκόγια και τον Μανέ, έφτιαξαν διάσημους καμβάδες με ξαπλωμένα γυμνά. Ο Marshall ανταλλάσσει τις γυναικείες φιγούρες τους με έναν μαύρο άνδρα που κρύβει τα γεννητικά του όργανα με μια σημαία.
Untitled (Black Nude), 2012
Το έργο του Marshall, σύμφωνα με τον Guardian θεωρείται ως «βιβλικός» επαναπροσδιορισμός της παρουσίας των Μαύρων στην ιστορία της τέχνης, ενώ πολλοί τον χαρακτηρίζουν ως έναν από τους σημαντικότερους ζωγράφους της εποχής του.
Διάρκεια έκθεσης μέχρι 18 Ιανουαρίου 2026
2.
NIGERIAN MODERNISM
ΣΤΗΝ TATE MODERN
Μου ήταν τελείως άγνωστη η όποια καλλιτεχνική δραστηριότητα στην Νιγηρία, και το μόνο που ανασύρω από την μνήμη μου είναι κάποιες αμφισβητούμενες εικόνες από μετανάστες από αυτή την χώρα, να πωλούν στους δρόμους της Αθήνας κάποια σκουρόχρωμα ξυλόγλυπτα, με κάποιες δραματικές φιγούρες. Ίσως, δεν είμαι σίγουρος, αλλά σε καμία περίπτωση δεν γνώριζα ότι σε αυτή την πολύπαθη χώρα, πέρα από τις γνωστές δραματικές εξελίξεις και τον λoιμό στην Μπιάφρα, αναπτύχθηκε ο Νιγηριανός Μοντερνισμός με σημαντικά επιτεύγματα των Νιγηριανών καλλιτεχνών που εργάστηκαν πριν και μετά τη δεκαετία της εθνικής ανεξαρτησίας από τη βρετανική αποικιακή κυριαρχία το 1960.
Έτσι, στην μεγάλη αυτή έκθεση στην Tate Modern εντυπωσιάστηκα με την ποικιλία έργων ζωγραφικής, γλυπτικής, υφασμάτων και ποίησης από περισσότερους από 50 καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων των Uzo Egonu, El Anatsui, Ladi Kwali και Ben Enwonwu MBE, που συνδύασαν νιγηριανές, αφρικανικές και ευρωπαϊκές τεχνικές και παραδόσεις για να δημιουργήσουν ζωντανά, πολυδιάστατα έργα.
Ο νιγηριανός μοντερνισμός δεν ήταν μόνο ένα κίνημα, αλλά μια ποικιλία αντιδράσεων στην μεταβαλλόμενη πολιτιστική και πολιτική ταυτότητα της χώρας. Η Νιγηρία ιδρύθηκε ως βρετανική αποικία το 1914. Μέχρι τότε, τα ακμάζοντα αφρικανικά βασίλεια και οι κοινωνίες είχαν αλλοιωθεί βαθιά από δεκαετίες στρατιωτικών εκστρατειών και αποικιακής εκμετάλλευσης. Υπό τη βρετανική κυριαρχία, οι καλλιτέχνες συνέχισαν να βρίσκουν καινοτόμους τρόπους για να εκφράσουν τις δικές τους ιδέες, ιστορίες και φαντασίες.
Το 1960, η Νιγηρία απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία. Νέοι καλλιτεχνικοί και λογοτεχνικοί σύλλογοι ιδρύθηκαν σε όλη τη χώρα, παρέχοντας χώρους για να εξερευνήσουν τις διασταυρώσεις της τέχνης, της ποίησης και της performance. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Νιγηρία γνώρισε οικονομική άνθηση, αλλά αντιμετώπισε επίσης έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο. Στον απόηχο, οι καλλιτέχνες δημιούργησαν νέες οπτικές γλώσσες στην αναζήτησή τους για μια νέα μετααποικιακή ταυτότητα.
