ΠΕΡΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ: ΜΕΡΟΣ 3ο

Κείμενα των Κώστα Μωραΐτη, Δημήτρη Φιλιππίδη, Δημήτρη Αντωνακάκη, της Μάρως Αδάμη Καρδαμίτση, και του Τάσου Κωτσιόπουλου

Ο Κώστας Μωραϊτης και Ο Νίκος Μπελαβίλας, από τις παρουσιάσεις των διπλωματικών εργασιών στο κτίριο Αβέρωφ. 

"Δεξαμενές γνώσεις και πολιτισμού στην ακτή Κερατσινίου" των Άντι Μπελουλάι και Φαίης Μυλωνά.

Φωτό @Ramin Ant. Πηγή Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος 

Με αφορμή το σχετικά με τις διπλωματικές εργασίες, κλίμα έντασης και προβληματισμού που δημιουργήθηκε με δύο δημοσιεύσεις σε αυτό το blog στις 13 Ιουλίου και στις 20 Ιουλίου 2015 και το σχετικό κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη με τίτλο «ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ» παραθέτω στη συνέχεια τα σχετικά κείμενα που παρέλαβα με emails και δείχνουν ότι υπάρχει τελικά κατ΄αρχήν διάθεση διαλόγου και πρόθεση για πιο ψύχραιμες προσεγγίσεις.

ΚΩΣΤΑΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ

Ο Κώστας Μωραΐτης Αρχιτέκτων, Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Διόρθωση (Σχετικά με το προηγούμενο email που στάλθηκε στις 21 Ιουλίου 2015)

Πάνω στον εκνευρισμό μου παρέλειψα μια λέξη. Το βελτιωμένο κείμενο είναι: 

Φαντάζομαι ο αγαπητός συνάδελφος υπήρξε πάντοτε ξένος από το "κατάπτυστο" αυτό παιχνίδι που περιγράφει.... 

Αναρωτιέμαι πως κατόρθωνε τόσα χρόνια να συμβιώνει με αυτήν την ατμόσφαιρα. 

Α! επί τη ευκαιρία, η εργασία "Κατοικία εν Κινήσει" είχε ως επιβλέποντες τον συνάδελφο Δ. Παπαλεξόπουλο και τον υπογράφοντα, οι οποίοι τεχνηέντως τους σπουδαστές προσέλκυσαν, για λόγους προσωπικής προβολής τους. 

Κ. Μωραΐτης 

(επί πολλά έτη εξαπατών σπουδαστάς Αρχιτεκτονικής - νομίζω συνολικά 410 φορές) 

Η δική μου απάντηση:

Αγαπητέ Κώστα, 

έλαβα και το πιό βελτιωμένο κείμενό σου που θα δημοσιευτεί μαζί με άλλα κέιμενα στην επόμενη ανάρτηση, σε αντικατάσταση του προηγούμενου.Σε κάθε περίπτωση όμως, πέρα από τους όποιους εκνευρισμούς, περίμενα από την πλευρά σου μια πιό τεκμηριωμένη τοποθέτηση για το συγκεκριμένο θέμα στο πλαίσιο ενός διαλόγου, που δεν έχει μέχρι τώρα ανοίξει. 

Φιλικά 

Γιώργος Τριανταφύλλου 

ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ 

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ 

(27 07 2015) 

Δημήτρης Φιλιππίδης, ομότιμος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. Από την παρουσίαση της Διπλωματικής των Σαραφίδη Α.& Παπαιωάννου Γ., (1998;) 

Επειδή κατάλαβα από πληροφορίες γνωστών ότι τα όσα έγραψα στο μπλογκ του φίλου μου Γ. Τριανταφύλλου για διπλωματικές εργασίες στη Σχολή Αρχιτεκτόνων προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις σε ομάδα διδασκόντων της Σχολής, θα ήθελα να διευκρινίσω τα παρακάτω. 

Πρώτο, όσα έγραψα βασίστηκαν αποκλειστικά σε προσωπικές άρα άμεσες εμπειρίες όταν υπηρέτησα στο ΕΜΠ για 30 χρόνια, ώς τη συνταξιοδότησή μου το 2005. Εκ των υστέρων έμαθα πως η κατάσταση που περιέγραφα έχει αισθητά βελτιωθεί, άρα όσα έγραφα δεν ισχύουν πια σήμερα. Από ψυχής το εύχομαι. 

Δεύτερο, δεν είχα την πρόθεση, ούτε έκανα πουθενά την παραμικρή νύξη, πως έβγαζα την ουρά μου έξω από όσα περιέγραφα, όπως καταγγέλθηκε. Αντίθετα, τα όσα έγραψα έχουν αξία γιατί αποτελούν μαρτυρίες χωρίς, ελπίζω, υπερβολές ή διαστρεβλώσεις. Υπηρέτησα πιστά το σύστημα που περιγράφω, το εκμεταλλεύτηκα όπως όλοι μας άλλωστε, κι είχα τις σχετικές απολαβές. Κυρίως, δεν παριστάνω με τίποτα τον αδικημένο. 

Τρίτο, πρόθεσή μου επίσης δεν ήταν να είμαι πάνω από όλα αρεστός, να χαϊδεύω αυτιά, αλλά ούτε και να καταγγείλω με ύφος δημόσιου κατήγορου. Πάντα έλεγα τη γνώμη μου χωρίς υστεροβουλία, για όσους με ξέρουν. Αν δεν αρέσει αυτό σε μερικούς, το κατανοώ αλλά ας μου επιτρέψουν, παρακαλώ, να είμαι ο εαυτός μου. 

Τέταρτο, επειδή απόρησα για την έκταση που πήρε το θέμα και θαύμασα τις ακραίες εκφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν από μερικούς, άρχισα να υποψιάζομαι πως υπάρχει εδώ μια ιδιότυπη «ομερτά», την οποία άθελά μου αγνόησα. Δεν θα ήθελα με τίποτα να πιστέψω ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο. Δεν ταιριάζει κάτι τέτοιο στη Σχολή Αρχιτεκτόνων που γνώρισα από τα μέσα και τα έξω για τόσα χρόνια. 

Δημήτρης Φιλιππίδης 

ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗ

H ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Μερικές  σκέψεις για εφαρμογή περα  από κάθε νομικό πλαίσιο.

«Πρέπει να καταλάβουμε πως τα ανθρώπινα όντα είναι όντα ασταθή, τα οποία υπάρχει η δυνατότητα για το καλύτερο και το χειρότερο»

Edgar Morin

Διάβασα  το αιχμηρό κέιμενο  του Δημήτρη Φιλιππίδη σχετικά με την διαδικασία «εκτέλεσης» των διπλωματικών εργασιών  στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ. και ξαναθυμήθικα την διαδικασία που έζησα ως επιμελητής σχεδόν για 30 χρόνια καθώς δε μου δόθηκε ποτέ η αρμοδιότητα της υπεύθυνης βαθμολογίας

Είναι γνωστό ότι όποιος είναι έξω από το χορό πολλά τραγούδια ξέρει εγώ όμως ήμουν έξω από το χορό, αλλά πολύ κοντά του και μερικές φορές καθώς κάποιος δεν έχει εμπλακεί σε μια διαδικασία ίσως μπορεί ευκολώτερα να διακρίνει τα θετικά  και τα αρνητικά του χαρακτηριστικά.

Αυτή όμως η δική μου ιδιαιτερότητα στη σχέση μου με την Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ συνοδεύτηκε αργότερα από δύο ακόμα  οι οποίες ενδεχομένως,- καλοπροαίρετα ειδομένες-, θα μπορούσαν να συμβάλλουν ν στον γενικότερο προβληματισμό για την βελτίωση των συνθηκών της προπτυχιακής εκπαιδευτικής διαδικασίας πού θα οδηγήσει στην ολοκληρωμένη άσκησης της κορυφαίας για τους φοιτητές έκφρασής της, που είναι η διπλωματική τους εργασία.

Εξηγούμαι:

1.