Παραθέτω στην συνέχεια επιλεγμένα έργα από τις εννέα ενότητες της έκθεσης, όπως τις κατέγραψα στις αντίστοιχες αίθουσες:
1. Προσεγγίζοντας τη Μοντερνικότητα
Στην πρώτη αίθουσα με αυτόν τον τίτλο παρουσιάζονται ποικίλες μορφές της εικονιστικής προσωπογραφίας και γλυπτικής που σχετίζονται με την εμφάνιση της μοντέρνας τέχνης στη Νιγηρία.
Akinola Lasekan 1916-1972, Portrait of Chief J.D.Akeredolu, 1957
Ήδη από το 1923, η Νιγηριανή καλλιτέχνης Aina Onabolu εισήγαγε ένα νέο πρόγραμμα σπουδών τέχνης σε πολλά γυμνάσια στο Λάγος. Το πρόγραμμα σπουδών ήταν εμπνευσμένο από τις σχολές τέχνης που είχε φοιτήσει στο Λονδίνο και το Παρίσι. Περιλάμβανε μαθήματα προοπτικής, θεωρίας χρωμάτων και ζωγραφικής με καβαλέτα. Οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες σε αυτή την αίθουσα, έλαβαν αυτήν την καλλιτεχνική εκπαίδευση ευρωπαϊκού τύπου. Μερικοί Νιγηριανοί καλλιτέχνες ανέπτυξαν και άντλησαν από αυτές τις τεχνικές. Άλλοι χρησιμοποίησαν πορτρέτα εμπνευσμένα από την Ευρώπη για να επικρίνουν τη βρετανική αυτοκρατορική κυριαρχία και να αναπαραστήσουν την καθημερινή πραγματικότητα της ζωής στη Νιγηρία.
Akinola Lasekan 1916-1972, Yoruba Acrobatic Dance, 1963
Akinola Lasekan 1916-1972, Sacrifice to the Sky-God, 1955
Justus D. Akeredolu 1915–1984, Group of 12 Thorn Carvings c.1930s
2. Ben Enwonwu: Φαντάσματα της Παράδοσης
Unrecorded photographer Enwonwu at work on his figure of the Queen, in Sir William Reid Dick’s studio
Η αίθουσα αυτή είναι αφιερωμένη στον πρώτο Αφρικανό μοντερνιστή, τον Ben Enwonwu που κέρδισε διεθνή αναγνώριση. Δημιούργησε μια νέα οπτική γλώσσα για τη σύγχρονη νιγηριανή τέχνη, συνδυάζοντας την εκπαίδευσή του στη γλυπτική Igbo με τις γνώσεις του για τη μεταμφίεση και τις ευρωπαϊκές καλλιτεχνικές παραδόσεις. Γεννημένος το 1917, εμπνεύστηκε καλλιτεχνικά από τον πατέρα του, έναν γνωστό γλύπτη, γράφτηκε στο Government Art College, και σπούδασε με υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών Slade στο Λονδίνο, όπου γνώρισε πρώιμη εμπορική επιτυχία.
Στο κέντρο της αίθουσας εκτίθενται τα επτά ξύλινα γλυπτά που δημιούργησε ο Enwonwu για τα κεντρικά γραφεία της Daily Mirror. Τοποθετήθηκαν στην δημόσια αυλή του κτιρίου στο Holborn, στο κεντρικό Λονδίνο. Κάθε φιγούρα κρατάει μια ανοιχτή εφημερίδα που θα μπορούσε να παραπέμπει σε φτερά, ένα βιβλίο ύμνων ή ένα ιερό αντικείμενο. Ο Enwonwu περιέγραψε την ομάδα ως «ένα είδος χορού... σχεδόν μια θρησκευτική ομάδα» και εξήγησε ότι : «Προσπάθησα... να αναπαραστήσω τα φτερά της Daily Mirror, που πετάνε ειδήσεις σε όλο τον κόσμο».