Η πρώτη ιδιαιτερότητα:

Εδώ και χρόνια έρχονται στο εργαστήριό μας φοιτητές και φοιτήτριες, και από το  ΕΜΠ, για να εργαστούν ή να ασκήσουν κοντά μας την πρακτική τους. Διαπιστώσαμε λοιπόν ότι στο μέγιστο ποσοστό τους είχαν συνεργαστεί σε  όλη τη διάρκεια των σπουδών τους με την ίδια ομάδα διδασκόντων και δεν είχαν ενημερωθεί ουσιαστικά για την διδασκαλία και την προβληματική των υπολοίπων ομάδων γεγονός που τους στερούσε την συγκριτική ικανότητα για τις επιλογές τους.

Αυτό συνέβαινε είτε διότι.  δεν προλάβαιναν να εγγραφούν στις ομάδες με τις οποίες θα ήθελαν να συνεργαστούν εντασσόμενοι όπου τύχαινε ή παρέμειναν στους ίδιους διδάσκοντες που είχαν Β Β   υ η Α      συνηθίσει από τα πρώτα έτη των σπουδών τους, πράγμα ιδιαίτερα βολικό για διδάσκοντες και διδασκομένους.

Και οι δύο περιπτώσεις κατά τη γνώμη μου ακυρώνουν την ολοκληρωμένη εκπαίδευση που οφείλει ένα πανεπιστήμιο να προσφέρει στους σπουδαστές του δηλαδή την κατά το δυνατόν πληρέστερη ενημέρωση τους  μέσα από τις διαφορετικές προσεγγίσεις των δασκάλων τους, ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα να διαμορφώσουν συνθετικά την δική τους άποψη. Έτσι αποκτούν την απαραίτητη κριτική καλλιέργεια που τους ανοίγει το δικό τους δρόμο.

Κι αυτό γιατί στις ομάδες των διδασκόντων είναι φυσικό να υπάρχουν ιδιομορφίες. Διαφορετικές απόψεις , διαφορετικές εμμονές, διαφορετικοί προσανατολισμοί. Επομένως οι φοιτητές θα πρέπει με ένα τρόπο συστηματικό να έρχονται σε επικοινωνία από εξάμηνο σε εξάμηνο με αυτές τις διαφορετικές προσεγγίσεις στην επίλυση των αρχιτεκτονικών προβλημάτων έτσι ώστε όταν φθάνουν στο τέλος των σπουδών τους πριν τη διπλωματική να έχουν διανύσει μια πορεία ενημέρωσης και γνώσης που μπορεί να προσφέρει συνολικά το διδακτικό δυναμικό μιας σχολής .

 Τότε ώριμο πια το φοιτητικό κοινό θα μπορεί να επιλέξει εκείνους τους διδάσκοντες με τους οποίους θα συνεργαστεί στη διπλωματική του εργασία, στη οποία θα πρέπει να συγκεντρώσει όλα όσα αποκόμισε από τα χρόνια των σπουδών του παίρνοντας από τον κάθε διδάσκοντα εκείνα που το ενδιαφέρουν , που το εκφράζουν εκείνα που που σιγά σιγά θα διαμορφώσουν αργότερα την προσωπική του άποψη για την Αρχιτεκτονική τα οποία για πρώτη φορά θα  αξιολογούνται και θα οργανώνονται στην παρουσίαση της διπλωματικής του.

Η λογική αυτή θα έπρεπε  να είναι κατά την άποψή μου η πρόθεση και ο στόχος κάθε Αρχιτεκτονικής Σχολής που θα επιθυμούσε να αξιοποιήσει όλες τιις εκπαιδευτικές ικανότητες των διδασκόντων που διαθέτει προς όφελος των φοιτητών για την διεύρυνση των οριζόντων των οποίων θα έπρεπε πρωτίστως να ενδιαφέρεται.

Εάν αυτή η τακτική δεν επικρατήσει τότε είναι φυσικό ότι ο φοιτητής που θα πάει καλά στο πρώτο εξάμηνο με τους διδάσκοντες –και εδώ ο βαθμός θα παίξει ρόλο- θα επιδιώξει να συνεχίσει με τους ίδιους εξασφαλίζοντας την προοπτική μιας ήρεμης κι αποδοτικής (σχεδόν εξασφαλισμένης βαθμολογικά) εκπαίδευσης.

Μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας όμως που δεν θα οδηγήσει τον φοιτητή στο κατώφλι της δικής του γνώσης – που θα ήταν το σωστό-, αλλά στο κατώφλι των απόψεων των διδασκόντων που βιαστικά, χωρίς πλήρη γνώση και με αμφιλεγόμενες πληροφορίες επέλεξε στα πρώτα χρόνια των σπουδών του και δεν θα είναι εύκολο να αναπτύξει μια κριτική στάση απέναντι  στην αρχιτεκτονική συνθετική διαδικασία.

Με αυτή τη λογική των προπτυχιακών σπουδών –αναφέρομαι κυρίως στα συνθετικά μαθήματα- οι «ενοχλητικές» ίσως περιγραφές του Δημήτρη Φιλιππίδη για την διαδικασία και την «υποβάθμιση» των διπλωματικών εργασιών δεν μοιάζουν ούτε υπερβολικές, ούτε αφύσικες, όσο και αν είναι οδυνηρές, όσο κι αν αναφέρονται σε ένα ποσοστό των φοιτητών που δεν νομίζω ότι είναι ασήμαντο στο σύνολο των αποφοίτων της Σχολής.

2.

Η δεύτερη ιδιαιτερότητα της δικής μου ματιάς είναι πως , ίσως κατά τύχη και χωρίς να το επιδιώξω βρέθηκα για 4 χειμερινά εξάμηνα επισκέπτης καθηγητής στη Βοστώνη – στο ΜΙΤ- μετά την περιπετειώδη παραίτησή μου από την Αρχιτεκτονική Σχολή το 1992.

Τα δεδομένα από το ΜΙΤ που θα ήθελα σήμερα να συζητήσω εδώ (απλοποιώντας πάντα) είναι:

       -αριθμός φοιτητών ανά τάξη σε κάθε εξάμηνο περίπου 50 -55(!)

       -αδιατάρακτη χρονικά οργάνωση των σπουδών, (ημερομηνίες έναρξης και λήξης και ενδιάμεσες εορτές). Δεν συζητάμε βέβαια για καταλήψεις…

       -οργάνωση εκπαιδευτικής διαδικασίας σε μικρότερες ομάδες με απόλυτη ευθύνη  του εναλλασσόμενου κάθε εξάμηνο  υπεύθυνου διδάσκοντος

       -επιλογή του διδάσκοντα από τους φοιτητές μετά την έκθεση από αυτόν του θέματος που θα διαχειριστεί

       -μέγιστος αριθμός φοιτητών ανά διδάσκοντα 14(!). Οι τυχόν επιπλέον φοιτητές τοποθετούνται από την σχολή σε συνεργασία με τους ίδιους στις ομάδες που θα είχαν λιγότερους με κριτήριο την κατανομή στις ομάδες ομοιόμορφου, κατά το δυνατόν. δυναμικού φοιτητών, ώστε να μη συγκεντρώνονται οι ικανότεροι σε ένα διδάσκοντα

       -ενδιάμεσες παρουσιάσεις με συμμετοχή στη κρίση καθηγητών και από άλλες έδρες καθώς και ελεύθερων επαγγελματιών.

       -ουσιαστική παρέμβαση της Σχολής (έλεγχος απόδοσης καθηγητών –φοιτητών)

Το αποτέλεσμα είναι θετικό για το Σύνολο των φοιτητών καθώς δεν δημιουργούνταν ομάδες φοιτητών προσκολλημένες σε ένα καθηγητή και η κριτική τους αναπτύσσονταν ελεύθερα μέσα από την ήρεμη υποχρεωτική γνωριμία όλων των τάσεων που αναπτύσσονταν ελεύθερα και υπεύθυνα μέσα στη σχολή.