Ben Enwonwu 1917-1944, Επτά Ξύλινα Γλυπτά που παρήγγειλε η Daily Mirror το 1960, 1961
Ο Enwonwu εξερεύνησε μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων και στυλ στο έργο του, κινούμενος μεταξύ τοπίου και πορτρέτου, και δημιουργώντας συμβολικές εικόνες αφρικανικών χορών, πολιτιστικών τελετουργιών και παραστάσεων μεταμφιέσεων. Περιέγραφε συνεχώς τον εαυτό του ως γλύπτη, κάνοντας συνδέσεις μεταξύ της σύγχρονης καλλιτεχνικής του πρακτικής και των γλυπτικών παραδόσεων που κληρονόμησε από τον πατέρα του.
Ben Enwonwu 1917-1944, The Boxer, 1942
Ben Enwonwu 1917-1944, Esther, 1930
Ben Enwonwu 1917-1944, Dancing Girls, 1947
Ben Enwonwu 1917-1944, Tutu, 1974,
μια νεαρή Γιορούμπα, βασιλικής καταγωγής
δημιουργημένo μετά τον Νιγηριανό Εμφύλιο
Ben Enwonwu 1917-1944, Black Culture, 1986
3. Ladi Kwali: Από Χώμα και Πέτρα
Γεννημένη το 1925 η Ladi Kwali προώθησε την παραδοσιακή νιγηριανή κεραμική χρησιμοποιώντας γυαλισμένα κεραμικά υψηλής θερμοκρασίας. Το έργο της, της χάρισε τη φήμη μιας πολύ σεβαστής καλλιτέχνιδας, ωθώντας τον τοπικό ηγεμόνα, τον Εμίρη της Αμπούτζα, να της αναθέσει το έργο για το παλάτι του.
Σχεδιάζοντας στον πηλό, η Kwali δημιούργησε σχέδια που παραπέμπουν στην τοπική λαογραφία. Οι χαραγμένες γραμμές είναι γεμάτες με λευκή πορσελάνη, η οποία λάμπει κάτω από το παχύ σμάλτο. Πειραματιζόταν με νέες μορφές, και τα αγγεία της δεν εξυπηρετούσαν πλέον οικιακή χρήση, αλλά υπήρχαν αποκλειστικά ως έργα σύγχρονης τέχνης.
4. Νέα τέχνη, νέο έθνος: Η Εταιρεία Τέχνης Zaria
Clara Ugbodaga-Ngu 1928-1996, Elemu Yaruba Palm Wine Seller, 1963
Στην αίθουσα αυτή γίνεται αναφορά στην Εταιρεία Τέχνης Zaria που ιδρύθηκε στο Νιγηριανό Κολλέγιο Τεχνών, Επιστήμης και Τεχνολογίας (NCAST) στη Zaria, με πρότυπο το βρετανικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το 1958, μια ομάδα φοιτητών καλών τεχνών επαναστάτησε ενάντια στο περιορισμένο, ευρωκεντρικό πρόγραμμα σπουδών, υπερασπιζόμενη την ανάκτηση της εξαφανιζόμενης αφρικανικής πολιτιστικής κληρονομιάς, ως μέσο διαμόρφωσης της μελλοντικής τέχνης του έθνους. Και όταν τον Οκτώβριο του 1960, η Νιγηρία απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία, ο καλλιτέχνης Uche Okeke έγραψε ένα μανιφέστο για την Zaria Art Society, με στόχο να δημιουργήσει «μια νέα κουλτούρα για μια νέα κοινωνία» βασισμένη στη σύνθεση ξένων και ιθαγενών καλλιτεχνικών παραδόσεων.
Uche Okeke 1933-2016, Jumaa, 1961
Yusuf Grillo 1934-2021, Musicians in Procession, 1960
Ucke Okeke 1933-2016, Primeval Beat, 1961
Demas Nwoko, 1935, Night Club in Dakar, 1963
Μετά την αποφοίτησή τους, πολλά μέλη της Zaria Art Society μετακόμισαν στο Ibadan, μια πανεπιστημιακή πόλη στη νοτιοδυτική Νιγηρία, όπου συνίδρυσαν το Mbari Artists and Writers Club το 1961 μαζί με τον Γερμανό εκδότη Ulli Beier, στεγασμένο σε ένα πρώην νυχτερινό κέντρο διασκέδασης που αποτέλεσε και την έδρα του λογοτεχνικού περιοδικού Black Orpheus. Το κλαμπ γαλούχησε μια διεθνή κοινότητα καλλιτεχνών, συγγραφέων και ερμηνευτών.