Όσα διαπίστωσα λοιπόν στο ΜΙΤ, συγκρίνοντάς τα με όσα έζησα στο ΕΜΠ, στα χρόνια του 70 και του 80 επιχείρησα να εφαρμόσω πολύ αργότερα -όταν μου προτάθηκε να διδάξω στην Αρχιτεκτονική Σχολή στο ΕΜΠ, ως επισκέπτης(!)  καθηγητής, -προσαρμοσμένα στην Ελληνική πραγματικότητα, και λίγα χρόνια μετά στην Πάτρα –επιμένοντας- την χρονιά που μου ανατέθηκε να οργανώσω το συνθετικό μάθημα του τμήματος Αρχιτεκτόνων του εκεί Πανεπιστήμιου.

Λαμβάνοντας υπ’ όψη τις μη συγκρίσιμες καταστάσεις  επιχείρησα να προσαρμόσω  στο ΕΜΠ (1997), και στη Πάτρα (1999), όσα θετικά νόμιζα, αντιμετωπίζοντας όχι πάντα την αποδοχή τους…

Βασικά κριτήρια για μένα ήταν:

       1 -η διαδοχική ανάληψη υπεύθυνης διδασκαλίας από όλους τους διδάσκοντες ανεξάρτητα από τον βαθμό τους στην ιεραρχία, με την συμπαράσταση, αν οι ίδιοι το ζητούσαν, των υπολοίπων μελών της ομάδας.

Υπεύθυνη διδασκαλία σήμαινε: επιλογή θέματος, οργάνωση των απαραίτητων διαλέξεων σχετικά με αυτό και οργάνωση της διαδικασίας επεξεργασίας και ολοκλήρωσης του θέματος- ενδιάμεσες παρουσιάσεις και τυχον εκπαιδευτικές εκδρομές πάντα σχετικές με το θέμα.

       2 -η υποχρεωτική μετακίνηση των φοιτητών από ομάδα σε ομάδα διδασκόντων με ευθύνη της γραμματείας της σχολής, μέχρι το 9^ο εξάμηνο έτσι ώστε να γνωρίσουν όλες τις τάσεις που συνυπάρχουν στην κάθε σχολή

       3 -Τέλος η γραπτή τεκμηριωμένη αξιολόγηση του διδάσκοντος για κάθε ένα φοιτητή και μετά η αντίστοιχη γραπτή αξιολόγηση του υπεύθυνου διδάσκοντος από τους φοιτητές. Αξιολογήσεις πολύ πιο ουσιαστικές από εκείνες που  μέχρι τώρα προτείνει το Υπουργείο.

Πιστεύω ότι είναι προφανή  τα θετικά αποτελέσματα που θα προέκυπταν από την εφαρμογή των παραπάνω προτάσεων οι οποίες μπορούν άμεσα να εφαρμοσθούν χωρίς την παρέμβαση του Υπουργείου.

Γνωρίζω ότι υπάρχουν ευσυνείδητοι και ικανοί καθηγητές στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ που αντιλαμβάνονται τα προβλήματα και θα ήθελαν να βελτιώσουν τις δυνατότητες ανανέωσης της παρεχόμενης γνώσης, αλλά έχουν κουραστεί από τις γνωστές εγγενείς γραφειοκρατικές αντιπαραθέσεις που δεν οδηγούν πουθενά.

Αλλά αν οι ίδιοι δεν καταφέρουν την ανανέωση ίσως κάποτε το υπουργείο να αναλάβει να λύσει τα χρόνια προβλήματα του μεγάλου αριθμού φοιτητών και την αδυναμία λήψης τολμηρών αποφάσεων δίνοντας λύσεις που θα ξεπερνούν τις προσωπικές αλλά και τις κοινές απόψεις των καθηγητών αναζητώντας επιλύσεις ίσως γραφειοκρατικές,  που πιθανότατα θα απέχουν από την επιθυμητή κοινή πορεία που οφείλουν οι διδάσκοντες στους φοιτητές τους.