5. Eko
Το Λάγος - γνωστό και ως Eko, το προ-αποικιακό του όνομα - είναι η πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της Νιγηρίας και ένα σημαντικό λιμάνι και ζωτικό σημείο πολιτιστικών και οικονομικών ανταλλαγών, καθώς και κόμβος εσωτερικής μετανάστευσης. Ιδιαίτερα με την ανεξαρτησία της Νιγηρίας το 1960, ακολούθησε ραγδαία αστικοποίηση. Το Λάγος με τους σύγχρονους αυτοκινητόδρομους, τα ψηλά κτίρια, και το μείγμα θρησκειών, εθνοτήτων και πολιτισμών, έγινε η αρχετυπική σύγχρονη αφρικανική πόλη. Το αρχιτεκτονικό τοπίο μεταμορφώθηκε από Νιγηριανούς και Βρετανούς αρχιτέκτονες, που προσάρμοσαν τα διεθνή μοντερνιστικά στυλ για να ανταποκριθούν στο τροπικό κλίμα και τη μοναδική αρχιτεκτονική κληρονομιά της χώρας.
Η καλλιτεχνική εκπαίδευση έγινε ευρύτερα προσβάσιμη εκείνη την εποχή. Μια νέα γενιά καλλιτεχνών, πολλοί από τους οποίους συνδέονταν με τις βασιλικές συντεχνίες γλυπτικής της Νιγηρίας, εξερεύνησαν τις παναφρικανικές προσεγγίσεις στη μοντερνιστική γλυπτική.
Ξύλινα γλυπτά και πίνακες Erhabor Emokpae & Ben Osawe
Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχουν τα «Χτενίσματα» του Ojeikere, ένα σημαντικό φωτογραφικό έργο που τιμά τον νιγηριανό «σχεδιασμό μαλλιών». Αναγνώρισε τα χτενίσματα ως μια εκλεπτυσμένη μορφή τέχνης, βαθιά ριζωμένη σε πολλούς νιγηριανούς πολιτισμούς και μάλιστα κατά την περίοδο της ανεξαρτησίας, εμφανίστηκαν νέα μοντέρνα στυλ.
JD Okhai Ojeikere 1930–2014, Untitled (Agaracha),1971-75
6. Δάσος Χιλίων Πνευμάτων: Νέο Κίνημα Ιερής Τέχνης
Στα Ιερά Άλση Osun-Osogbo, που είναι αφιερωμένα στην Osun, τη θεά του ποταμού Γιορούμπα, που συνδέεται με τη γονιμότητα, οι ιερείς του ιερού του Osun που είχε ερειπωθεί, κάλεσαν τη Susanne Wenger, μια καλλιτέχνιδα γεννημένη στην Αυστρία για να βοηθήσει στην αποκατάστασή του. Η Susanne συγκέντρωσε μια ομάδα τοπικών καλλιτεχνών για να συνεργαστούν μαζί της σε αυτό το έργο, το οποίο εξελίχθηκε στο Νέο Κίνημα Ιερής Τέχνης. Χρησιμοποίησαν τις γνώσεις τους στην ξυλουργική και τη γλυπτική από τσιμέντο για να δημιουργήσουν νέα ιερά και έργα τέχνης σε όλα τα άλση Osun-Osogbo που ανακηρύχθηκαν εθνικό μνημείο το 1965 και καταχωρήθηκαν ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 2005.
Πέρα από την εργασία τους στα άλση, οι καλλιτέχνες παρήγαγαν επίσης υφάσματα μπατίκ εμπνευσμένα από την κοσμολογία των Γιορούμπα. Πίστευαν, ότι η τέχνη θα έπρεπε να έχει θρησκευτική λειτουργία και έβλεπαν τη δημιουργικότητα ως μέρος της πνευματικής τους ζωής.