Ο μεγάλος αριθμός των φοιτητών και ο αντίστοιχα μικρός αριθμός των διδασκόντων είναι μια δυσκολία η οποία όμως μπορεί να ξεπεραστεί προσωρινά (έως ότου το Υπουργείο…) αν πραγματικά οι υπεύθυνοι καθηγητές της Σχολής τολμήσουν να αναμετρηθούν με την πραγματικότητα.

Αν συνειδητοποιήσουν τι αφήνουν οι σπουδές της Αρχιτεκτονικής στο  ΣΥΝΟΛΟ των 200αποφοίτων κάθε χρόνο και σε ποιο βαθμό η εξάρτηση από έναν καθηγητή ή μια ομάδα διδασκόντων καλλιεργεί την μεταξύ τους απαραίτητη στην επαγγελματική τους ζωή κατανόηση και αλληλεγγύη..

Αν ξεκαθαρίσουν ότι δεν είναι δυνατός ο έλεγχος και η προσωπική ατομική εκπαίδευση που οφείλεται σε μια τάξη αρχιτεκτόνων με 200 φοιτητές κι ότι η σημερινή σχολή πρέπει να πολυμερισθεί σε δύο τουλάχιστον τμήματα ανανεώνοντας τους σημερινούς δυσκίνητους διοικητικά και εκπαιδευτικά μηχανισμούς.

Όλα αυτά μπορούν να ξεκινήσουν άτυπα, αρκεί να πιστέψουν οι υπεύθυνοι ότι δεν έχουν άλλη επιλογή, μέχρι να πεισθεί το Υπουργείο να κάνει πράξη αυτό που τόσα χρόνια κρύβεται κάτω από το πάπλωμα εις βάρος των φοιτητών και της Αρχιτεκτονικής στη Χώρα.

ΜΑΡΩ ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗ-ΑΔΑΜΗ

Μάρω Καρδαμίτση Αδάμη, αρχιτέκτων,

ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

Γιώργο, αχ Γιώργο

Όπως ξέρεις δεν είμαι φανατική ελληνικά «φαν» με την ηλεκτρονική γραφειακή οργάνωση (κάτι για το οποίο ο εγγονός μου με χαρακτηρίζει «και γριούλα και χαζούλα». Εφ΄ όσον δεν έχει προχώρησει στο «και γριά και χαζή», το ανέχομαι).

Κάποιοι κοινοί μας φίλοι όμως, μου επεσήμαναν ότι σε άρθρο του Δημήτρη Φιλιππίδη με τίτλο «Διπλωματικές Εργασίες στη Σχολή Αρχιτεκτόνων» (λείπει του ΕΜΠ) είναι ανηρτημένη και δική μου φωτογραφία από το αρχείο του Δημήτρη, του 1998 (προ κρίσεως δηλ.). Έτσι ζήτησα να μου «κατεβάσουν» την ιστοσελίδα σου για να το διαβάσω. Και το διάβασα.

Και βρε «Δημήτρη μου, Δημήτρη μου γιατί μέσα στις ζέστες του καλοκαιριού μας το ΄κλεισες το σπίτι μας; Όχι δηλαδή ότι όσα γράφεις δεν είναι αληθινά αλλά μήπως (μήπως λέω) είναι λιγάκι υπερβολικά;

Και σκέψου ότι εγώ που το λέω δεν ανήκω σίγουρα στην ομάδα των συναδέλφων τους οποίους περιγράφεις (άλλωστε οι διπλωματικές που έχω επιβλέψει δεν ξεπερνούν το διψήφιο νούμερο), αλλά οπωσδήποτε δεν ήμουνα ποτέ στα φαβορί των αρχιτεκτονικών συνθέσεων. Κάποτε ήμουνα στα φαβορί των διαλέξεων, αλλά από τότε πέρασαν αρκετά χρόνια.

Τώρα όλα αυτά που περιγράφεις, υπόγειες διπλωματίες, μικρο-εκβιασμοί, διδασκαλία ηθοποιίας, μυστικά ιδανικής παρουσίασης (ιδιαίτερα αυτό), τρόπους, μεθόδους, στρατηγικές, πρόβες, χωρίς κοινό κ.λπ., κ.λπ., μάλλον Σχολή νέων πολιτικών ηγετών, μου θυμίζουν παρά Σχολή αρχιτεκτόνων. Μπορεί όμως το ένα φυτώριο να τροφοδοτεί το άλλο Pour quoi-pas;

Για το μόνο που έχω κάποια σοβαρή αντίρρηση είναι για τη βαθμολογία. Καθώς τα τελευταία χρόνια πριν από τη συνταξιοδότηση μου, έτυχε να βαθμολογήσω σε ξένες αρχιτεκτονικές σχολές, αντίστοιχες διπλωματικές, πρέπει να ομολογήσω ότι το 7 ή 8 ! το δικό μας αντιστοιχεί σε 10 στο Παρίσι ή στη Ρώμη, άρα δίκαιο έχουν να θυμώνουν «τα παιδιά».

Και για να κλείσω, θέλω να πάω πίσω στο 1970 όταν εκπόνησα τη δική μου διπλωματική με τον Παν. Βοκοτόπουλο στην τότε έδρα του Γιάννη του Λιάπη, μαζί με την Νένη τη Μητσάτσου. «Η διπλωματική σας είναι δική σας υπόθεση, μας ξεκαθάρισε, και όχι δική μου. Ο βαθμός που θα πάρετε επίσης δικός σας και όχι δικός μου. Εγώ θα σας κάνω πέντε διορθώσεις. Ούτε μια παρά πάνω, Το πότε, το διαλέγετε εσείς. Όλες στην αρχή, όλες στη μέση, όλες το τέλος…Δεν με νοιάζει». 

Τις ισομοιράσαμε προσεκτικά και δεν χρειαστήκαμε ούτε μια παραπάνω. Και το δεκάρι όλο δικό μας. Όμως ο Παν. Βοκοτόπουλος πήρε το δικό του δεκάρι ως δάσκαλος, γιατί μας έμαθε να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας. Ο καθένας, τρις δικές του.

Αυτό θα το θυμάμαι πάντα.

Μάρω Αδάμη 

ΤΑΣΟΣ  ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ

21 ΙΟΥΛΙΟΥ 2015

Τάσος Κωτσιόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής του τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ

Αγαπητέ Γιώργο γεια σου

Δυο λόγια για τις διπλωματικές.

Κατ’ αρχήν θέλω να τονίσω ότι οι απόψεις τόσο οι δικές σου όσο και των συναδέλφων που δημοσιεύεις είναι εύστοχες και πολύτιμες

Ας κάνω μια πρόχειρη απόπειρα κατάταξης μερικών ερωτημάτων:

- Πως επιλέγεται ο επιβλέπων

- Ποιοί αναλαμβάνουν τους «ασθενέστερους» φοιτητές

- Αν στην εργασία υλοποιούνται οι απόψεις και προτιμήσεις του επιβλέποντος

- Αν και με ποια χρονική υστέρηση οι διπλωματικές αντανακλούν τις κυρίαρχες τάσεις της εγχώριας και διεθνούς αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας

- Αν οι διπλωματικές σχετίζονται και πως με την ερευνητική εργασία

- Σε ποιό βαθμό με τη δημόσια εξέταση και τη βαθμολόγηση κρίνεται ο φοιτητής, και σε ποιό ο επιβλέπων

- Αν δημοσιεύονται ή προβάλλονται οι διπλωματικές, ενίοτε με δυσανάλογο τρόπο σε σχέση με την αξία τους

Για όλα αυτά και για άλλα έχουμε πολύχρονη εμπειρία, τόσο στις παλαιότερες όσο και στις νεότερες Σχολές. Οι απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα πιστεύω ότι θα αποκαλύψουν γενικότερα τη φύση της αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης και –ιδίως– τις διάφορες εκδοχές του ρόλου του διδάσκοντα, συνθέτη και όχι μόνο.