7. Φεστιβάλ των Θεών: Η Σχολή Osogbo
Άλλη μια σχολή παρουσιάζεται στην έβδομη αίθουσα που ξεκίνησε από τον θεατρικό συγγραφέα Duro Ladipo, γεννημένος στο Osogbo, που περιόδευσε την όπερά του Oba kò so (Ο Βασιλιάς Δεν Κρεμάστηκε) σε όλη την περιοχή του Osogbo, μιας ακμάζουσας πόλης με πολυσύχναστες αγορές και χριστιανικούς και μουσουλμανικούς εορτασμούς, παράλληλα με τις παραδοσιακές τελετές. Από το 1962, ο Ladipo φιλοξένησε πολλά εργαστήρια τέχνης στο Popular Bar του, με επικεφαλής διεθνείς καλλιτέχνες συμπεριλαμβανομένης της Georgina Beier. Το Mbari Mbayo Club στόχευε να γίνει ένα πολιτιστικό κίνημα για τους ντόπιους χωρίς επίσημη εκπαίδευση στις εικαστικές τέχνες. Οι ερμηνευτές του θεατρικού θιάσου του Ladipo έγιναν τα βασικά μέλη, λαμβάνοντας εκπαίδευση σε τεχνικές όπως η χαρακτική, η ζωγραφική και ο σχεδιασμός υφασμάτων. Η ομάδα έγινε γνωστή διεθνώς ως Σχολή Osogbo.
Georgina Beier, 1938-2021, Gelede, 1966
8. Σημάδια Ζωής: Η Σχολή Nsukka
Η Σχολή Nsukka αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 στο Πανεπιστήμιο της Νιγηρίας, μετά τον Νιγηριανό Εμφύλιο Πόλεμο (1967–70), που προκλήθηκε μετά από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα και μια σειρά από σφαγές κατά των Ίγκμπο στη βόρεια Νιγηρία. Πολλοί άνθρωποι των Ίγκμπο εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, επιστρέφοντας στις πατρογονικές τους γαίες στα νοτιοανατολικά σε μια περιοχή που το 1967, κήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Νιγηρία, μετατρέποντας σε ένα αποσχιστικό κράτος που ονομάστηκε Δημοκρατία της Μπιάφρα. Ο πόλεμος που ακολούθησε οδήγησε στον θάνατο πάνω από ένα εκατομμύριο κατοίκους της νοτιοανατολικής περιοχής, κυρίως Ίγκμπο, αφού ο νιγηριανός στρατός στόχευσε αμάχους και στα στρατιωτικά αποκλεισμένα μέρη προκάλεσαν λοιμό. Το 1970, η Μπιάφρα παραδόθηκε και επανεντάχθηκε στη Νιγηρία.
Μετά το τέλος του πολέμου, ο καλλιτέχνης των Ίγκμπο, Uche Okeke, διορίστηκε επικεφαλής του τμήματος καλών τεχνών του Nsukka, όπου ενθάρρυνε τους φοιτητές να ανακτήσουν τους αυτόχθονες πολιτισμούς και να δημιουργήσουν τέχνη που να απευθύνεται στο τοπικό τους περιβάλλον. Τα σχέδια Uli ζωγραφισμένα σε σώματα και τοίχους, περιλάμβαναν τόσο αφηρημένα σχήματα όσο και συμβολικά σχέδια που αντιπροσώπευαν οργανικές μορφές, καθημερινά αντικείμενα και ουράνια σώματα.
Obiora Udechukwu 1946, Our Journey, 1993
Στο έργο αυτό, μια έντονη κίτρινη σπείρα ξετυλίγεται στον καμβά συμβολίζοντας τον ιερό πύθωνα, έναν θεϊκό οδηγό στην κοσμολογία των Ίγκμπο. Για να δημιουργήσει πολυεπίπεδα σχέδια, ο Udechukwu χρησιμοποίησε το "sgraffito", μια τεχνική κατά την οποία ένα αιχμηρό εργαλείο τραβιέται μέσα από το νωπό ακρυλικό χρώμα. Σκιώδεις φιγούρες ενσωματωμένες στην "κίτρινη λωρίδα" θυμίζουν εκτοπισμούς κατά τη διάρκεια του πολέμου και εθνική κρίση.