Επί τη ευκαιρία, ο όρος «περιφερειακές Σχολές», που χρησιμοποιείς, με προβληματίζει, επειδή υποθέτω ότι δεν τον χρησιμοποιείς με τη γεωγραφική έννοια. Αν ο όρος αυτός υποδηλώνει ένα είδος ευρύτερης επιρροής των ιδεών που καλλιεργούνται στη Σχολή του ΕΜΠ, τότε χρειάζεται έρευνα με πραγματικά στοιχεία εις βάθος χρόνου, για να δώσουμε μιαν ασφαλή απάντηση. Ίσως η απάντηση αυτή θα μας επεφύλασσε κάποιες εκπλήξεις.

Και κάτι ακόμη: είναι πλέον πολλές οι ευκαιρίες προβολής των διπλωματικών εργασιών, ιδιαίτερα αν τις συγκρίνεις με ό,τι συνέβαινε πριν από π.χ. 20 χρόνια ή και παλιότερα. Εξ αιτίας αυτού, οι εργασίες αυτές σήμερα, πέραν του ότι ακολουθούν με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα τις τρέχουσες τάσεις, διαμορφώνουν πλέον οι ίδιες πρότυπα ιδεών αλλά και πρότυπα προβολής, τουλάχιστον στο εύρος του ελλαδικού χώρου.

Εν κατακλείδι, νομίζω ότι αξίζει να συνεχιστεί η συζήτηση. Πρέπει να βρούμε ευκαιρία να το κάνουμε, τόσο μέσα από το θαυμάσιο μπλογκ σου όσο και, ίσως, μέσα από το Ε.Ι.Α. Κάτι θα σκεφθούμε.

Με πολλούς χαιρετισμούς

Τάσος Κωτσιόπουλος

Η απάντησή μου  στον Τάσο κωτσιόπουλο

Αγαπητέ Τάσο, 

Χαίρομαι πραγματικά που μπαίνεις και εσύ σε αυτή την απόπειρα διαλόγου και σε ευχαριστώ. Ήδη μέχρι τώρα εκτός από τον Φιλιππίδη και τον Πανέτσο ήρθαν και άλλα  σχόλια και τοποθετήσεις  που μαζί με το δικό σου και ότι άλλο προκύψει, προτίθεμαι να τα δημοσιεύσω στην επόμενη ανάρτηση ( Μέρος 3ο).

Θα πρότεινα μάλιστα να είσαι και ο πρώτος που θα μπορούσες να τοποθετηθείς πάνω στα εύστοχα ερωτήματα που θέτεις, μέσα από την πραγματικά πολύχρονη εμπειρία σου. 

Όσο για τον όρο "περιφερειακές σχολές" που αυθόρμητα χρησιμοποίησα, εκτιμώ ότι πέρα από την γεωγραφική του διάσταση, υπάρχει αναμφισβήτητα ένα νήμα που τις συνδέει με το ΕΜΠ, μια ιδιάζουσα σχέση, μια και δεν αποτέλεσαν παρθενογένεση, αλλά προήλθαν και οργανώθηκαν βασικά από πρόσωπα και διδάσκοντες του Μετσοβίου που μετέφεραν κατά καιρούς το πνεύμα και την εμπειρία τους βεβαίως του κυρίαρχου και επικρατέστερου κατά παράδοση ιδρύματος.

Ευελπιστώντας στην συνέχεια του διαλόγου...

Φιλικά

Γιώργος Τριανταφύλλου

Ο Τάσος Κωτσιόπουλος αποδέχθηκε την πρόταση και σημείωσε ότι  "θα προσπαθήσω ....να σου στείλω κάποιες πρώτες σκέψεις επί της ουσίας των ερωτημάτων"

Τις προηγούμενες δημοσιεύσεις σχετικά με τις διπλωματικές μπορείτε να διαβάσετε για τις 13 Ιουλίου εδώ και στις 20 Ιουλίου 2015 εδώ 

Για να επιστέψετε στο Νο 3 κάντε ΚΛΙΚ εδώ