Obiora Udechukwu 1946, Our Journey, Λεπτομέρεια, 1993
Εδώ ο Udechukwu αναφέρεται στον Νιγηριανό Εμφύλιο Πόλεμο - στον οποίου υπηρέτησε ως μέλος της Μονάδας Προπαγάνδας της Μπιάφρας – και ίσως στην πολιτική αναταραχή που ακολούθησε τις εκλογές της Νιγηρίας το 1993.
Μια ομάδα φοιτητών καλών τεχνών και καθηγητών διαφορετικού πολιτισμικού και εθνοτικού υπόβαθρου συνεργάστηκαν με τον Okeke. Στόχος τους δεν ήταν απλώς να αναβιώσουν τις ιθαγενείς μορφές τέχνης, αλλά να τις εφαρμόσουν σε ένα σύγχρονο πλαίσιο. Το έργο τους σχολίαζε την κοινωνική, πολιτική και οικονομική κατάσταση της Νιγηρίας και τους αγώνες της ως μεταποικιακό έθνος. Η ομάδα είχε διαρκή αντίκτυπο στο πρόγραμμα σπουδών στο Nsukka, επηρεάζοντας διαδοχικές γενιές καλλιτεχνών.
El Anatsui born 1944, Solemn Crowds at Dawn,, 1965
El Anatsui born 1944, Leopard’s Paw-Prints and Other Stories, 1991
El Anatsui born 1944, Solemn Crowds at Dawn, 1965
9. UZO EGONU: Ζωγραφική στο σκοτάδι
Uzo Egonu 1931–1996, Hair Painting, 1978
Πρόκειται για έναν Νιγηριανό καλλιτέχνη που ζει στη μεταπολεμική Βρετανία, και αφιέρωσε το έργο του σε θέματα εθνικότητας και ένταξης. Γεννημένος το 1931 στη νοτιοανατολική Νιγηρία, άρχισε να ζωγραφίζει και να σχεδιάζει σε νεαρή ηλικία με την ενθάρρυνση από τον συνάδελφό του καλλιτέχνη, Ben Enwonwu. Μετακόμισε στο Ηνωμένο Βασίλειο και γράφτηκε στο Camberwell College of Arts and Crafts στο Λονδίνο. Επέστρεψε μόνο για λίγο στη Νιγηρία μία φορά το 1977 για το πολιτιστικό φεστιβάλ FESTAC, παρέμεινε βαθιά αφοσιωμένος στους αγώνες του αναδυόμενου ανεξάρτητου έθνους. Στο έργο του, συνδύαζε το εικονιστικό και το αφηρημένο, συνδυάζοντας την αισθητική του ευρωπαϊκού μοντερνισμού με την παραδοσιακή γλυπτική Igbo και την τέχνη τοίχου uli.
Ενδιαφέρθηκε επίσης για τη χαρακτική, εξερευνώντας αυτό που περιέγραφε ως «ποίηση των γραμμών». Ωστόσο, αυτή η διαδικασία τον εξέθεσε σε τοξικές αναθυμιάσεις και μέχρι το 1979 είχε χάσει μεγάλο μέρος της όρασής του. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, την οποία περιέγραφε ως «ζωγραφική στο σκοτάδι», δημιούργησε μερικούς από τους πιο ζωντανούς και εκφραστικούς πίνακές του. Το έργο του τράβηξε την προσοχή καλλιτεχνών της Σχολής Nsukka, συμπεριλαμβανομένου του Obiora Udechukwu, ο οποίος περιέγραψε τον Egonu ως «ίσως τον καλύτερο ζωγράφο της Αφρικής».
Uzo Egonu 1931–1996, Poetess, 1980
Uzo Egonu 1931–1996, Will Knowledge Safeguard Freedom 2, 1985.
Διάρκεια έκθεσης μέχρι 8 Μαΐου 2026
Απολαύστε τα έργα κάνοντας ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση
